Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα: Αναλυτικά όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Τι είναι τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα;

Ανοσοποιητικό σύστημα ονομάζεται το αμυντικό σύστημα του σώματος, το οποίο είναι υπεύθυνο για την καταπολέμηση ιών, μικροβίων και βακτηρίων, αποτρέποντας έτσι τις λοιμώξεις και τις ασθένειες. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, το ανοσοποιητικό σύστημα αντιλαμβάνεται λανθασμένα ως επιβλαβείς τους υγιείς ιστούς και τα κύτταρα του σώματος και στρέφεται εναντίον τους, οδηγώντας σε αυτοάνοσα νοσήματα. Την ίδια αντίδραση έχει και όταν ένα άτομο υποβληθεί σε μεταμόσχευση οργάνου, διότι αντιλαμβάνεται το μόσχευμα ως ξένο και επιβλαβές. Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα αποτρέπουν αυτή την καταστροφική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στα υγιή κύτταρα και στους υγιείς ιστούς. (Ανοσοποιητικό σύστημα: Πώς λειτουργεί;)

Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα;

Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα λαμβάνονται για τη καταστολή της δραστηριότητας του ανοσοποιητικού συστήματος στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Από άτομα με μεταμόσχευση οργάνου, για αποτροπή απόρριψης του μοσχεύματος
• Από άτομα με μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων (ή μυελού των οστών)
• Από άτομα με αυτοάνοσα νοσήματα

Ποιες κατηγορίες ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων υπάρχουν;

Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα διατίθενται μόνο με ιατρική συνταγή σε δισκία, κάψουλες, υγρά και ενέσεις. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, τα οποία συνταγογραφούνται μόνα τους ή σε συνδυασμό, ανάλογα με το αν ο ασθενής έχει μεταμόσχευση οργάνου ή μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων ή ανάλογα με την αυτοάνοση διαταραχή που αντιμετωπίζει.

Οι πιο κοινές κατηγορίες ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων είναι οι ακόλουθες:

1. Κορτικοστεροειδή

• Πρεδνιζόνη (Deltasone, Orasone)
• Πρεδνιζολόνη (Milipred)
• Βουδεσονίδη (Entocort EC)

2. Αναστολείς καλσινευρίνης

• Τακρόλιμους (Astagraf XL, Envarsus XR, Prograf)
• Κυκλοσπορίνη (Neoral, Sandimmune, SangCya)

3. Αναστολείς κινάσης Janus

• Τοφασιτινίμπη (Xeljanz)

4. Αναστολείς IMDH

• Αζαθειοπρίνη (Azasan, Imuran)
• Mycophenolate (CellCept, Myfortic)
• Λεφλουνομίδη (Arava)

5. Αναστολείς mTOR

• Everolimus (Afinitor, Zortress)
• Sirolimus (Rapamune)

6. Βιολογικά ανοσοκατασταλτικά φάρμακα

• Adalimumab (Humira)
• Abatacept (Orencia)
• Anakinra (Kineret)
• Ετανερσέπτη (Enbrel)
• Σεκουκινουμάμπη (Cosentyx)
• Ustekinumab (Stelara)
• Βεδολιζουμάμπη (Entyvio)
• Certolizumab (Cimzia)
• Infliximab (Remicade)
• Natalizumab (Tysabri)
• Golimumab (Simponi)
• Ixekizumab (Taltz)
• Rituximab (Rituxan)
• Τοσιλιζουμάμπη (Actemra)

7. Μονοκλωνικά αντισώματα

• Δακλιζουμάμπη (Zinbryta)
• Βασιλιξιμάμπη (Simulect)

Σημειώνεται ότι τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται ακριβώς όπως συνταγογραφούνται από τον γιατρό. Στην περίπτωση της μεταμόσχευσης, ακόμη και η μικρή παράκαμψη του θεραπευτικού σχήματος μπορεί να οδηγήσει σε απόρριψη οργάνου. Στην περίπτωση των αυτοάνοσων νοσημάτων, η παράληψη μιας δόσης ή η αλλαγή στο θεραπευτικό σχήμα μπορεί να προκαλέσει έξαρση της νόσου. Σε κάθε περίπτωση, αν για τον οποιοδήποτε λόγο παραλείψετε κάποια δόση του φαρμάκου θα πρέπει να μιλήσετε άμεσα με τον γιατρό σας.

Πώς λειτουργούν τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα στην περίπτωση της μεταμόσχευσης οργάνου;

Το ανοσοποιητικό σύστημα, αναγνωρίζει ότι το νέο όργανο των ατόμων με μεταμόσχευση δεν ήταν μέρος του σώματος εξαρχής και ως αποτέλεσμα το αντιλαμβάνεται ως απειλή και προσπαθεί να το καταστρέψει για να προστατεύσει το σώμα. Για να μειωθεί ο κίνδυνος απόρριψης του οργάνου, χρησιμοποιούνται τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα που θέτουν υπό έλεγχο τη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος εναντίον του. 

Για τις μεταμοσχεύσεις οργάνων υπάρχουν δύο κύριοι τύποι ισχυρών ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων και συγκεκριμένα:

• Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα επαγωγής: Φάρμακα που χορηγούνται σε ισχυρές δόσεις τη στιγμή της μεταμόσχευσης για τη διασφάλιση της επιτυχούς έκβασης της μεταμόσχευσης.
• Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα συντήρησης: Φάρμακα που χρησιμοποιούνται μακροπρόθεσμα (για χρόνια ή εφ΄ όρου ζωής) για να κρατηθεί υπό έλεγχο το ανοσοποιητικό σύστημα και να μειωθεί ο κίνδυνος απόρριψης του μοσχεύματος.

Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα συντήρησης χωρίζονται σε 4 επιπλέον κατηγορίες:

• Αντιπολλαπλασιαστικοί παράγοντες: Mycophenolate Mofetil, Mycophenolate Sodium και Azathioprine
• Στεροειδή: Πρεδνιζόνη
• Αναστολείς Καλσινευρίνης: Τακρόλιμους και Κυκλοσπορίνη
• Αναστολέας mTOR: Sirolimus

Τα φάρμακα συντήρησης πρέπει να λαμβάνονται καθημερινά και ενδεχομένως εφ΄ όρου ζωής από τον ασθενή. Η δόση τους όμως, ενδέχεται να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα θα αρχίσει να συνηθίζει το νέο όργανο. 

Πώς λειτουργούν τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα στην περίπτωση της μεταμόσχευσης βλαστοκυττάρων;

Η μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων χρησιμοποιείται για τη θεραπεία πολλών καταστάσεων υγείας, ανάμεσα τους οι ακόλουθες:

• Διαταραχές αίματος, όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία και η θαλασσαιμία
• Καρκίνος του αίματος, όπως η λευχαιμία
• Προβλήματα με τον μυελό των οστών, όπως η απλαστική αναιμία

Υπάρχουν δύο τύποι μεταμόσχευσης βλαστοκυττάρων:

• Αυτόλογη μεταμόσχευση: Μεταμόσχευση των βλαστοκυττάρων του ίδιου του ασθενή, για την οποία δεν χρειάζονται ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.
• Αλλογενής μεταμόσχευση: Μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων από δότη (μόσχευμα). Τα άτομα που υποβάλλονται σε αλλογενή μεταμόσχευση χρειάζονται ανοσοκατασταλτικά, διότι τα νέα κύτταρα που εισάγονται στο σώμα, αρχίζουν να χτίζουν ένα νέο ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο αντιλαμβάνεται το σώμα ως ξένο και του επιτίθεται, οδηγώντας σε μια κατάσταση που ονομάζεται νόσος μοσχεύματος έναντι ξενιστή (GVHD). Μέχρι το νέο ανοσοποιητικό σύστημα να ηρεμίσει, οι ασθενείς επιβάλλεται να λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.

Πώς λειτουργούν τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα στην περίπτωση των αυτοάνοσων νοσημάτων;

Η αυτοάνοση νόσος, προκύπτει όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται σε υγιείς ιστούς και υγιή κύτταρα του σώματος, θεωρώντας τα λανθασμένα επιβλαβή. Ανάλογα με το μέρος του σώματος που δέχεται επίθεση από το ανοσοποιητικό σύστημα, προκύπτει και διαφορετικός τύπος αυτοάνοσου νοσήματος. (Αυτοάνοσα νοσήματα: Τι είναι, πώς προκαλούνται και πώς αντιμετωπίζονται;)

Σε αυτή την περίπτωση, τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα αποτρέπουν τις επιθέσεις του ανοσοποιητικού συστήματος, μειώνοντας την κυτταρική βλάβη και τη φλεγμονή και ελαχιστοποιώντας τα συμπτώματα. 

Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται για τις ακόλουθες αυτοάνοσες ασθένειες:

• Γυροειδής αλωπεκία
• Σκλήρυνση κατά πλάκας
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Λύκος
• Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
• Ψωρίαση

Ποιες παρενέργειες μπορούν να προκαλέσουν τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα;

Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα προσφέρουν ζωτικής σημασίας οφέλη σε πολλούς ανθρώπους, αλλά η καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος μπορεί να προκαλέσει διάφορες παρενέργειες. Όταν τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα λαμβάνονται σε υψηλές δόσεις, μπορούν να προκαλέσουν παρενέργειες όπως:

• Κόπωση
• Ακμή
• Υψηλή αρτηριακή πίεση
• Αύξηση βάρους
• Στομαχικές διαταραχές
• Οστεοπόρωση
• Διαβήτης
• Τριχόπτωση
• Πονοκέφαλος
• Πληγές στο στόμα
• Ναυτία και έμετος

Την ίδια ώρα τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, όπως μαρτυρεί και το όνομά τους, καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα και την ικανότητά του να αντιμετωπίζει βακτήρια και ιούς, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο μολύνσεων. Αν αντιμετωπίζετε συμπτώματα όπως πυρετός, ρίγος, δυσκολία στην ούρηση ή πόνος κατά την ούρηση, συχνοουρία και κόπωση, τα οποία υποδηλώνουν μόλυνση, μιλήστε με τον γιατρό σας.

Πότε πρέπει να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας αν λαμβάνετε ανοσοκατασταλτικά φάρμακα;

Αν λαμβάνετε ανοσοκατασταλτικά φάρμακα θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας σε περίπτωση που εμφανίσετε τα πιο κάτω συμπτώματα:

• Εξαιρετική κόπωση
• Πόνος στη μέση
• Αδυναμία
• Ναυτία
• Έμετος
• Κοιλιακός πόνος
• Αλλαγή στο βάρος
• Συχνή ούρηση

Η λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων επιτρέπεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού;

Ορισμένοι τύποι ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων μπορούν να προκαλέσουν γεννητικές ανωμαλίες, ενώ άλλοι τύποι είναι επιβλαβείς κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο γιατρός επιλέγει άλλους τύπους ανοσοκατασταλτικών που δεν προκαλούν τέτοιες επιπλοκές και παρακολουθεί στενά την ασθενή. Σε κάθε περίπτωση, αν σκέφτεστε να μείνετε έγκυος ενημερώστε τον γιατρό σας, ο οποίος θα προσαρμόσει κατάλληλα το φαρμακευτικό σας σχήμα.