Καρκίνος

Διατροφή & Άσκηση στη διάρκεια θεραπείας του Καρκίνου: Τι λένε οι κατευθυντήριες οδηγίες;

Είναι σημαντικό να ασκείται και να τρώει σωστά ένας ογκολογικός ασθενής στη διάρκεια της θεραπείας του ή δεν υπάρχει κάποιο όφελος από αυτό;

Στη χώρα μας, τα πράγματα γίνονται λίγο δύσκολα όταν κάποιος ασθενής διαγιγνώσκεται με καρκίνο. Δεν υπάρχουν οργανωμένα κέντρα και δομές για τη σωστή, ολοκληρωμένη καθοδήγησή του, με αποτέλεσμα η συνεργασία διαφόρων εξειδικευμένων ειδικοτήτων όπως παθολόγων-ογκολόγων, διατροφολόγων και μοριακών βιολόγων να είναι δύσκολη για τη σωστή καθοδήγηση του ασθενούς.  Ωστόσο, η τήρηση ενός προγράμματος κατάλληλης άσκησης, διατροφής και διαχείρισης του βάρους κατά τη διάρκεια της ενεργού θεραπείας του καρκίνου είναι επιτακτική.

Το πρόβλημα αμβλύνεται αν βάλουμε στο παιχνίδι και τα μη συνταγογραφούμενα σκευάσματα, όπως βιταμίνες-ιχνοστοιχεία, προβιοτικά, ενισχυτικά όρεξης κ.α., τα οποία μπορεί να λάβει ο ασθενής από μόνος του, όπου για πολλά από αυτά είτε υπάρχει ετερογένεια μεταξύ των μελετών για το αν βοηθούν ή όχι τη νόσο, είτε δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για την ωφέλεια της χρήσης τους ή ενδεχόμενη τοξικότητα, σε συνδυασμό και με τη λαμβανόμενη θεραπεία.

Λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τη σπουδαιότητα της σωστής θρέψης του οργανισμού των ογκολογικών ασθενών και δεδομένου ότι πολλοί από αυτούς παρουσιάζουν ανορεξία, απώλεια βάρους, δυσθρεψία και καχεξία (έως και 80% σε προχωρημένο καρκίνο), η ASCO συγκάλεσε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων για να εξετάσει συστηματικά τα στοιχεία της ήδη υπάρχουσας βιβλιογραφίας – είτε ανασκοπήσεων, είτε ελεγχόμενων δοκιμών – που αξιολογούσαν τον αντίκτυπο της αερόβιας άσκησης, της άσκησης με αντίσταση, ειδικών διαιτών και τροφών, ακούσιας απώλειας βάρους ή εκούσιας, αποφυγής αύξησης βάρους ενηλίκων κατά τη θεραπεία του καρκίνου, στην ποιότητα ζωής, αλλά και στην τοξικότητα της θεραπείας, όπως και στον έλεγχο του καρκίνου.

Η κακή διατροφή και η παχυσαρκία οδηγεί σε καρκίνο. Η σωστή διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην καλή έκβαση του καρκίνου, μετά τη διάγνωσή του;

Είναι γνωστό από πολλές μελέτες πλέον ότι η παχυσαρκία, η λήψη τροφής χαμηλής θρεπτικής αξίας και η σωματική αδράνεια αποτελούν παράγοντες κινδύνου για περισσότερες από 12 κακοήθειες. Οι παράγοντες αυτοί όχι μόνο ενοχοποιούνται για την εμφάνιση συγκεκριμένων κακοηθειών, αλλά συμβάλλουν και στην κακή έκβαση του καρκίνου, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ασθενών σε πρώιμο στάδιο καρκίνου του παχέος εντέρου, του μαστού και του προστάτη. Αν και τα δεδομένα από ελεγχόμενες τυχαιοποιημένες μελέτες είναι πολύ περιορισμένα σχετικά με την επίδραση της απώλειας βάρους, της αυξημένης άσκησης και της σωστής διατροφής κατά τη διάρκεια της διάγνωσης και της θεραπείας του καρκίνου, όσον αφορά την υποτροπή ή τη θνησιμότητα, εκατοντάδες μελέτες δείχνουν ότι αυτές οι αλλαγές στον τρόπο ζωής βελτιώνουν άλλα τελικά σημεία, όπως είναι η ποιότητα ζωής του ασθενούς και οι ανεπιθύμητες ενέργειες που σχετίζονται με τη θεραπεία μετά τη διάγνωση του καρκίνου.

Ο αυξανόμενος όγκος παρατηρήσεων που συσχετίζουν την κακή διατροφή, την έλειψη σωματικής άσκησης και την παχυσαρκία με την εμφάνιση καρκίνου, καθώς και τα δεδομένα, από την άλλη πλευρά, που δείχνουν το όφελος της αλλαγής του τρόπου ζωής προς το καλύτερο μετά τη διάγνωση του καρκίνου,  έχουν τα τελευταία χρόνια οδηγήσει στην ανάπτυξη εξειδικευμένων, κλινικών πολλές φορές, διαιτών και οδηγιών φυσικής δραστηριότητας ως μέρος και τρόπο της πρόληψης και του ελέγχου του καρκίνου, τόσο για άτομα αυξημένου κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου, όσο και για ασθενείς που επιβιώνουν από έναν καρκίνο.

Τα δεδομένα όμως είναι πολύ περιορισμένα σε ασθενείς που υποβάλλονται επί του παρόντος σε αντικαρκινική θεραπεία, λόγω περιορισμένης προσπάθειας δοκιμών. Η περίοδος αυτή είναι πολύ κρίσιμη για τον ασθενή, λόγω των παρενεργειών των θεραπειών κατά του καρκίνου. Η κόπωση, η πτώση της καρδιοαναπνευστικής ικανότητας και της φυσικής λειτουργίας, οι αλλαγές στη σύσταση του σώματος, η μυϊκή αδυναμία επηρεάζουν δυσμενώς την ποιότητα της ζωής και τη λειτουργική κατάσταση του ατόμου. Συν νοσηρότητες και παρανεοπλασματικά σύνδρομα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο την ισορροπία μεταξύ των ασθενειών, των συμπτωμάτων τους και της σωστής διατροφής και άσκησης, λειτουργώντας περιοριστικά, αν όχι και ανασταλτικά.

Στην κλινική πράξη πρέπει να τεθούν και να απαντηθούν τρία βασικά ερωτήματα:

  1. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου, μπορεί η άσκηση να βελτιώσει με ασφάλεια την ποιότητα ζωής του ασθενούς, τον έλεγχο του καρκίνου και την τοξικότητα της θεραπείας;
  2. Η τήρηση συγκεκριμένου διαιτολογικού/διατροφικού προγράμματος, κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου, μπορεί να βελτιώσει με ασφάλεια την ποιότητα ζωής του ασθενούς, τον έλεγχο του καρκίνου και την τοξικότητα της θεραπείας; Βοηθάει η διατροφή στη διαχείριση των παρενεργειών και επιπλοκών της χημειοθεραπείας;
  3. Οι όποιες παρεμβάσεις για απώλεια βάρους ή αποφυγής πρόσληψης βάρους στη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου βελτιώνουν με ασφάλεια τα αποτελέσματα που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής, τον έλεγχο του καρκίνο και την τοξικότητα της θεραπείας;

Αερόβια άσκηση και άσκηση με αντίσταση κατά τη διάρκεια θεραπείας ογκολογικών ασθενών

Οι μέχρι τώρα μελέτες και ανασκοπήσεις δίνουν ισχυρή σύσταση της αερόβιας άσκησης και άσκησης με αντίσταση στη διάρκεια της ενεργού θεραπείας κατά του καρκίνου για τον μετριασμό των παρενεργειών και της τοξικότητας της θεραπείας. Οι ασκήσεις αυτές μειώνουν την κόπωση, αυξάνουν τη μυϊκή δύναμη, διατηρούν ικανοποιητική καρδιοαναπνευστική ικανότητα και συνολική υψηλή σωματική λειτουργικότητα. Συμβάλλουν επίσης στην ψυχική ευεξία, λειτουργούν προστατευτικά για το άγχος και την κατάθλιψη και έχουν χαμηλό κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών. Δυστυχώς δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να αποδεικνύουν τη βελτίωση των αποτελεσμάτων ελέγχου του καρκίνου, όπως την υποτροπή ή τη συνολική επιβίωση ή των ποσοστών ολοκλήρωσης της θεραπείας.

Ως προς το χρόνο και την ένταση της άσκησης, επίσης δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για συγκεκριμένες συστάσεις, καθώς η ετερογένεια των μελετών είναι μεγάλη ως προς τις παραμέτρους αυτές.

Καλό είναι να μιλήσετε με έναν εξειδικευμένο φυσικοθεραπευτή ή γυμναστή και σε συνεργασία με τον ογκολόγο να σας υποδείξουν ποιες ασκήσεις είναι κατάλληλες για εσάς.

Διατροφή κατά τη διάρκεια θεραπείας ογκολογικών ασθενών

Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να προτείνουν υπέρ ή κατά διατροφικών παρεμβάσεων, όπως κετογονικές δίαιτες ή δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων, δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά ή νηστεία για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής, την τοξικότητα της θεραπείας ή τον έλεγχο του καρκίνου.

Δίαιτες που αποκλείουν τα ωμά φρούτα και λαχανικά δεν συνιστώνται για την πρόληψη της μόλυνσης σε ασθενείς με καρκίνο κατά τη διάρκεια της ενεργού θεραπείας.

Μπορεί η διατροφή να βοηθήσει στη διαχείριση των παρενεργειών και επιπλοκών της χημειοθεραπείας και του ίδιου του καρκίνου;

Αλλαγή στη γεύση

Πολλοί ασθενείς αναφέρουν αλλαγές στη γεύση τους, που μπορεί να προκληθεί είτε ως παρενέργεια του ίδιου του καρκίνου, του σχήματος χημειοθεραπείας που λαμβάνει, μόλυνσης ή χορήγησης ορισμένων φαρμάκων. Τις περισσότερες φορές οι αλλαγές στη γεύση ξεκινούν και παρέρχονται ανάλογα με τη διάρκεια του κύκλου θεραπείας. Είναι όμως πολύ σημαντικές διότι επηρεάζουν αρνητικά την όρεξη, τη γεύση του φαγητού – συχνά το περιγράφουν ως μεταλλικό ή χάρτινο – και εν τέλει την πρόσληψη της ημερήσιας δόσης θρεπτικών συστατικών.

  • Τις περισσότερες φορές φρούτα όπως το καρπούζι και το πεπόνι διατηρούν την ευχάριστη γεύση τους και μπορείτε να τα προτιμήσετε. Προσθέστε ένα μικρό πιάτο φρούτων σε κάθε γεύμα
  • Αν η λεμονάδα σας βοηθά μπορείτε επίσης να την πιείτε
  • Αποφύγετε τα γλυκά
  • Καταναλώστε γάλα και γιαούρτι
  • Περιορίστε το αλάτι στο σπιτικό φαγητό και δώστε ιδιαίτερη προσοχή σε συσκευασμένα τρόφιμα που αγοράζετε στο σουπερ μάρκετ και περιέχουν κρυφό αλάτι
  • Χρησιμοποιείστε σάλτσες και ήπια καρυκεύματα για να δώσετε γεύση στα φαγητά σας
  • Να καθαρίζετε το στόμα σας μετά από κάθε γεύμα
  • Χρησιμοποιήστε καραμέλες μέντας χωρίς ζάχαρη για ανανέωση της γεύσης. Στο διαδίκτυο κυκλοφορεί ένα συμπλήρωμα φρούτων, το Synsepalum dulcificum (που ονομάζεται επίσης “θαυματουργό φρούτο”) που μπορεί να ενισχύσει τις γλυκές γεύσεις και να βοηθήσει στη μείωση των πικρών, όξινων ή μεταλλικών γευστικών αισθήσεων
  • Να ελέγχετε καθημερινά τη στοματική σας κοιλότητα για κόκκινα ή λευκά μπαλώματα που μπορεί να υποδηλώνουν λοίμωξη και αναφέρετε τυχόν σημάδια μυκητίασης στο γιατρό

Ναυτία και έμετος

Μια από τις πιο συχνές παρενέργειες πολλών σχημάτων χημειοθεραπείας είναι η ναυτία και ο έμετος. Για να ελαχιστοποιηθεί η αίσθηση της ναυτίας πολλά ογκολογικά κέντρα χορηγούν ειδικά φάρμακα στους ασθενείς που υπόκεινται στη θεραπεία αυτή. Είναι χρήσιμο να καταγράφετε κάθε μέρα σε έναν κύκλο θεραπείας πότε εμφανίζετε ναυτία και τυχόν παράγοντες που την επηρεάζουν.

  • Καλό είναι να καταναλώνετε τακτικά πολύ μικρές μερίδες νερού και τροφής. Μην γεμίζετε το στομάχι σας, αλλά μην το αφήνετε και τελείως άδειο διότι μερικές φορές η ναυτία χειροτερεύει όταν πεινάτε.
  • Επιλέξτε ήπια, αμυλούχα τρόφιμα που θα αφομοιωθούν γρήγορα: πατάτα, τοστ, χυλοπίτες, ρύζι, ξηρά δημητριακά, πλιγούρι βρώμης, κράκερ, μπανάνες
  • Αν η ξινή γεύση σας βοηθά να καταπολεμήσετε τη ναυτία χρησιμοποιήστε λίγο λεμόνι στο νερό σας ή στο φαγητό σας
  • Αποφύγετε τις οσμές του μαγειρέματος που μπορεί να εντείνουν τη ναυτία σας
  • Αποφύγετε τα τρόφιμα που είναι λιπαρά, τηγανητά, πικάντικα ή έντονα καρυκεύματα
  • Προϊόντα που περιέχουν τζίντζερ μπορούν επίσης να βοηθήσουν
  • Συζητήστε τη χρήση αντιεμετικών φαρμάκων με τον ιατρό σας

 

Διάρροια

  • Καταναλώνετε μικρές ποσότητες τροφής ανά τακτά χρονικά διαστήματα
  • Μπορείτε να τρώτε σούπες, να πίνετε χυμό ή σόδα
  • Επιλέξτε ήπια, αμυλούχα τρόφιμα που χωνεύονται εύκολα: ρύζι, πατάτα βραστή-ψητή, λευκό τοστ, χυλοπίτες, ξηρά δημητριακά βρώμης, πλιγούρι βρώμης και κράκερ
  • Καταναλώστε ποτά και τρόφιμα που περιέχουν ηλεκτρολύτες, όπως μπανάνα, μικρή ποσότητα χυμό πορτοκαλιού ή ντομάτας (κάλιο), κονσερβοποιημένες σούπες (νάτριο)
  • Αποφύγετε καφεϊνη, αλκοόλ και υποκατάστατα ζάχαρης
  • Όχι λιπαρά, τηγανητά, έντονα καρυκευμένα γεύματα, όχι τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες
  • Συζητήστε με τον ιατρό σας την περίπτωση λοίμωξης που προκαλεί διάρροια (σε περίπτωση που δεν είναι παρενέργεια της θεραπείας)

 

Κόπωση

  • Τρώτε σε τακτά χρονικά διαστήματα
  • Αν η κόπωση είναι έντονη και δεν μπορείτε να προετοιμάσετε το φαγητό σας προτιμήστε να αγοράσετε ψητό κοτόπουλο ή υγιεινά έτοιμα γεύματα
  • Προτιμήστε τρόφιμα που σας είναι εύκολο να τα μασήσετε και να τα καταπιείτε
  • Μην πίνετε πολύ νερό το βράδυ, ώστε να μην διακόπτεται ο ύπνος σας λόγω ανάγκης για ούρηση
  • Ένα μικρό ποτήρι χυμό ή γάλα με ένα γεύμα θα προσθέσει στη θρεπτική αξία του γεύματος
  • Ζητήστε βοήθεια από την οικογένεια ή τους φίλους σας για την παρασκευή των γευμάτων σας
  • Διατηρήστε μια ισορροπία μεταξύ ανάπαυσης και δραστηριότητας. Η έλλειψη άσκησης θα επιδεινώσει την αδυναμία σας, θα μειώσει τη μυϊκή μάζα σας και την κινητικότητα του εντέρου σας

Πονόλαιμος

Ανάμεσα στις ανεπιθύμητες ενέργειες της χημειοθεραπείας είναι και η βλεννογονίτιδα (επώδυνη φλεγμονή και εξέλκωση των βλεννογόνων του στόματος και της πεπτικής οδού) Οι πληγές στο στόμα δυσκολεύουν την κατανάλωση της τροφής, ζεστών ή όξινων ροφημάτων.  Η οισοφαγίτιδα ακτινοβολίας μπορεί να προκαλέσει επώδυνη κατάποση. Για να ελαχιστοποιήσετε τα συμπτώματα και τις διατροφικές ελλείψεις που προκύπτουν από τις καταστάσεις αυτές τροποποιήστε λίγο τις καθημερινές σας διατροφικές συνήθειες.

  • Τρώτε μικρά και τακτικά γεύματα στη διάρκεια της ημέρας
  • Πίνετε άφθονο νερό, για να αποφύγετε την αφυδάτωση
  • Καταναλώστε μαλακά τρόφιμα, κομμένα σε μικρές μεριδούλες, για να καπίνονται εύκολα μετά τη μάσηση (μπορείτε να ψιλοκόψετε ή πολτοποιήστε τα τρόφιμα)
  • Αποφύγετε τα ξηρά, λιπαρά ή πικάντικα τρόφιμα
  • Αν έχετε έλκη στο στόμα χρησιμοποιήστε καλαμάκι για την κατανάλωση υγρών
  • Συζητήστε με τον ιατρό σας για φάρμακα που καταπραϋνουν τον πόνο στη στοματική κοιλότητα

Απώλεια βάρους ή έλεγχος αύξησης βάρους κατά τη διάρκεια θεραπείας ογκολογικών ασθενών

Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να προτείνουν υπέρ ή κατά της σκόπιμης απώλειας βάρους ή την πρόληψη παρεμβάσεων αύξησης βάρους κατά τη διάρκεια της ενεργού θεραπείας για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής, την τοξικότητα της θεραπείας ή τον έλεγχο του καρκίνου.

Να θυμάστε ότι η επικοινωνία με τον ογκολόγο είναι το «κλειδί» για τη διασφάλιση της εφαρμογής όλων αυτών των κατευθυντήριων συστάσεων. Μην κάνετε από μόνοι σας πράγματα που δεν είναι αποδεδειγμένα ότι βελτιώνουν την κατάστασή σας, διότι μπορεί να αντενδείκνυνται. Επίσης, ο εντοπισμός και η παράκαμψη εμποδίων που αποτελούν τροχοπέδη στην τήρηση ασκήσεων ή σωστού προγράμματος διατροφής, είναι σημαντικά στοιχεία που πρέπει να ασχοληθεί ο πάροχος υγείας σας. Οι περισσότεροι ιατροί, αν και γνωρίζουν τα οφέλη της διατροφής και της άσκησης στη διατήρηση ενός υγιούς βάρους, της ψυχικής ευεξίας και της καλής ποιότητας ζωής του ασθενούς, πιστεύουν ότι κάποιο άλλο μέλος της ομάδας πρέπει να κάνει τις παρεμβάσεις αυτές – κάτι το οποίο στην Ελλάδα δεν συμβαίνει – εκτός αν ο ασθενής απευθυνθεί ιδιωτικά ή από μόνος του σε διατροφολόγο του νοσοκομείου ή της δομής που βρίσκεται.

Η εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με τη σημασία της άσκησης και της σωστής διατροφής ως μέρος της φροντίδας του καρκίνου και η ενθάρρυνσή τους να απευθύνονται στους εξειδικευμένους επαγγελματίες κάθε φορά, τους βοηθούν να επιτύχουν αυτούς τους στόχους.

Συμπερασματικά

Οι παθολόγοι-ογκολόγοι είναι σημαντικό να συστήνουν τακτική αερόβια άσκηση, καθώς και άσκηση με αντίσταση στη διάρκεια της ενεργού θεραπείας του ασθενούς.  Σε περιπτώσεις ασθενών με καρκίνο πνεύμονα που πρόκειται να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση προτείνεται προ-εγχειρητική άσκηση.

Οι ουδετεροπενικές δίαιτες δεν συνιστώνται για την πρόληψη της μόλυνσης σε ασθενείς με καρκίνο κατά τη διάρκεια της ενεργού θεραπείας.

Τα στοιχεία για άλλες διατροφικές παρεμβάσεις και παρεμβάσεις απώλειας βάρους κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου δεν είναι επαρκή.

Η ανάγκη για περισσότερη έρευνα και απάντηση βασικών ερωτημάτων είναι μεγάλη σε αυτόν τον τομέα, ιδιαίτερα όσον αφορά τη διατροφή και τις παρεμβάσεις απώλειας βάρους κατά τη θεραπεία του καρκίνου.


+ 13 πηγές

©2022 WikiHealth All Rights Reserved

Overweight, obesity, and mortality from cancer in a prospectively studied cohort of U.S. adults https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12711737/

The association between obesity and cancer risk: A meta-analysis of observational studies from 1985 to 2011 https://www.hindawi.com/journals/isrn/2013/680536/

Diet, nutrition, physical activity and cancer: A global perspective. https://www.wcrf.org/wp-content/uploads/2021/02/Summary-of-Third-Expert-Report-2018.pdf

Body mass index and survival in women with breast cancer-systematic literature review and meta-analysis of 82 follow-up studies https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24769692/

Obesity but not overweight increases the incidence and mortality of leukemia in adults: A meta-analysis of prospective cohort studies https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22285508/

Obesity and ovarian cancer survival: A systematic review and meta-analysis https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22609763/

Physical activity and mortality in cancer survivors: A systematic review and meta-analysis https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32337494/

A systematic review of exercise systematic reviews in the cancer literature (2005-2017). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28942909/

Nutrition and physical activity guidelines for cancer survivors https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22539238/

The effect of exercise training on cardiometabolic health in men with prostate cancer receiving androgen deprivation therapy: A systematic review and meta-analysis https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32860010/

Safety and feasibility of exercise interventions in patients with advanced cancer: A systematic review https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28741176/

Exercise, Diet, and Weight Management During Cancer Treatment: ASCO Guideline https://ascopubs.org/doi/full/10.1200/JCO.22.00687

Nutrition in the Patient with Lung Cancer https://lungcancercap.org/educate/lung-cancer-choices-5th-edition/nutrition-in-the-patient-with-lung-cancer/?gclid=Cj0KCQjwiZqhBhCJARIsACHHEH_bN4vwJ1PIE0H_V4g8rIMz5iVH_KgvP3Mnd2XPBCtLux33eLAz-M0aAk4uEALw_wcB