Άγχος: Πώς επηρεάζει τη σωματική μας υγεία;

Το άγχος είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της ζωής και όλοι οι άνθρωποι το νιώθουν κατά καιρούς. Ωστόσο, όταν το άγχος γίνεται χρόνιο τότε μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής. Οι πιο γνωστές επιδράσεις του άγχους αφορούν αλλαγές στη συμπεριφορά του ατόμου, αλλά μερικές φορές το άγχος μπορεί να επηρεάσει και τη σωματική υγεία.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις του άγχους στη σωματική υγεία;

Βραχυπρόθεσμα, το άγχος αυξάνει το ρυθμό της καρδιάς και της αναπνοής, συγκεντρώνοντας τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, όπου είναι απαραίτητη. Αυτή η απόκριση προετοιμάζει το σώμα για την αντιμετώπιση μιας δύσκολης κατάστασης. Εάν όμως το άγχος γίνει ακόμη πιο έντονο, τότε μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα ζαλάδας και ναυτίας, ενώ το επίμονο ή υπερβολικό άγχος μπορεί να έχει ακόμη και καταστροφικές επιπτώσεις στη ψυχική και σωματική υγεία.

Ποια είναι τα είδη διαταραχών άγχους;

Οι αγχώδεις διαταραχές μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής, αλλά συνήθως ξεκινούν στη μέση ηλικία. Επιπλέον, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ, οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν κάποια αγχώδη διαταραχή σε σχέση με τους άντρες. Οι αγχώδεις εμπειρίες ζωής, η ύπαρξη κάποιας σοβαρής ιατρικής πάθησης ή η χρήση ουσιών μπορεί επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο για μια αγχώδη διαταραχή.

Τα πιο κοινά είδη αγχωδών διαταραχών συμπεριλαμβάνουν τα εξής:

• Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (ΓΑΔ)

Η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή χαρακτηρίζεται από την υπερβολική ανησυχία χωρίς συγκεκριμένο λόγο και επηρεάζει ετησίως εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Άτομα που διαγιγνώσκονται με ΓΑΔ παρουσιάζουν έντονο άγχος για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών. Σε ήπιες περιπτώσεις τα άτομα αυτά δεν επηρεάζονται σε βαθμό που να μην μπορούν να συμμετέχουν στις καθημερινές τους δραστηριότητες, ενώ σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει μεγάλο αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή.

• Κοινωνική αγχώδης διαταραχή

Άτομα με κοινωνική αγχώδη διαταραχή αισθάνονται συνήθως έναν παραλυτικό φόβο σε κοινωνικές καταστάσεις, σκεπτόμενοι πως μπορεί να κριθούν ή να ταπεινωθούν από τα άτομα τριγύρω τους. Η πιο συχνή ηλικία στην οποία εμφανίζεται η κοινωνική φοβία είναι τα 13 έτη.

• Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)

Η διαταραχή μετατραυματικού στρες εμφανίζεται ως αποτέλεσμα ενός τραυματικού βιώματος, όπως ο πόλεμος, μια φυσική καταστροφή ή μια σωματική επίθεση. Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν αμέσως μετά το τραυματικό γεγονός ή να καθυστερήσουν για χρόνια.

• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD)

Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αισθάνονται συνήθως κυριευμένα από την επιθυμία να πραγματοποιούν συγκεκριμένες τελετουργίες ξανά και ξανά (καταναγκασμούς) ή από τις επαναλαμβανόμενες, ενοχλητικές και ανεπιθύμητες σκέψεις (εμμονές). Μερικοί κοινοί καταναγκασμοί είναι το συνεχές πλύσιμο των χεριών και το μέτρημα, ενώ συνήθεις εμμονές περιλαμβάνουν την ανησυχία για την καθαριότητα και την ανάγκη για συμμετρία.

• Φοβίες

Υπάρχουν διάφορα είδη φοβιών, όπως για παράδειγμα ο φόβος για στενούς χώρους (κλειστοφοβία), ο φόβος για τα ύψη (ακροφοβία), κλπ. Τα άτομα με φοβίες έχουν συνήθως μια ισχυρή παρόρμηση να αποφεύγουν καταστάσεις που τους φοβίζουν.

• Διαταραχή πανικού

Η διαταραχή πανικού χαρακτηρίζεται από απρόσμενες κρίσεις πανικού, με έντονο άγχος, τρόμο και φόβο επικείμενης καταστροφής. Τα πιο συνήθη σωματικά συμπτώματα που εμφανίζονται είναι το αίσθημα παλμών, ο πόνος στο στήθος και η δύσπνοια. Συνήθως τα άτομα με διαταραχή πανικού έχουν και κάποιο άλλο είδος αγχώδους διαταραχής.

Πώς επηρεάζει το άγχος τη σωματική υγεία;

Κεντρικό νευρικό σύστημα

Το μακροχρόνιο άγχος και οι κρίσεις πανικού μπορεί να προκαλέσουν υπερβολική έκκριση των ορμονών του στρες, γεγονός το οποίο μπορεί να αυξήσει τη συχνότητα συμπτωμάτων όπως οι πονοκέφαλοι, οι ζαλάδες και η κατάθλιψη.

Το έντονο άγχος προκαλεί απελευθέρωση υπερβολικής ποσότητας ορμονών και χημικών ουσιών στο νευρικό σύστημα, οι οποίες βοηθούν στην ανταπόκριση σε κάποια απειλή. Δύο από αυτές είναι η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη.  Ωστόσο, η μακροχρόνια έκθεση σε μεγάλες ποσότητες των ορμονών του στρες μπορεί να είναι επιβλαβής για τη σωματική υγεία. Για παράδειγμα, η έκθεση σε μεγάλες ποσότητες κορτιζόλης μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους, μακροχρόνια.

Καρδιαγγειακό σύστημα

Οι διαταραχές άγχους προκαλούν συνήθως συμπτώματα όπως το αίσθημα παλμών, ο γρήγορος καρδιακός ρυθμός και ο πόνος στο στήθος, ενώ τα άτομα που πάσχουν από αυτές μπορεί να διατρέχουν επίσης υψηλότερο κίνδυνο για εμφάνιση υπέρτασης και άλλων καρδιακών παθήσεων. Επιπλέον, για τα άτομα που έχουν ήδη κάποια καρδιακή νόσο, οι αγχώδεις διαταραχές μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιακού επεισοδίου.

Γαστρεντερικό σύστημα

Το άγχος μπορεί να επηρεάσει το γαστρεντερικό σύστημα και να προκαλέσει συμπτώματα όπως ο στομαχόπονος, η ναυτία, η διάρροια, η απώλεια όρεξης, κλπ. Μελέτες έχουν δείξει επίσης πως οι αγχώδεις διαταραχές ενδεχομένως συνδέονται με την ανάπτυξη του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (IBS) μετά από κάποια λοίμωξη του εντέρου.

Ανοσοποιητικό σύστημα

Το άγχος μπορεί να πυροδοτήσει την απόκριση «fight or flight» και την απελευθέρωση μιας πληθώρας ορμονών και χημικών ουσιών, όπως η αδρεναλίνη, στο σύστημα. Βραχυπρόθεσμα, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του ρυθμού της αναπνοής και του σφυγμού της καρδιάς για να μπορέσει να οξυγονωθεί καλύτερα ο εγκέφαλος και ο οργανισμός να μπορέσει να ανταπεξέλθει στην «απειλή». Στην περίπτωση αυτή, μπορεί επίσης το ανοσοποιητικό σύστημα να ενισχύεται για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά εν τέλει το σώμα επιστρέφει στην κανονική λειτουργία του αφού περάσει το περιστατικό άγχους.

Ωστόσο,  όταν το άγχος είναι διαρκές και έντονο, το σώμα παραμένει σε αυτή την κατάσταση εγρήγορσης και δεν επιστρέφει στην κανονική λειτουργία του, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται το ανοσοποιητικό σύστημα και ο οργανισμός να είναι πιο ευάλωτος σε ιογενείς λοιμώξεις και άλλες ασθένειες.

Αναπνευστικό σύστημα

Το άγχος προκαλεί γρήγορη και ρηχή αναπνοή, με αποτέλεσμα να αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών και νοσηλείας για άτομα που πάσχουν από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Επιπλέον, το έντονο άγχος μπορεί να επιδεινώσει και τα συμπτώματα του άσθματος.

Άλλες επιδράσεις

Οι αγχώδεις διαταραχές μπορεί να προκαλούν και συμπτώματα, όπως:

• Πονοκέφαλος
• Αϋπνία
• Μυϊκή ένταση
• Κατάθλιψη
• Κοινωνική απομόνωση
• Μείωση σεξουαλικής επιθυμίας