Ψυχική υγεία

10+1 Λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι υιοθετούν προστατευτικές συμπεριφορές υγείας κατά τη διάρκεια πανδημιών

Αυτή τη στιγμή, ο κόσμος μοιάζει διχασμένος. Ενώ κάποιοι άνθρωποι κλειδώνονται στα σπίτια τους με τρόφιμα και προμήθειες εβδομάδων, άλλοι διασκεδάζουν σε μπαρ με τους φίλους τους.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι ακολουθούν προστατευτικές συμπεριφορές κατά τη διάρκεια πανδημιών, ενώ άλλοι τις αψηφούν;

Οι συμπεριφορές κατά τη διάρκεια της πανδημίας της γρίπης των χοίρων (Η1Ν1) το 2009 και της πανδημίας SARS το 2002 μπορεί να μας δώσουν κάποιες ενδείξεις. Η πιο πρόσφατη γρίπη των χοίρων μόλυνε ένα επιβλητικό 20% των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Το ποσοστό θανάτου ήταν αρκετά χαμηλό, εκτιμώμενο σε 0,02%, οδηγώντας τελικά σε πολύ μικρότερη καταστροφή από ό,τι αναμένουμε από το COVID-19. Εν τω μεταξύ, ο θανατηφόρος ιός SARS σκότωσε σχεδόν το 10 τοις εκατό όσων μόλυνε, αλλά ήταν πολύ λιγότερο μολυσματικός από τον COVID-19, καθιστώντας έτσι πολύ πιο εύκολο τον περιορισμό του και τελικά λιγότερο καταστροφικό.

Παρά τις διαφορές μεταξύ των ιών, συνιστώνται παρόμοιες μορφές προστατευτικής συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένων προληπτικών συμπεριφορών (π.χ. πλύσιμο των χεριών, απολύμανση επιφανειών, εμβολιασμός), συμπεριφορών αποφυγής (π.χ. αποφυγή πολυσύχναστων χώρων, συμμόρφωση με καραντίνας) και συμπεριφορών διαχείρισης (π.χ. λήψη συνταγογραφούμενων φαρμάκων, επίσκεψη σε γιατρό).

Οι Bish και Michie (2010) πραγματοποίησαν ανασκόπηση 26 άρθρων σχετικά με τους τρεις τύπους προστατευτικών συμπεριφορών κατά τη διάρκεια των προηγούμενων πανδημιών, εντοπίζοντας 11 προγνωστικούς παράγοντες αυτών των συμπεριφορών υγείας:

  1. Το να είσαι μεγαλύτερος σε ηλικία… μερικές φορές. Παρά τα ανέκδοτα για τους ηλικιωμένους που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που ήταν μεγαλύτεροι σε ηλικία ήταν γενικά πιο πιθανό να συμμετάσχουν σε προστατευτικές συμπεριφορές. Οι συμπεριφορές τους, ωστόσο, μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την κουλτούρα και την εποχή. Στη Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ κατά τη διάρκεια της πανδημίας SARS το 2002, τα ηλικιωμένα άτομα ανέφεραν υψηλή εμπλοκή σε προληπτικές συμπεριφορές, πιθανώς λόγω του αυξημένου αισθήματος ευαισθησίας στην ασθένεια.

Ωστόσο, αργότερα, κατά τη διάρκεια της πανδημίας της γρίπης των χοίρων το 2009, οι έφηβοι και οι νέοι (ηλικίας 18-24 ετών) είχαν περισσότερες πιθανότητες από τους ηλικιωμένους να συμμετάσχουν σε προληπτικές συμπεριφορές, ίσως λόγω της μεγαλύτερης αυτοαποτελεσματικότητάς τους. Θα τολμούσα να υποθέσω ότι η σχολική εκπαίδευση θα μπορούσε επίσης να έχει παίξει κάποιο ρόλο. Σε ορισμένες χώρες (π.χ. Αυστραλία), δεν βρέθηκε καμία σχέση μεταξύ ηλικίας και προστατευτικών συμπεριφορών.

  1. Το να είσαι γυναίκα. Σε διάφορα έθνη (π.χ. Χονγκ Κονγκ, Σιγκαπούρη, Αυστραλία, Ηνωμένο Βασίλειο) και για τις δύο πανδημίες, οι γυναίκες είχαν περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να εμπλακούν σε προστατευτικές συμπεριφορές. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η διαφορά μεταξύ των δύο φύλων μπορεί να οφείλεται στις μεγαλύτερες απόψεις των γυναικών για την ευαισθησία τους.
  2. Να είναι μορφωμένοι. Μπορεί να μην αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι γενικά, τα άτομα που ήταν πιο μορφωμένα έχουν μεγαλύτερη τάση να επιδεικνύουν προστατευτικές συμπεριφορές κατά τη διάρκεια πανδημιών. Τούτου λεχθέντος, υπήρχαν μερικά αντίθετα ευρήματα. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, τα άτομα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο ήταν πιο πρόθυμα να κάνουν εμβόλια κατά της γρίπης των χοίρων (Quinn et al., 2009).
  3. Να είναι αγχωμένοι. Παρόλο που το άγχος έχει πολλά μειονεκτήματα, υπάρχουν και θετικά στοιχεία. Οι άνθρωποι που ήταν πιο αγχωμένοι ήταν πιο πιθανό να υιοθετήσουν προστατευτικές συμπεριφορές υγείας κατά τη διάρκεια πανδημιών.
  4. Να εμπιστεύονται την εξουσία. Η εμπιστοσύνη στην εξουσία ήταν ένας σημαντικός παράγοντας. Οι άνθρωποι που εμπιστεύονταν το μήνυμα της κυβέρνησής τους ήταν πιο πιθανό να συμμορφωθούν με προστατευτικές συμπεριφορές.
  5. Η πεποίθηση ότι κάποιος είναι ευάλωτος. Οι ερευνητές διερεύνησαν επίσης κατά πόσον το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία μπορεί να εφαρμοστεί στην κατανόηση των συμπεριφορών των ανθρώπων για την υγεία κατά τη διάρκεια πανδημιών. Σύμφωνα με το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία, το αν ένα άτομο συμμετέχει ή όχι σε μια συμπεριφορά υγείας μπορεί να προβλεφθεί από 4 κύριους παράγοντες:
  • την αντιλαμβανόμενη απειλή της ασθένειας (συμπεριλαμβανομένης της αντιλαμβανόμενης ευαισθησίας και της αντιλαμβανόμενης σοβαρότητας της ασθένειας)
  • τα αντιλαμβανόμενα οφέλη και εμπόδια για τη συμπεριφορά
  • την αυτοαποτελεσματικότητα
  • ένα “σύνθημα για δράση” ή ένα καθοριστικό γεγονός που ωθεί ένα άτομο σε δράση.

Πράγματι, οι μελέτες δείχνουν ότι η αντιλαμβανόμενη ευαισθησία ή η πεποίθηση ότι είναι πιθανό κάποιος να προσβληθεί από την ασθένεια, προβλέπει προστατευτικές συμπεριφορές.

  1. Η πεποίθηση ότι η ασθένεια είναι σοβαρή. Η αντιλαμβανόμενη ευαισθησία και η αντιλαμβανόμενη σοβαρότητα της ασθένειας συνδυάζονται για να σχηματίσουν την αντιλαμβανόμενη απειλή. Ενώ η αντιλαμβανόμενη ευαισθησία αναφέρεται στην πεποίθηση κάποιου ότι μπορεί να μολυνθεί, η αντιλαμβανόμενη σοβαρότητα αναφέρεται στην πεποίθηση κάποιου σχετικά με τις συνέπειες που θα έχει η ασθένεια. Μελέτες δείχνουν ότι όσοι πίστευαν ότι το SARS ή η γρίπη των χοίρων ήταν σοβαρή ήταν πράγματι πιο πιθανό να εμπλακούν σε προστατευτικές συμπεριφορές.
  2. Πίστη στα οφέλη των συμπεριφορών υγείας. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα άτομα που πίστευαν στην αποτελεσματικότητα των προστατευτικών συμπεριφορών είχαν περισσότερες πιθανότητες να τις πραγματοποιήσουν.
  3. Αντιλαμβανόμενοι λιγότερο το κόστος των συμπεριφορών υγείας. Θεωρητικά, τα άτομα που αντιλαμβάνονται λιγότερα εμπόδια στις προστατευτικές συμπεριφορές υγείας θα πρέπει να έχουν περισσότερες πιθανότητες να τις πραγματοποιήσουν. Οι Bish και Michie (2010) διαπίστωσαν ότι οι έρευνες στον τομέα αυτό ήταν ελάχιστες. Ωστόσο, οι λίγες υπάρχουσες μελέτες υποστήριζαν τη θεωρία. Τα άτομα που φοβούνταν τα εμβόλια και τα φάρμακα ήταν λιγότερο πρόθυμα να κάνουν το εμβόλιο/φάρμακο (π.χ. Quinn et al., 2009).
  4. Μεγαλύτερη αυτοαποτελεσματικότητα. Για να πραγματοποιήσει κάποιος μια συμπεριφορά υγείας, πρέπει πρώτα να αισθάνεται ότι είναι ικανός να το κάνει. Πράγματι, η αυτοαποτελεσματικότητα συνδέεται με μεγαλύτερη εμπλοκή σε προστατευτικές συμπεριφορές. Σε ορισμένες μελέτες διαπιστώθηκε ότι οι έφηβοι είχαν μεγαλύτερη αυτοαποτελεσματικότητα από ό,τι οι ενήλικες, γεγονός που εξηγεί γιατί η ηλικία δεν είναι πάντα ένας απλός παράγοντας πρόβλεψης των προστατευτικών συμπεριφορών.
  5. Ένα σύνθημα για δράση. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα που βίωναν πιθανά συμπτώματα -το “σύνθημα για δράση”- είχαν περισσότερες πιθανότητες να εμπλακούν σε προστατευτικές συμπεριφορές. Δυστυχώς, με το COVID-19, αυτό το “σύνθημα για δράση” είναι πιθανό να έρθει πολύ αργά, καθώς ένα άτομο που βιώνει τα πρώτα του συμπτώματα μπορεί να έχει ήδη μεταδώσει τον ιό σε αμέτρητους άλλους.

Συνοψίζοντας, όσοι είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία (μερικές φορές), γυναίκες, μορφωμένοι, αγχωμένοι και όσοι εμπιστεύονται τις αρχές είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε προστατευτικές συμπεριφορές κατά τη διάρκεια πανδημιών. Επιπλέον, το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία υποστηρίζεται καλά από προηγούμενες έρευνες σχετικά με τις συμπεριφορές κατά τη διάρκεια των πανδημιών της γρίπης των χοίρων και του SARS.

Με το COVID-19, δεν μπορούμε να περιμένουμε το τυπικό “σύνθημα για δράση” για συμπεριφορές υγείας (δηλ. την εμπειρία πιθανών συμπτωμάτων, τη διάγνωση ενός αγαπημένου προσώπου). Έχοντας αυτό κατά νου, για να ενθαρρύνουν προστατευτικές συμπεριφορές, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι θα πρέπει να δημοσιοποιήσουν ευρέως τα υψηλά ποσοστά μόλυνσης από το COVID-19 στην περιοχή και να τονίσουν ότι άτομα κάθε ηλικίας μπορούν να μολυνθούν.

Είναι σημαντικό, οι ερευνητές σημειώνουν ότι το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία δεν λαμβάνει σε μεγάλο βαθμό υπόψη του τον ρόλο των συναισθημάτων. Υποστηρίζουν ότι η ανακούφιση από το άγχος μπορεί να είναι μια μεγάλη κινητήρια δύναμη πίσω από τις συμπεριφορές μας κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας.

Ενώ για ορισμένους ανθρώπους, η τάση για ανακούφιση από το άγχος οδηγεί σε αύξηση των προστατευτικών συμπεριφορών, παρατηρούμε επίσης αύξηση των παράλογων και μάλλον επιζήμιων συμπεριφορών, ένας τομέας που έχει μελετηθεί λιγότερο. Αυτή η τάση για ανακούφιση εξηγεί πιθανώς γιατί πολλοί άνθρωποι έχουν την ακόρεστη επιθυμία να επιχειρήσουν να μπουν μέσα σε γεμάτες αποθήκες για να αγοράσουν μεγάλες ποσότητες χαρτιού υγείας – πράγμα που δεν αποτελεί καθόλου προστατευτική συμπεριφορά. Στο μέλλον, και οι δύο τύποι συμπεριφορών -ορθολογικές και παράλογες- πρέπει να προγραμματιστούν.


+ 4 πηγές

©2022 WikiHealth All Rights Reserved