Εφηβεία: Πώς ωριμάζει ο εγκέφαλος και μεταβαίνει από την παιδική στην ενήλικη ζωή;

Στην πιο κάτω εικόνα παρουσιάζεται ο τρόπος ανάπτυξης του εγκεφάλου κατά την εφηβεία. Οι κόκκινες περιοχές του εγκεφάλου αντιπροσωπεύουν το «συντηρητικό» πρότυπο της εφηβικής ανάπτυξης, ενώ οι μπλε περιοχές του εγκεφάλου αντιπροσωπεύουν το «διαταραγμένο» πρότυπο.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, νέα εγκεφαλικά δίκτυα έρχονται σε απευθείας σύνδεση, επιτρέποντας στους εφήβους να αναπτύξουν πιο πολύπλοκες κοινωνικές δεξιότητες κατά την μετάβαση τους στην ενηλικίωση. Ωστόσο, σύμφωνα με μια νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (PNAS), αυτή η διαδικασία θέτει τους εφήβους σε αυξημένο κίνδυνο ψυχικών ασθενειών.

Πώς ωριμάζει ο ανθρώπινος εγκέφαλος κατά την μετάβαση από την παιδική στην ενήλικη ζωή;

Η εφηβεία είναι μια περίοδος της ζωής του ανθρώπου, κατά την οποία συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές στις κοινωνικές και γνωστικές του δεξιότητες. Σήμερα, είναι γνωστό ότι οι αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο κατά την εφηβεία, ανακλούν τις αναπτυξιακές αλλαγές του εγκεφάλου, ωστόσο, δεν είναι σαφές το πώς ακριβώς ωριμάζει η λειτουργία του εγκεφάλου κατά τη μετάβαση του ανθρώπου από την παιδική στην ενήλικη ζωή.

Τι ανακάλυψε η μελέτη;

Μια ερευνητική ομάδα με επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Cambridge και το University College του Λονδίνου, δημοσίευσε μια μελέτη η οποία παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται ο εγκέφαλος των εφήβων.

Συγκεκριμένα, η μελέτη συγκέντρωσε στοιχεία από 298 υγιείς νέους, ηλικίας 14-25 ετών, μέσω λειτουργικής μαγνητικής απεικόνισης συντονισμού (fMRI), για να μελετήσει την δραστηριότητα του εγκεφάλου τους. Ο καθένας υποβλήθηκε σε 1-3 μαγνητικές τομογραφίες σε διάστημα 6-12 μηνών. Σε κάθε μαγνητική τομογραφία, οι συμμετέχοντες βρισκόταν σε ήρεμη κατάσταση, ώστε να μπορέσουν οι ερευνητές να αναλύσουν το μοτίβο των συνδέσεων ανάμεσα στις διάφορες περιοχές του εγκεφάλου τους, σε φάση ηρεμίας. Η ερευνητική ομάδα, λοιπόν, ανακάλυψε ότι η λειτουργική συνδεσιμότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου (το πώς επικοινωνούν οι περιοχές του εγκεφάλου μεταξύ τους) αλλάζει με δύο βασικούς τρόπους κατά την εφηβεία.

Ειδικότερα, οι περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την όραση, την κίνηση και άλλες βασικές ικανότητες, συνδέονταν στενά στην ηλικία των 14 ετών και ακόμη πιο έντονα στην ηλικία των 25 ετών. Αυτός ο τρόπος σύνδεσης, ονομάστηκε «συντηρητικό» πρότυπο αλλαγής, κατά το οποίο, ο εγκέφαλος, που ήταν πλούσιος σε συνδέσεις στην αρχή της εφηβείας, αρχίζει να γίνεται ακόμη πιο πλούσιος κατά τη μεταβατική περίοδο στην ενηλικίωση.

Από την άλλη, οι περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για πιο εξελιγμένες κοινωνικές δεξιότητες, όπως η δυνατότητα να φανταστούμε το πώς σκέφτεται κάποιος άλλος ή το πώς αισθάνεται (λεγόμενη θεωρία του νου), αλλάζουν με πολύ διαφορετικό τρόπο. Συγκεκριμένα, στις περιοχές αυτές οι συνδέσεις που ήταν αρχικά αδύναμες έγιναν ισχυρότερες και οι συνδέσεις που ήταν αρχικά ισχυρές αποδυναμώθηκαν. Αυτός ο τρόπος σύνδεσης, ονομάστηκε «διαταραγμένο» πρότυπο αλλαγής, ακριβώς γιατί οι συνδέσεις διαταράχθηκαν και από φτωχότερες έγιναν πλουσιότερες, ενώ οι πιο πλούσιες έγιναν φτωχότερες. Σημειώνεται ότι με τη σύγκριση των αποτελεσμάτων fMRI με άλλα δεδομένα του εγκεφάλου, διαπιστώθηκε επίσης ότι το δίκτυο συνδέσεων του διαταραγμένου προτύπου αλλαγής κατά την εφηβεία, είχε υψηλά επίπεδα μεταβολικής δραστηριότητας που συνδέονται τυπικά με την ενεργή επανασύνδεση μεταξύ των νευρικών κυττάρων.

Τα αποτελέσματα αυτών των εγκεφαλικών εξετάσεων δείχνουν ότι η απόκτηση νέων δεξιοτήτων κατά τη διάρκεια της εφηβείας εξαρτάται από την ενεργό συμμέτοχή των περιοχών του εγκεφάλου που σχετίζονται με το διαταραγμένο πρότυπο αλλαγής. Σύμφωνα με τους ειδικούς, με τον διαταραγμένο σχηματισμό νέων συνδέσεων μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου, έρχονται για πρώτη φορά νέα εγκεφαλικά δίκτυα σε απευθείας σύνδεση, προσφέροντας νέες προηγμένες κοινωνικές και άλλες δεξιότητες στους ανθρώπους καθώς αυτοί μεγαλώνουν.

Τι σχέση έχει η αναδιαμόρφωση του εγκεφάλου με τις ψυχικές ασθένειες στους εφήβους;

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ed Bullmore, ανώτερο συγγραφέα της μελέτης και επικεφαλής του Τμήματος Ψυχιατρικής στο Cambridge, είναι ήδη γνωστό ότι η κατάθλιψη, το άγχος και άλλες διαταραχές της ψυχικής υγείας, συμβαίνουν συνήθως για πρώτη φορά στην εφηβεία, αλλά το γιατί συμβαίνει αυτό είναι άγνωστο.

Τα αποτελέσματα, ωστόσο, αυτής της μελέτης δείχνουν ότι η ενεργός αναδιαμόρφωση των δικτύων του εγκεφάλου, συνεχίζεται κατά τη διάρκεια όλων των εφηβικών χρόνων, οπότε η πληρέστερη κατανόηση της ανάπτυξης του εγκεφάλου θα μπορούσε να οδηγήσει στην βαθύτερη κατανόηση των αιτιών που προκαλούν ψυχικές ασθένειες στους νέους.