Αυτοάνοσα νοσήματα

Ανοσοποιητικό σύστημα: Πώς λειτουργεί;

Τι είναι ανοσοποιητικό σύστημα;

Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα δίκτυο κυττάρων, ιστών και οργάνων που έχουν σαν στόχο να προστατεύσουν τον οργανισμό από παθογόνους μικροοργανισμούς. Αρχικά, το ανοσοποιητικό σύστημα προσπαθεί να αποτρέψει την είσοδο των μικροβίων (βακτήρια, ιοί, μύκητες και παράσιτα) στον ανθρώπινο οργανισμός, ωστόσο, στην περίπτωση που τελικά τα μικρόβια καταφέρουν να εισέλθουν στο σώμα, τους επιτίθεται με διάφορους τρόπους για να τα καταστρέψει. Ουσιαστικά, το ανοσοποιητικό σύστημα απελευθερώνει μια ομάδα ειδικών κυττάρων, τα οποία ταξιδεύουν στο σημείο του προβλήματος, επιτίθενται στους ιούς και προσπαθούν να τους εξουδετερώσουν.

Πώς εισέρχονται τα μικρόβια στο σώμα;

Τα μικρόβια μπορούν να εισέλθουν στο σώμα με διάφορους τρόπους, όπως:

  • Μέσω ενός τραύματος
  • Με την σεξουαλική επαφή
  • Μέσω των αναπνευστικών σταγονιδίων που εκπέμπει ένα μολυσμένο άτομα όταν βήχει ή φταρνίζεται
  • Με την χρήση κοινής βελόνας
  • Με το δάγκωμα ενός εντόμου
  • Από μολυσμένα τρόφιμα και νερό

Ποιο είναι το πρώτο σημείο άμυνας του σώματος;

Το δέρμα είναι το πρώτο σημείο άμυνας του σώματος, το οποίο προσπαθεί να αποτρέψει τους εισβολείς από το να εισέλθουν στον οργανισμό με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα ο ιδρώτας στο δέρμα, τα δάκρυα στα μάτια και η βλέννα στα ρινικά περάσματα, στο πεπτικό σύστημα και στον κόλπο της γυναίκας εμπεριέχουν ένζυμα, όπως η λυσοζύμη, που σκοτώνουν τα βακτήρια.

Τι είναι το λεμφικό σύστημα;

Σε ολόκληρο το σώμα, υπάρχει ένα δίκτυο λεπτών σωλήνων, που συλλέγει ένα υγρό από τους ιστούς που ονομάζεται λέμφος. Μέρος της δουλειάς του λεμφικού συστήματος είναι η απομάκρυνση νεκρών κυττάρων και μικροβίων. Αυτό το υγρό λοιπόν, φιλτράρεται στους μικρούς λεμφικούς αδένες, ώστε να απομακρυνθούν τα μικρόβια και τα νεκρά κύτταρα, ενώ το απομένον καθαρό λέμφος επιστρέφει πίσω στην κυκλοφορία του αίματος.

Τι είναι τα αντιγόνα;

Τα αντιγόνα είναι οι δείκτες που μπορεί να αναγνωρίσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα ανθρώπινα αντίγονα λευκοκυττάρων (HLA), επισημαίνουν τα διάφορα κύτταρα, ώστε το σώμα να είναι σε θέση να τα αναγνωρίζει. Ωστόσο, εάν ένα αντίγονο είναι μέρος ενός ξένου κυττάρου ή μικροβίου ή μέρος ενός μολυσμένου τροφίμου, τότε το ανοσοποιητικό σύστημα ενεργοποιείται για να το εξοντώσει.

Τι είναι έμφυτη και τι αποκτηθείσα ανοσία;

  • Έμφυτη ανοσία: Από την στιγμή που γεννιόμαστε, το σώμα μας έρχεται αντιμέτωπο με άγνωστα αντίγονα και αρχίζει να αμύνεται για να μας προστατεύσει. Αυτή η έμφυτη ανοσία προέρχεται από εξειδικευμένα κύτταρα, ενώ με την πάροδο του χρόνου το σώμα μας αρχίζει να μαθαίνει και άλλους τρόπους για να μας προστατεύει.
  • Αποκτηθείσα ανοσία: Η αποκτηθείσα ανοσία, προέρχεται από έτοιμα αντισώματα, τα οποία αποκτήσαμε ως έμβρυα στη μήτρα της μητέρας μας ή μέσω ενός ορού αντισωμάτων, στην περίπτωση που χρειάστηκε να μας χορηγηθεί κάποια στιγμή στη ζωή μας.

Ποια είναι τα συστατικά στοιχεία της έμφυτης ανοσίας;

1. Μυελός των οστών

Ο μυελός των οστών είναι ένας ρευστός ιστός που υπάρχει στο εσωτερικό των οστών και περιέχει αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, δηλαδή τις πρόδρομες μορφές των λευκών αιμοσφαιρίων, των ερυθρών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων που κυκλοφορούν στο αίμα.

2. Φαγοκύτταρα

Τα φαγοκύτταρα αναπτύσσονται από τα λευκά αιμοσφαίρια και έχουν ως αποστολή τους να σκοτώνουν τους ξένους εισβολείς. Τα εν λόγω κύτταρα χωρίζονται σε διάφορες ομάδες, κάθε μια από τις οποίες έχει δική της ξεχωριστή λειτουργία. Τα ουδετερόφιλα, είναι ο συνηθέστερος τύπος λευκών αιμοσφαιρίων και τα πρώτα που καλούνται να φτάσουν στο σημείο της μόλυνσης. Αυτά τα κύτταρα επιτίθενται στους ιούς και στα βακτήρια, τα παγιδεύουν και αποτρέπουν την εξάπλωση τους. Τα μακροφάγα αναπτύσσονται από τα λευκά μονοκύτταρα αιμοσφαίρια και εργάζονται στους ιστούς και όχι στο αίμα. Τέλος, τα ηωσινόφιλα τεμαχίζουν και σκοτώνουν, κατά κύριο λόγο, τα μεγάλα παράσιτα.

3. Κύτταρα «δολοφόνοι»

Ένα άλλο μέρος της έμφυτης ανοσίας είναι ο τύπος των λευκών αιμοσφαιρίων που ονομάζονται κύτταρα «δολοφόνοι», τα οποία αναγνωρίζουν και προσκολλώνται σε ανώμαλα κύτταρα, όπως τα καρκινικά κύτταρα ή τα μολυσμένα κύτταρα από κάποιον ιό και στη συνέχεια τα σκοτώνουν. Πρόκειται ουσιαστικά για τους βασικούς δολοφόνους των επιβλαβών κυττάρων.

4. Βασεόφιλα και ιστιοκύτταρα

Τα βασεόφιλα και τα ιστιοκύτταρα, εμπλέκονται στις αλλεργικές αντιδράσεις. Τα βασεόφιλα υπάρχουν στο αίμα και τα ιστιοκύτταρα στους ιστούς. Ουσιαστικά, αυτό το είδος κυττάρων, όταν εντοπίσει ένα αντίγονο που το σώμα θεωρεί επικίνδυνο, απελευθερώνουν ισταμίνη, καλώντας άλλα ανοσοκύτταρα στην περιοχή της μόλυνσης για να το καταστρέψουν. Μάλιστα, «διατάζουν» το σώμα να στείλει περισσότερο αίμα στην περιοχή, ώστε να δημιουργηθεί οίδημα και φλεγμονή, δύο καταστάσεις δηλαδή που συμβάλλουν στην ευκολότερη απομάκρυνση των μικροβίων.

Ποια είναι τα συστατικά στοιχεία της αποκτηθείσα ανοσίας;

Λεμφοκύτταρα

Τα λεμφοκύτταρα είναι στην ουσία λευκά αιμοσφαίρια που καταπολεμούν τη λοίμωξη και διατηρούν στην μνήμη τους την κάθε ασθένεια. Αυτός είναι και ο λόγος που ένας άνθρωπος μπορεί να αρρωστήσει μόνο μια φορά με ανεμοβλογιά, για παράδειγμα. Τα λεμφοκύτταρα, που χωρίζονται σε δυο ομάδες, τα Τ-κύτταρα και τα Β-κύτταρα, συνεργάζονται και δημιουργούν την αποκτηθείσα ανοσία.

1. Τ-κύτταρα

Τα Τ-κύτταρα ταξιδεύουν μέσω του αίματος και του λεμφικού συστήματος, περιμένοντας την στιγμή που θα χρειαστεί να ενεργοποιηθούν και να δράσουν. Συνήθως, ένα άλλο ανοσοκύτταρο, όπως ένα δενδριτικό κύτταρο, διασπά το αντίγονο, ώστε να αναγνωριστεί από το ανοσοποιητικό σύστημα και να ξεκινήσει η διαδικασία παραγωγής εξειδικευμένων Τ-κυττάρων. Τόσο τα ανοσοκύτταρα, όσο και τα Τ-κύτταρα είναι μέρος της «ομάδας έρευνας και επίθεσης» του ανοσοποιητικού συστήματος για συγκεκριμένα αντίγονα.

2. Β-κύτταρα

Τα Β-κύτταρα, όταν αναγνωρίσουν ένα ξένο αντιγόνο, αρχίζουν να δημιουργούν αντισώματα, είτε για να σκοτώσουν τον ξένο εισβολέα, είτε για να τον σηματοδοτήσουν ως «Πρόβλημα». Αμέσως, οι ανοσοσφαιρίνες, που έχουν σχήμα Υ, προσκαλούνται στα αντιγόνα δημιουργώντας ένα ανοσολογικό σύμπλεγμα.

3. Κύτταρα μνήμης

Όταν το σώμα μας συναντήσει για πρώτη φορά ένα άγνωστο αντίγονο, είναι πολύ πιθανόν να αρρωστήσουμε, ωστόσο, στην πορεία το ανοσοποιητικό μας σύστημα θα δημιουργήσει εξειδικευμένα αντισώματα τα οποία θα γνωρίζουν πλέον το πώς θα επιτεθούν στον συγκεκριμένο ιό εάν τον ξανασυναντήσουν. Ουσιαστικά, το σώμα καταφέρνει να αποκτήσει Τ και Β κύτταρα μνήμης, τα οποία είναι πλέον σε θέση να αναγνωρίσουν το συγκεκριμένο αντίγονο και να το απομακρύνουν εύκολα.

Ποια είναι τα λεμφικά όργανα του σώματος και πώς αντιμετωπίζουν τους ιούς;

1. Αδένας «Thymus»

Τα Τ- κύτταρα δημιουργούνται στον μυελό των οστών και στη συνέχεια  ταξιδεύουν σε ένα όργανο το οποίο βρίσκεται πίσω από το στήθος και ονομάζεται αδένας Thymus. Εκεί ωριμάζουν και μετατρέπονται σε κύτταρα που μπορούν πλέον να αντιμετωπίσουν ένα συγκεκριμένο αντίγονο. Αυτά τα κύτταρα μάλιστα, μαθαίνουν να μην προσβάλλουν τους υγιείς ιστούς του σώματος.

2. Δευτερογενή λεμφικά όργανα

Ο σπλήνας, οι αμυγδαλές και ο λεμφικός ιστός που τρέχει κατά μήκος του γαστρεντερικού σωλήνα, είναι τα σημεία που αποθηκεύονται τα ώριμα πλέον Τ-κύτταρα. Τα λεμφικά όργανα απομακρύνουν τα μικρόβια και τα νεκρά κύτταρα, όπως κάνουν οι λεμφαδένες.

Τι είναι το «σύστημα συμπληρώματος» και πώς μας προστατεύει;

Το σύστημα συμπληρώματος είναι στην ουσία μια ομάδα που αποτελείται από περίπου 30 πρωτεΐνες, οι οποίες λειτουργούν αλυσιδωτά, δηλαδή, η μια ενεργοποιεί την επόμενη, η άλλη την επόμενη και πάει λέγοντας. Αυτές οι πρωτεΐνες σκοτώνουν τα μικρόβια είτε άμεσα, είτε επισημαίνοντας την θέση τους, ώστε άλλα ανοσοκύτταρα να ενεργοποιηθούν και να τα καταστρέψουν. Υπογραμμίζεται ότι οι εν λόγω πρωτεΐνες είναι χρήσιμες τόσο για την αποκτηθείσα, όσο και για την έμφυτη ανοσία.

Τι είναι οι κυτοκίνες;

Οι κυτοκίνες είναι κύτταρα τα οποία εκτελούν καθήκοντα αγγελιοφόρου. Άλλες εστιάζουν στην ενεργοποίηση της ανοσοαπόκρισης, άλλες καθοδηγούν τα λευκά αιμοσφαίρια για το που πρέπει να πάνε και για το πώς θα καταστρέψουν ένα συγκεκριμένο μικρόβιο και άλλες επιβραδύνουν την ικανότητα του ιού να αναπαράγει αντίγραφα του εαυτού του.

Τι είναι ανοσοανεπάρκεια;

Ανοσοανεπάρκεια έχει ο άνθρωπος του οποίο το ανοσοποιητικό του σύστημα δεν αντιδρά ικανοποιητικά, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα μικρόβια. Σημειώνεται ότι αυτή η κατάσταση είναι πολύ συνηθισμένη στα άτομα με AIDS.

Πώς προκαλείται μια αυτοάνοση ασθένεια;

Μια αυτοάνοση ασθένεια, εμφανίζεται όταν το σώμα αναγνωρίζει υγιή κύτταρα και υγιείς ιστούς, ως εισβολείς και τους επιτίθεται. Αυτή η αντίδραση μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ασθένειες,  όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η νόσος του Crohn, ο διαβήτης τύπου 1 και ο λύκος.