4 στρατηγικές για την αντιμετώπιση προκαταλήψεων που σχετίζονται με τη σεξουαλική κακοποίηση των ανηλίκων

Τα τελευταία 20 χρόνια, έχουμε συγκλονιστεί από σκάνδαλα κακοποίησης παιδιών σε οργανισμούς που υπηρετούν τη νεολαία, όπως η Εκκλησία, οι Πρόσκοποι, τα σχολεία, οι λέσχες νεολαίας και οι αθλητικοί οργανισμοί . Έχουν διεξαχθεί έρευνες και ανακρίσεις για να γίνει κατανοητό πώς τέτοια κατάφωρα εγκλήματα θα μπορούσαν, σε ορισμένες περιπτώσεις, να συνεχίζονται για δεκαετίες χωρίς να εντοπιστούν. Πολλές από τις αποτυχίες εντοπισμού της κακοποίησης οφείλονταν στην έλλειψη κατάλληλων πολιτικών και πρακτικών, στην κακή οργανωτική κουλτούρα και στον ακατάλληλο χειρισμό των καταγγελιών για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών. Έκτοτε, το Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών (CDC) δημοσίευσε ένα έγγραφο με τίτλο “Πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών σε οργανισμούς που εξυπηρετούν τη νεολαία: Ξεκινώντας με τις πολιτικές και τις διαδικασίες “, το οποίο παρέχει βέλτιστες πρακτικές και κατευθυντήριες γραμμές και για τον τρόπο προστασίας των νέων εντός των ιδρυματικών πλαισίων.

Ενώ είναι επιτακτική ανάγκη να θεσπιστούν τέτοιες κατευθυντήριες γραμμές και πολιτικές για την προστασία των παιδιών, μεγάλο μέρος των οδηγιών, όπως ο κατάλληλος έλεγχος των υποψηφίων, η ανάπτυξη πολιτικών, διαδικασιών πρόληψης και η ανάπτυξη περιβαλλοντικής προστασίας (π.χ. πολιτικές ανοικτών πορτών, παράθυρα σε όλα τα δωμάτια κ.λπ.), εξαρτώνται από την ικανότητα εντοπισμού συμπεριφορών υψηλού κινδύνου, ενδείξεων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και παραβίασης ορίων. Πολλές από αυτές τις ιστορικές περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών δείχνουν ότι τα ιδρύματα απέτυχαν να εντοπίσουν και να ανταποκριθούν σωστά σε περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης. Εικάζεται ότι ένας λόγος γι’ αυτό είναι ότι οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που ο καθένας μας έχει για τη σεξουαλική κακοποίηση που μας εμποδίζουν να εντοπίσουμε με ακρίβεια αυτές τις συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και τις παραβιάσεις των ορίων.

Για παράδειγμα, υπάρχει το στερεότυπο ότι ένας σεξουαλικός δράστης είναι ένας άνδρας που είναι άγνωστος. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι μόνο το 7% των ατόμων που διαπράττουν αδικήματα σε βάρος ανηλίκων είναι άγνωστοι και ότι έως και το 14% όλων των σεξουαλικών εγκλημάτων διαπράττονται από γυναίκα. Έτσι, όταν ένα έντιμο μέλος της κοινότητάς μας ή μια γυναίκα επιδίδεται σε παραβιάσεις των ορίων, μπορεί να μην δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή ή να το προεξοφλήσουμε επειδή θεωρούμε ότι δεν είναι απειλητικό.

Παρομοίως, υπάρχουν κάποιες έρευνες που υποδηλώνουν ότι η ικανότητά μας να εντοπίζουμε συμπεριφορές σεξουαλικού grooming μπορεί να υπόκειται στη μεροληψία της εκ των υστέρων θέασης (Η προκατάληψη εκ των υστέρων), κατά την οποία όταν γνωρίζουμε το αποτέλεσμα (δηλαδή η κακοποίηση έχει συμβεί) υπερεκτιμούμε την πιθανότητα ότι θα ήμασταν σε θέση να την εντοπίσουμε πριν συμβεί. Για παράδειγμα, όταν ο Λιγνάδης κατηγορήθηκε για παιδική κακοποίηση, άνθρωποι εμφανίστηκαν για να πουν ότι ήταν μάρτυρες συμπεριφορών και παραβιάσεων ορίων που είτε δεν είχαν αναφερθεί είτε δεν είχαν ληφθεί σοβαρά υπόψη.

Υπάρχει επίσης αυτό που είναι γνωστό ως η προκατάληψη εντός ομάδας, όπου έχουμε πιο θετικά συναισθήματα για εκείνους που ανήκουν στην ομάδα μας και πιο αρνητικά συναισθήματα για εκείνους που είναι μέλη άλλης ομάδας. Αυτό σημαίνει ότι όταν υπάρχει ένας ισχυρισμός ή μια υποψία για κάποιον από την ομάδα μας -όπως ένας μακροχρόνιος συνάδελφος- είναι λιγότερο πιθανό να τον πιστέψουμε, ειδικά αν ο ισχυρισμός προέρχεται από κάποιον που ανήκει σε άλλη ομάδα. Τα παιδιά που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες φυλετικής, εθνοτικής και σεξουαλικής ταυτότητας διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο σεξουαλικής κακοποίησης και είναι πιθανό οι ισχυρισμοί τους να απορρίπτονται ή να αγνοούνται τα προειδοποιητικά σημάδια που προκύπτουν από την προκατάληψη της ενδοομάδας.

Τέλος, υπάρχει η προκατάληψη επιβεβαίωσης  κατά την οποία προσλαμβάνουμε τις πληροφορίες που συμφωνούν με αυτό που πιστεύουμε και αγνοούμε ή αποτυγχάνουμε να επεξεργαστούμε τις πληροφορίες που δεν ταιριάζουν με τις προκαταλήψεις μας. Για παράδειγμα, υποθέστε ότι έχετε έναν επί μακρόν συνάδελφο που ξέρετε ότι είναι κοινωνικό, φιλικό και στοργικό άτομο και στη συνέχεια τον βλέπετε να παίρνει ένα παιδί σε ένα δωμάτιο μόνος του, κάτι που αποτελεί σαφή παραβίαση της πολιτικής. Μπορεί να πείτε στον εαυτό σας ότι ο συνάδελφός σας ήθελε απλώς λίγη ησυχία για να μιλήσει στο παιδί μόνος του και έτσι δεν μπορείτε να αναφέρετε αυτή την παραβίαση των ορίων.

Κανείς δεν είναι απρόσβλητος από την ανάπτυξη στερεοτύπων και προκαταλήψεων και πολλά από αυτά αναπτύσσονται με την πάροδο του χρόνου και βασίζονται στις μαθησιακές μας εμπειρίες. Ως εκ τούτου, οι περισσότερες προκαταλήψεις μας δεν λειτουργούν σε συνειδητό επίπεδο, γεγονός που καθιστά δύσκολη την αλλαγή τους. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί χρήσιμες για την αντιμετώπιση των φυλετικών προκαταλήψεων, οι οποίες μπορούν επίσης να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση προκαταλήψεων και στερεοτύπων που σχετίζονται με τη σεξουαλική κακοποίηση.

Ποιες είναι οι στρατηγικές για την αντιμετώπιση προκαταλήψεων που σχετίζονται με τη σεξουαλική κακοποίηση;

1. Εκπαιδευτείτε: Αν και οι περισσότεροι οργανισμοί διαθέτουν κάποιου είδους εκπαίδευση σχετικά με την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης (ιδίως οι οργανισμοί που εξυπηρετούν ανήλικους), οι εκπαιδεύσεις αυτές επανεξετάζουν γενικά τα βασικά – ποιος, τι, πότε και πού. Λίγα άτομα γνωρίζουν πώς τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις μπορεί να επηρεάσουν την ανίχνευση της σεξουαλικής κακοποίησης. Η εκμάθηση των μύθων και των παρανοήσεων σχετικά με τη σεξουαλική κακοποίηση και των παραδειγμάτων για το πώς οι προκαταλήψεις μπορούν να επηρεάσουν τον εντοπισμό και την αναφορά καταχρηστικών καταστάσεων και συμπεριφορών είναι αναπόσπαστο μέρος της πρόληψης της σεξουαλικής βίας.
2. Αναστοχασμός και αυτογνωσία: Όλοι έχουμε τις δικές μας προκαταλήψεις και στερεότυπα και ως εκ τούτου είναι σημαντικό να έχουμε επίγνωση αυτών. Οι προσωπικές μας προκαταλήψεις μπορεί να μην αντιμετωπίζονται σε μια γενική κατάρτιση που ταιριάζει σε όλους. Για να βεβαιωθούμε ότι οι προσωπικές μας προκαταλήψεις δεν επηρεάζουν τις κρίσεις μας όταν πρόκειται για σεξουαλική κακοποίηση, είναι σημαντικό να υπάρχουν κατάλογοι ελέγχου και διαδικασίες που ακολουθούνται, ώστε να μην παραβλέπουμε βασικούς κινδύνους ή προειδοποιητικά σημάδια. Περαιτέρω, είναι ζωτικής σημασίας να είμαστε πρόθυμοι να δεχτούμε νέες πληροφορίες και αν έγινε λάθος στην κρίση μας (π.χ. δεν αναφέραμε μια παραβίαση των ορίων), εργαζόμαστε για να αναγνωρίσουμε το ρόλο της προκατάληψης στο λάθος και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί στο μέλλον.
3. Αμφισβητείστε και αντιμετωπίστε ενεργά τα στερεότυπα: Αναπτύσσουμε στερεότυπα και προκαταλήψεις επειδή μας διευκολύνει να επεξεργαζόμαστε γρήγορα τις πληροφορίες. Ωστόσο, αυτές οι διαδικασίες είναι συνήθως βαθιά ριζωμένες και αυτόματες, οπότε αν δεν τις αμφισβητήσουμε και δεν τις αντιμετωπίσουμε ενεργά, δεν θα εξαφανιστούν από μόνες τους. Το πρώτο βήμα είναι ο εντοπισμός του στερεοτύπου ή της προκατάληψης, στη συνέχεια η αμφισβήτησή του και ο ρόλος που εξυπηρετεί (καλός και κακός) και έπειτα η χρήση όλων των πληροφοριών που έχουμε συγκεντρώσει για να επιλέξουμε να απορρίψουμε ή να τροποποιήσουμε την προκατειλημμένη πεποίθηση, προκειμένου να αλλάξουμε τις προκατειλημμένες στάσεις και συμπεριφορές μας.
4. Αναζητήστε την καθοδήγηση: Η πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης είναι μια κοινοτική προσπάθεια και επομένως είναι κάτι που δεν πρέπει να γίνεται μόνο του. Η ενεργή αναζήτηση καθοδήγησης ή η δημιουργία ενός μοντέλου καθοδήγησης εντός του οργανισμού επιτρέπει στα άτομα να αναζητούν και να λαμβάνουν ανατροφοδότηση, η οποία ενισχύει την κουλτούρα της πρόληψης.

Η κατανόηση του ρόλου των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων στην ανίχνευση και την αναφορά της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών είναι απαραίτητη για την πρόληψη της σεξουαλικής βίας.