Ανθρώπινο μικροβίωμα: Τι είναι και ποιος είναι ο ρόλος του στην υγεία;

Εκτός από τα τρισεκατομμύρια κύτταρα που περιέχει το ανθρώπινο σώμα, τα οποία συμμετέχουν στη σωστή ανάπτυξη και λειτουργία του, εξαιρετικά σημαντικοί για την υγεία είναι και οι μικροοργανισμοί τους οποίους αυτό φιλοξενεί. Οι μικροοργανισμοί που ζουν μέσα στο ανθρώπινο σώμα δεν είναι μόνο βακτήρια και ιοί, αλλά μπορεί να ανήκουν και στην κατηγορία των μυκήτων, πρωτίστων ή αρχαίων. Οι μικροοργανισμοί αυτοί συνθέτουν κοινότητες σε διάφορα σημεία του σώματος, οι οποίες ονομάζονται μικροχλωρίδες. Το σύνολο όλων των μικροχλωρίδων στο ανθρώπινο σώμα συνθέτει το ανθρώπινο μικροβίωμα, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας του ανθρώπου. Η διαταραχή της ισορροπίας σε κάποια από τις μικροχλωρίδες του σώματος μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση λοιμώξεων και άλλων προβλημάτων υγείας.

Μικροχλωρίδα του εντέρου

Η πιο πολυσυζητημένη αποικία μικροοργανισμών στο ανθρώπινο σώμα είναι αυτή που βρίσκεται στο γαστρεντερικό σωλήνα. Το έντερο του ανθρώπου φιλοξενεί έναν τεράστιο αριθμό μικροοργανισμών, ιδιαίτερα βακτηρίων, οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην ομοιόσταση του εντέρου και γενικότερα τη διατήρηση της υγείας του γαστρεντερικού συστήματος. Οι κύριοι τύποι βακτηριακών στελεχών που υπάρχουν στο έντερο είναι οι Firmicutes και Bacteroidetes, οι οποίοι αποτελούν το 90% της μικροχλωρίδας του εντέρου. Αν αυξηθούν οι συγκεντρώσεις ορισμένων βακτηρίων στο έντερο, αυτά μπορεί εύκολα να προκαλέσουν λοιμώξεις. Ορισμένα ευεργετικά βακτήρια στο έντερο έχουν αποδειχθεί επίσης σημαντικά όχι μόνο για την υγεία του γαστρεντερικού συστήματος, αλλά και για τη γενικότερη ευημερία.

Εκτός από βακτήρια, το έντερο φιλοξενεί και ιούς, οι οποίοι είναι γνωστοί ως «βακτηριοφάγοι» και βοηθούν στη διατήρηση της μικροβιακής ισορροπίας, μέσω θανάτωσης ορισμένων ειδών βακτηρίων.

Στοματική μικροχλωρίδα

Η στοματική κοιλότητα περιέχει ένα ευρύ φάσμα μικροοργανισμών, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την ομοιόσταση, προστασία της περιοχής και πρόληψη της ανάπτυξης ασθενειών. Βακτηριακά στελέχη από διάφορα γένη, όπως τα Firmicutes, Fusobacteria, Actinobacteria, Chlamydiae, Chloroflexi και Gracilibacteria, προσκολλώνται σε διάφορες επιφάνειες του στόματος, όπως τα μάγουλα, η γλώσσα και τα δόντια. Εκτός από βακτήρια όμως, στη στοματική κοιλότητα συναντώνται επίσης μύκητες, πρωτόζωα και ιοί. Όπως ισχύει και με άλλες μικροχλωρίδες στο ανθρώπινο σώμα, η ανισορροπία του αριθμού των μικροοργανισμών της στοματικής κοιλότητας μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ασθενειών.

Μικροχλωρίδα του ουρογεννητικού συστήματος

Ένας μεγάλος αριθμός μικροοργανισμών φιλοξενείται στα γεννητικά όργανα και το ουροποιητικό σύστημα του ανθρώπου. Συγκεκριμένα, ο γυναικείος κόλπος περιέχει βακτηριακούς πληθυσμούς, οι οποίοι παρουσιάζουν διακυμάνσεις ως προς τη σύστασή τους, ανάλογα με το στάδιο του εμμηνορροϊκού κύκλου, αλλά και ανάλογα με το άτομο. Μερικοί από τους κυριότερους τύπους βακτηρίων που συναντώνται στο γυναικείο κόλπο είναι οι Lactobacilli, Prevotella, Dialister, και Aerococcus.

Η μικροχλωρίδα του κόλπου παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη ορισμένων ουρογεννητικών ασθενειών, όπως οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις, η βακτηριακή κολπίτιδα, κλπ. Για το λόγο αυτό, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή κατά τη χρήση προϊόντων υγιεινής που μπορεί να καταστρέψουν την ισορροπία στην ευαίσθητη περιοχή.

Όσον αφορά το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα των γυναικών, οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως η σύνθεση των βακτηριακών πληθυσμών εκεί μπορεί να ποικίλει ανάλογα με την ηλικία, το επίπεδο της σεξουαλικής δραστηριότητας και το αν η γυναίκα έχει μπει ή όχι στην εμμηνόπαυση.

Τα στοιχεία σχετικά με τη μικροχλωρίδα του ανδρικού ουρογεννητικού συστήματος είναι ελάχιστα σε σχέση με το γυναικείο. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2010, οι άνδρες που δεν έχουν κάνει περιτομή έχουν σημαντικά μεγαλύτερη ποσότητα βακτηρίων στο πέος τους, σε αντίθεση με όσους έχουν κάνει. Αυτή η διαφορά θεωρείται πως μπορεί να παίζει ρόλο στην προστασία από τη φλεγμονή και τις λοιμώξεις στην περιοχή αυτή.

Μικροχλωρίδα του δέρματος

Το δέρμα περιέχει πληθυσμούς βακτηρίων και μυκήτων, οι οποίοι ποικίλουν ανάλογα με την περιοχή του σώματος και εξαρτώνται από παράγοντες όπως η υγρασία και η ποσότητα του σμήγματός του. Τα βακτήρια στο δέρμα χρησιμεύουν στην πρόληψη της εισβολής παθογόνων μικροοργανισμών, οι οποίοι προκαλούν διάφορες δερματικές παθήσεις. Η διατάραξη της ισορροπίας της μικροχλωρίδας του δέρματος μπορεί όμως να έχει ως αποτέλεσμα ακόμη και τα ωφέλιμα βακτήρια να γίνουν παθογόνα και να προκαλέσουν δερματικές παθήσεις.

Μικροχλωρίδα των οφθαλμών

Αποικίες ευεργετικών βακτηρίων υπάρχουν και στον ανθρώπινο επιπεφυκότα, τον επιθηλιακό ιστό που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια των βλεφάρων. Τα κυριότερα γένη βακτηρίων είναι τα Pseudomonas, Staphylococci, Aquabacterium, Streptococcus, Streptophyta και Methylobacterium, ενώ υπάρχουν επίσης φυσικά και μύκητες του γένους Candida, Aspergillus και Penicillium.

Μικροχλωρίδα των πνευμόνων

Παρόλο που η ύπαρξη μικροοργανισμών στους πνεύμονες είναι συνήθως συνδεδεμένη με την ανάπτυξη ασθενειών του αναπνευστικού συστήματος, οι υγιείς πνεύμονες περιέχουν επίσης μικροοργανισμούς, όπως τα βακτήρια του γένους Prevotella, Veillonella και Streptococcus, οι οποίοι προασπίζουν την υγεία τους. Όταν η ισορροπία των βακτηριακών αυτών πληθυσμών διαταράσσεται τότε μπορεί να εμφανιστούν ασθένειες, όπως το άσθμα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.