Χαλκός: Γιατί είναι απαραίτητος για την καλή υγεία;

Ο χαλκός είναι ένα μαλακό πορτοκαλο-κοκκινωπό μέταλλο που συναντάται φυσικά στο έδαφος, στο νερό και στα πετρώματα. Αποτελεί απαραίτητο ιχνοστοιχείο για τον ανθρώπινο οργανισμό και βρίσκεται σε ορισμένα τρόφιμα, αλλά και συμπληρώματα διατροφής.

Στο ανθρώπινο σώμα, ο χαλκός είναι απαραίτητος:

• για τον κύκλο παραγωγής ενέργειας των κυττάρων
• βοηθά στο σχηματισμό της αιμοσφαιρίνης και τη δημιουργία των ερυθρών αιμοσφαιρίων
• ενισχύει επίσης την απορρόφηση του σιδήρου από τα έντερα και παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία νέων οστών και συνδετικού ιστού
• υποστηρίζει τη φυσιολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου, την παραγωγή των νευροδιαβιβαστών
• συμβάλλει στη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος

Τα επίπεδα χαλκού είναι συνήθως υψηλότερα στο ήπαρ και τον εγκέφαλο, αλλά σε μικρότερες συγκεντρώσεις ο χαλκός βρίσκεται και στους νεφρούς, στο πάγκρεας, στα οστά, στο μυϊκό ιστό και στην καρδιά. Τα επίπεδα του χαλκού είναι συνήθως υψηλότερα κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης  λόγω της δράσης των οιστρογόνων.

Δεδομένου του ότι δεκάδες ένζυμα σε όλο το σώμα χρησιμοποιούν χαλκό για την εκτέλεση μεταβολικών διεργασιών, θεωρείται πως η περίσσεια ή η ανεπάρκεια χαλκού μπορεί να προκαλέσουν διακοπή των φυσιολογικών αυτών διεργασιών και να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία. Το σώμα συνήθως μπορεί να ρυθμίσει αποτελεσματικά τα επίπεδα χαλκού από μόνο του, αλλά ορισμένοι παράγοντες, όπως η γήρανση, οι περιβαλλοντικές συνθήκες και οι γενετικές μεταλλάξεις μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα υγείας που διαταράσσουν τα επίπεδά του.

Ποια είναι η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη χαλκού;

Ο χαλκός μπορεί να προσληφθεί μέσω της διατροφής, αλλά και μέσω συμπληρωμάτων. Τα συμπληρώματα χαλκού περιέχουν χηλικό χαλκό και χρησιμοποιούνται συνήθως από άτομα που έχουν ανεπάρκεια και παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο αναιμίας. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη χαλκού σε μικρογραμμάρια (mcg) για την κάθε ηλικία φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

Ποιες τροφές είναι πλούσιες σε χαλκό;

Ο χαλκός βρίσκεται σε υψηλότερες ποσότητες σε τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνη, όπως τα κρέατα οργάνων, τα οστρακοειδή, τα ψάρια και οι ξηροί καρποί, αλλά και στα δημητριακά ολικής αλέσεως και στη σοκολάτα. Μερικές από τις καλύτερες διατροφικές πηγές χαλκού είναι οι εξής:

• Μοσχαρίσιο συκώτι
• Στρείδια
• Καβούρι
• Σολομός
• Μαύρη σοκολάτα χωρίς ζάχαρη
• Κάσιους
• Ηλιόσποροι
• Σουσάμι
• Ρεβίθια
• Κεχρί
• Ζυμαρικά ολικής αλέσεως
• Πατάτες
• Σπανάκι
• Φασόλια
• Μανιτάρια
• Πράσινα φυλλώδη λαχανικά
• Μέλι

Ποιες είναι οι ενδείξεις της ανεπάρκειας χαλκού;

Η ανεπάρκεια χαλκού είναι σπάνια σε υγιείς ανθρώπους και εμφανίζεται κυρίως σε άτομα με γενετικές διαταραχές ή προβλήματα δυσαπορρόφησης, όπως η νόσος του Crohn και η κοιλιοκάκη.

Μια γενετική πάθηση, γνωστή ως νόσος Menkes, παρεμβαίνει στην απορρόφηση του χαλκού με αποτέλεσμα να οδηγεί σε σοβαρή ανεπάρκεια χαλκού που θα μπορούσε να αποβεί θανατηφόρα άμα αφεθεί αθεράπευτη.

Η ανεπάρκεια χαλκού μπορεί επίσης να προκύψει ως αποτέλεσμα της λήψης υψηλών δόσεων συμπληρωμάτων ψευδάργυρου, ο οποίος σε υψηλές συγκεντρώσεις στο σώμα παρεμποδίζει την απορρόφηση του χαλκού στο λεπτό έντερο.

Ορισμένες ενδείξεις της ανεπάρκειας χαλκού είναι οι εξής:

• Αναιμία
• Υψηλή χοληστερόλη
• Οστεοπόρωση ή κάταγμα οστών
• Συχνές λοιμώξεις
• Απώλεια χρωστικής του δέρματος και των μαλλιών

Ποιες είναι οι επιπτώσεις των υψηλών επιπέδων χαλκού στο σώμα;

Η τοξικότητα λόγω υψηλών επιπέδων χαλκού είναι σπάνια, διότι το σώμα έχει την ικανότητα να αποβάλει αποτελεσματικά την περίσσεια χαλκού. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί πως στην περίπτωση της νόσου του Wilson, μιας σπάνιας γενετικής πάθησης, προκαλείται συσσώρευση του χαλκού σε διάφορα μέρη του σώματος, όπως το ήπαρ, το αίμα, ο εγκέφαλος, κλπ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πιθανή εμφάνιση σοβαρής ηπατικής νόσου (κίρρωσης) ή εγκεφαλικής βλάβης.

Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν λόγω των υψηλών επιπέδων χαλκού είναι τα εξής:

• Ναυτία και έμετος
• Ευερεθιστικότητα και έντονη ανησυχία
• Ζάλη
• Ίκτερος
• Μυϊκοί πόνοι