Αίμα

Τ.Κ.Ε.: Σε ποιες περιπτώσεις αυξάνεται η ταχύτητα καθίζησης των ερυθρών και γιατί;

Πολλοί γνωρίζετε την εξέταση της ταχύτητας καθίζησης των ερυθρών, που τη συναντάτε εν συντομία ως Τ.Κ.Ε. πάνω στα αποτελέσματα των εξετάσεών σας. Επίσης, οι περισσότεροι εμπειρικά γνωρίζουν ότι η Τ.Κ.Ε. αυξάνεται σε καταστάσεις φλεγμονής και διαφόρων ασθενειών. Πού οφείλεται όμως η αύξηση της τιμής της στις καταστάσεις αυτές; Ποιος είναι ο βιολογικός μηχανισμός πίσω από την μεταβολή αυτή;

Η αύξηση της ταχύτητας καθίζησης των ερυθρών αιμοσφαιρίων (ΤΚΕ/ESR) κατά τη φλεγμονή οφείλεται κυρίως σε μεταβολές στη σύνθεση του πλάσματος, και συγκεκριμένα στις πρωτεΐνες οξείας φάσης, που επηρεάζουν την ηλεκτροστατική συμπεριφορά των ερυθρών. Ας δούμε τον βιολογικό μηχανισμό βήμα-βήμα:

1. Η φυσιολογική καθίζηση των ερυθρών…

  • Τα ερυθρά αιμοσφαίρια (RBCs) φέρουν αρνητικά φορτισμένες επιφάνειες (ζήτα δυναμικό – zeta potential), με αποτέλεσμα να απωθούνται μεταξύ τους και να καθιζάνουν αργά, υπό φυσιολογικές συνθήκες.

  • Η Ταχύτητα Καθίζησης των Ερυθρών εξαρτάται από:

    • Σχήμα & μέγεθος ερυθρών

    • Συγκέντρωση πρωτεϊνών στο πλάσμα

    • Αλληλεπίδραση κυττάρων μεταξύ τους

2. Σε φλεγμονώδεις καταστάσεις…

Κατά τη διάρκεια μιας φλεγμονώδους αντίδρασης παράγονται πρωτεΐνες οξείας φάσης από το ήπαρ, κυρίως οι κάτωθι αναφερόμενες:

  • Ινωδογόνο (fibrinogen)

  • CRP

  • Α2-μακροσφαιρίνη

  • Σερουλοπλασμίνη

Οι πρωτεΐνες αυτές έχουν θετικά φορτισμένες περιοχές. Δεσμεύονται στην επιφάνεια των ερυθρών και εξουδετερώνουν το αρνητικό ζήτα δυναμικό. Αυτό επιτρέπει στα RBCs να προσκολληθούν μεταξύ τους και να δημιουργήσουν ρουλοειδείς σχηματισμούς (rouleaux) – σαν «στοίβες νομισμάτων», όπως φαίνονται ενδεικτικά στην παρακάτω εικόνα.

Οι ρουλοειδείς δομές είναι πυκνότερες και καθιζάνουν πιο γρήγορα, φαινόμενο που αντανακλάται με την αύξηση της ΤΚΕ.

Αν για παράδειγμα σε μία φλεγμονώδη κατάσταση το ινοδωγόνο αυξηθεί, τα ερυθρά καθιζάνουν ταχύτερα και η ΤΚΕ αυξάνεται. Η CRP μεσολαβεί στην ίδια διαδικασία, αλλά έχει πιο ταχεία και ειδική απόκριση.

Συμπέρασμα:

Η αύξηση της ΤΚΕ στη φλεγμονή είναι αποτέλεσμα αλλαγής της φυσικοχημικής συμπεριφοράς των ερυθρών, κυρίως λόγω της προσκόλλησης σε αυτά θετικά φορτισμένων πρωτεϊνών οξείας φάσης, που μειώνουν την απώθηση των ερυθρών μεταξύ τους και διευκολύνουν τη συσσωμάτωση.

Η Τ.Κ.Ε. αυξάνεται μόνο σε παθολογικές καταστάσεις;

Ποιες καταστάσεις – παθολογικές ή μη – αυξάνουν την Τ.Κ.Ε.;

Η ΤΚΕ (Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθρών) είναι δείκτης φλεγμονής, όπως προαναφέραμε, αλλά πιο γενικός και βραδύτερης απόκρισης σε σχέση με την CRP, που πολλοί γνωρίζουν ως δείκτη φλεγμονής. Αυξάνεται σε πολλές παθολογικές και μη παθολογικές καταστάσεις, όπως συνοψίζονται παρακάτω:

1. Λοιμώξεις

  • Ιδιαίτερα σε χρόνιες ή υποξείες βακτηριακές λοιμώξεις

  • Στις ιογενείς λοιμώξεις η ΤΚΕ μπορεί να είναι φυσιολογική ή ήπια αυξημένη

 2. Φλεγμονώδη / Αυτοάνοσα νοσήματα

3. Νεοπλασίες

  • Συχνά παρανεοπλασματική αύξηση ΤΚΕ, κυρίως σε:

    • Καρκίνο μαστού, πνεύμονα, λεμφώματα

    • Πολλαπλό μυέλωμα (πολύ υψηλή ΤΚΕ)

4. Αναιμία

5. Χρόνια νεφρική νόσος

  • Συνοδεύεται από χαμηλό βαθμό φλεγμονής και διαταραχές στις πρωτεΐνες πλάσματος

6. Κύηση

  • Φυσιολογική αύξηση, ειδικά στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο

η αύξηση της ΤΚΕ στην εγκυμοσύνη είναι φυσιολογικό φαινόμενο και σχετίζεται με αλλαγές στη σύσταση του πλάσματος, χωρίς να υποδηλώνει φλεγμονή. Ας το εξηγήσουμε βιολογικά:

Κατά την εγκυμοσύνη, παρατηρούνται φυσιολογικές αιμοδυναμικές και ορμονικές αλλαγές που επηρεάζουν την καθίζηση των ερυθρών, όπως:

1. Αύξηση ινωδογόνου

  • Το ινωδογόνο, μία από τις κύριες πρωτεΐνες πλάσματος και αυξάνεται φυσιολογικά στην εγκυμοσύνη (έως και 50–100%). Το ινωδογόνο είναι ισχυρή οψωνίνη και μειώνει το zeta potential (το αρνητικό δυναμικό) των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Αυτό προκαλεί συσσωμάτωση των RBCs σε rouleaux, που με τη σειρά του οδηγεί σε  αυξημένη καθίζηση, συνεπώς και σε αύξηση της ΤΚΕ.

2. Υποαλβουμιναιμία

  • Κατά την κύηση, λόγω αιμαραίωσης και αυξημένων αναγκών, τα επίπεδα αλβουμίνης μειώνονται. Η αλβουμίνη είναι αρνητικά φορτισμένη πρωτεΐνη, και η μείωσή της ενισχύει τη συγκόλληση των RBCs. Αυτό συνεισφέρει στην ελάττωση του ζήτα δυναμικού, άρα σε ταχύτερη καθίζηση.

 3. Αιμαραίωση

  • Η εγκυμοσύνη προκαλεί αύξηση όγκου πλάσματος εν συγκρίσει με τον αριθμό των ερυθρών. Το “αραιωμένο αίμα” οδηγεί σε ταχύτερη κινητικότητα των RBCs και ευκολότερη καθίζηση.

4. Αυξημένα οιστρογόνα

  • Τα οιστρογόνα διεγείρουν την παραγωγή ινωδογόνου και άλλων πρωτεϊνών πλάσματος. Έμμεσα ενισχύουν την προθρομβωτική και οψωνιστική δράση, άρα αυξάνεται η ΤΚΕ.

Συμπερασματικά:

Η ΤΚΕ αυξάνεται φυσιολογικά στην εγκυμοσύνη λόγω:

  • ↑ ινωδογόνου,

  • ↓ αλβουμίνης,

  • ↑ οιστρογόνων και

  • αιμαραίωσης

τα οποία δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για αυξημένη καθίζηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων, χωρίς παθολογική φλεγμονή.

ΤΚΕ ανά τρίμηνο (ενδεικτικά):

ΤρίμηνοΤιμές ΤΚΕ (mm/h)
1ο15–30
2ο30–50
3ο40–70

7. Γήρας

  • Άτομα >60–65 ετών μπορεί να έχουν ελαφρώς αυξημένη ΤΚΕ χωρίς παθολογία

Μη παθολογικά αίτια αυξημένης ΤΚΕ αποτελούν τα εξής:

  • Υπερχοληστερολαιμία

  • Παχυσαρκία

  • Υποαλβουμιναιμία

  • Φάρμακα (π.χ. οιστρογόνα, αντισυλληπτικά)

Τι πρέπει επίσης να θυμόμαστε για την Τ.Κ.Ε.:

  • Η ΤΚΕ αυξάνεται αργά (σε 1–2 μέρες) και παραμένει αυξημένη για εβδομάδες.

  • Είναι ευαίσθητος αλλά μη ειδικός δείκτης.

  • Μπορεί να είναι αυξημένη χωρίς ενεργή φλεγμονή, π.χ. μετά από λοίμωξη, σε αναιμία, κακοήθειες.


+ 2 πηγές

©2022 WikiHealth All Rights Reserved