Αυτισμός: Γιατί τα παιδιά χάνονται στις λεπτομέρειες;

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν πώς η χημική ουσία του εγκεφάλου,  ωκυτοκίνη, επηρεάζει την ικανότητά μας να διαχωρίζουμε τις σημαντικές πληροφορίες από το θόρυβο του περιβάλλοντος.

Σε μια νέα μελέτη του περιοδικού Nature, οι επιστήμονες του Ιατρικού Κέντρου NYU Langone ανακάλυψαν πώς ο εγκέφαλος φιλτράρει τις χρήσιμες πληροφορίες. Η ομάδα  εστίασε στους νευρώνες της ωκυτοκίνης στον ιππόκαμπο των αρουραίων.

Ο ιππόκαμπος είναι το τμήμα του εγκεφάλου που χρησιμοποιείται για τον σχηματισμό νέων αναμνήσεων. Μια προηγούμενη μελέτη διαπίστωσε ότι η χημική ουσία ωκυτοκίνη δρα στον ιππόκαμπο. Η ωκυτοκίνη λειτουργεί τόσο ως ορμόνη όσο και ως νευροδιαβιβαστής στο σώμα, παίζοντας ζωτικό ρόλο στον τοκετό και στον συναισθηματικό δεσμό. Στα αυτιστικά άτομα, τα οποία μερικές φορές δυσκολεύονται με την ενσυναίσθηση, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα επίπεδα της ωκυτοκίνης είναι χαμηλότερα από το συνηθισμένο.

Προκειμένου να σχηματίσει μνήμες, ο ιππόκαμπος βασίζεται σε εγκεφαλικά κύτταρα που ονομάζονται πυραμιδικοί νευρώνες και ενδονευρώνες. Αυτοί οι ενδονευρώνες δρουν ως φίλτρο, έτσι ώστε οι μικροί περισπασμοί στο περιβάλλον να μην στέλνουν ένα αρκετά ισχυρό σήμα για να σχηματιστεί μια μνήμη. Όταν έρχεται ένα ισχυρό σήμα από ένα πραγματικό ερέθισμα, είναι αρκετό για να ξεπεράσει τους ανασταλτικούς ενδονευρώνες και να κάνει τους πυραμιδικούς νευρώνες να πυροδοτηθούν. Αυτό επιτρέπει σε σημαντικά ερεθίσματα να ενεργοποιήσουν τον ιππόκαμπο, αλλά αγνοεί άσχετες λεπτομέρειες.

Η ομάδα διαπίστωσε ότι όταν τα επίπεδα της ωκυτοκίνης είναι υψηλά, οι ενδονευρώνες δεν είναι σε θέση να μεταδώσουν τόσο ισχυρό σήμα. Η ισορροπία ισχύος μεταξύ των ενδονευρώνων και των πυραμιδικών νευρώνων επιτρέπει στον εγκέφαλο να ρυθμίζει προσεκτικά ποιες πληροφορίες διατηρεί και ποιες όχι. Δυστυχώς, ένα τόσο λεπτό σύστημα διαταράσσεται εύκολα.

Γιατί ο αυτισμός δημιουργεί διαφορές στην επεξεργασία των κοινωνικών και περιβαλλοντικών ερεθισμάτων;

Οι αυτιστικοί τείνουν να εστιάζουν περισσότερο στις οπτικές και χωρικές λεπτομέρειες, ενώ αγνοούν τη “μεγάλη εικόνα“, που ονομάζεται gestalt. Για παράδειγμα, όταν ένα αυτιστικό άτομο ερωτάται κοιτώντας μια εικόνα, τι γράμμα βλέπει, είναι πιο πιθανό να εντοπίσει τα “Α” και να δυσκολευτεί να δει το “Ι” που σχηματίζουν μαζί. Ωστόσο, θα αναγνωρίσει επίσης τα “Α” πιο γρήγορα από ό,τι θα έκανε ένα τυπικό άτομο.

Αυτό γίνεται προβληματικό σε κοινωνικές καταστάσεις, όπως το να ακούει κανείς ένα άτομο να μιλάει σε ένα γεμάτο δωμάτιο ή να προσπαθεί να διαβάσει τα συναισθήματα ενός ατόμου από τις εκφράσεις του προσώπου του και τον τόνο της φωνής του.

Οι περισσότεροι από εμάς θα είμαστε σε θέση να κοιτάξουμε ένα πρόσωπο και να εξηγήσουμε πολύ γρήγορα την έκφραση ενός ατόμου και να κατανοήσουμε ποια είναι η υποκείμενη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Μπορούμε να βασιστούμε σε ένα gestalt, ένα μοτίβο που μπορούμε να αναγνωρίσουμε. Στα άτομα με αυτισμό, αυτό το gestalt απουσιάζει. Δεν είναι διαισθητικό γι’ αυτούς πού θα πρέπει να εστιάσουν την προσοχή τους. Πρέπει να αναλύσουν το πρόσωπο με αποσπασματικό τρόπο. «Υπάρχει μια μύτη, ένα μάτι… α, είναι ένα πρόσωπο». Το να προσπαθήσουν να κατανοήσουν την έκφραση πέρα από αυτό είναι ακόμη πιο δύσκολο.

Μπορεί η ωκυτοκίνη να θεραπεύσει τον αυτισμό;

Αρκετές μελέτες έχουν διερευνήσει τη σχέση μεταξύ ωκυτοκίνης και αυτισμού. Έχει βρεθεί ότι μια εφάπαξ δόση ωκυτοκίνης βοηθά τα αυτιστικά άτομα στην ενσυναίσθηση και σε άλλα κοινωνικά καθήκοντα. Μια μελέτη, που δημοσιεύθηκε πέρυσι, διαπίστωσε μια διαρκή επίδραση από τη χρόνια χρήση της ωκυτοκίνης.

Το εύρημα της έρευνας μπορεί να βοηθήσει να εξηγηθεί το γιατί. Ο αυτισμός συνδέεται τόσο με χαμηλότερα επίπεδα ωκυτοκίνης όσο και με μεταλλάξεις στον υποδοχέα της ωκυτοκίνης, το σημείο όπου η ωκυτοκίνη συνδέεται με τον ενδονευρώνα της και τον κάνει να πυροδοτήσει. Εάν οι νευρώνες που είναι υπεύθυνοι για το φιλτράρισμα των περιττών πληροφοριών και την ανάδειξη των σημαντικών πληροφοριών δεν λαμβάνουν την ωκυτοκίνη που χρειάζονται, δεν θα μπορούν να λειτουργήσουν τόσο αποτελεσματικά.

Αν και πολλά αυτιστικά άτομα μαθαίνουν να αντισταθμίζουν χρησιμοποιώντας τη λογική τους για να αναπτύξουν κανόνες και αλγόριθμους που πρέπει να ακολουθούν, αυτό απαιτεί απίστευτη προσπάθεια.

Αυτό που συμβαίνει στα άτομα με αυτισμό είναι ότι όταν περπατούν, το περιβάλλον μπορεί να είναι αρκετά συντριπτικό γι’ αυτά. Λόγω αυτού είναι πολύ πιθανό να χάσουν τα κοινωνικά συνθήματα. Ένας από τους λόγους που αποφεύγουν την κοινωνική επαφή είναι επειδή μπορεί να είναι εξαντλητική. Όλα αυτά τα πράγματα δεν τους είναι δεδομένα.