Εγκεφαλοπάθεια και Covid-19

Μετά την επέλαση του πρώτου κύματος κορωνοϊού, ιατροί σε όλον τον κόσμο άρχισαν να παρατηρούν  στους ασθενείς τους κάτι παράξενο. Οι ασθενείς παραπονιόντουσαν για «θολό κεφάλι», για «κακή αντίληψη» και γενικότερα για μια σειρά παρατεταμένων  επιδράσεων όπως πονοκεφάλων, αίσθημα πίεσης στο κεφάλι και άλλων συμπτωμάτων  που εξακολουθούν να υφίστανται, ακόμα και αρκετές ημέρες μετά την ανάκαμψή τους από τη λοίμωξη.

Ανάμεσα σε αυτά τα νευρολογικά συμπτώματα συγκαταλέγονται και η κόπωση, η απώλεια μνήμης, η σύγχυση, που όλα μαζί αναφέρονται ως «ομίχλη εγκεφάλου» ή «εγκέφαλος Covid».

Ποια μπορεί να είναι όμως η υποκείμενη αιτία της πάθησης αυτής που αφήνει ο κορωνοϊός σε μερικούς ανθρώπους με το πέρας της λοίμωξής τους;

Πώς ο κορωνοϊός επιδρά στον ανθρώπινο εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα;

Τα ανωτέρω αποτελούν ερωτήματα που δεν έχουν διαλευκανθεί πλήρως μέχρι σήμερα.

Ενδείξεις σύνδεσης εγκεφαλοπάθειας και SARS–CoV-2

Τα κατωτέρω αναφερόμενα στοιχεία ενισχύουν την άποψη πρόκλησης εγκεφαλοπάθειας από SARS-CoV-2. Οι ερευνητές έως τώρα έχουν διαπιστώσει ότι:

• Η ενδορινική χορήγηση του SARS ‐ CoV ‐ 2 σε ποντίκια οδηγεί σε γρήγορη εισβολή στον εγκέφαλο
• Ιογενή σωματίδια SARS ‐ CoV ‐ 1 μπορούν να ανιχνευθούν σε τομές ανθρώπινων εγκεφάλων
• Στον μετά θάνατο εγκεφαλικό ιστό, οι υποδοχείς ενζύμου μετατροπής της αγγειοτασίνης 2 (ACE2) εκφράζονται στο αγγειακό σύστημα του μετωπιαίου φλοιού του εγκεφάλου. Μέσω αυτών των υποδοχέων, ο SARS-CoV-2 εισέρχεται σε υγιή κύτταρα.
• Μελέτες in vitro έχουν δείξει ότι οι ιογενείς πρωτεΐνες ακίδων μπορούν να βλάψουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό
• Πονοκέφαλος, μειωμένη γεύση και απώλεια όσφρησης εμφανίζονται πριν από την έναρξη αναπνευστικών συμπτωμάτων στους περισσότερους ασθενείς με COVID-19
• Η μη φυσιολογική απεικόνιση του εγκεφάλου έχει αναδειχθεί ως σημαντικό χαρακτηριστικό της COVID ‐ 19 παγκοσμίως
• Νευροψυχιατρικό σύμπτωμα μειωμένης γνώσης και μνήμης μπορεί να είναι το μοναδικό σύμπτωμα της λοίμωξης SARS ‐ CoV ‐ 2, ακόμη και σε νεότερους ασθενείς. Η συχνότητα εμφάνισης παραληρήματος σε ασθενείς με σοβαρή COVID ‐ 19 (σε μονάδες εντατικής θεραπείας) αναφέρεται ότι αγγίζει το 84%.

Η επίδραση του ιού στον εγκέφαλο εξηγεί την απώλεια της όσφρησης

Ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα του κορωνοϊού, ακόμη και σε ασθενείς που περνούν ελαφρά τη λοίμωξη, είναι η απώλεια της όσφρησης. Φαίνεται ότι ορισμένοι από τους ιούς του αναπνευστικού συστήματος έχουν συγγένεια με κύτταρα του νευρικού συστήματος και τα αναγνωρίζουν. Τα οσφρητικά κύτταρα στοχοποιούνται ιδιαίτερα από τον SARS-CoV-2 και αυτός είναι ο λόγος που ένα συχνό σύμπτωμα της Covid-19 είναι και η απώλεια όσφρησης.  Ο ιός μέσω των οσφρητικών κυττάρων της μύτης μπορεί να φτάσει στον οσφρητικό λοβό του εγκεφάλου, που εδράζεται κοντά στον ιππόκαμπο. Ο ιππόκαμπος είναι η περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στη βραχυπρόθεσμη μνήμη. Το γεγονός ότι ο ιός καθώς εισβάλλει στον εγκέφαλο οδηγείται σχεδόν απευθείας στον ιππόκαμπο, μπορεί να εξηγήσει τη γνωστική εξασθένηση που παρατηρείται σε ασθενείς με covid-19. Σε ευαίσθητα άτομα, οι ειδικοί αναφέρουν ότι θα μπορούσε με την πάροδο του χρόνου να αποτελέσει αιτία επιταχυνόμενης γνωστικής μείωσης!

Τελικά ο ίδιος ο ιός ή η αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος προκαλεί «Covid-19 εγκέφαλο»;

Μια εύλογη αρχική υπόθεση των επιστημόνων είναι ότι μια υπολειπόμενη συνεχής ιογενής λοίμωξη μπορεί να είναι αιτία των συμπτωμάτων της «εγκεφαλικής ομίχλης» που βιώνουν οι ασθενείς. Όμως, μικροβιολογική ανάλυση εγκεφαλονωτιαίου υγρού 18 ασθενών που βίωναν νευρολογική δυσλειτουργία (γνωστή και ως εγκεφαλοπάθεια) μετά τη μόλυνσή τους από τον SARS-CoV-2 δεν αποκάλυψε κανένα ίχνος του ιού, υποδηλώνοντας έτσι ότι οι ασθενείς είχαν αναρρώσει από την Covid-19.

Περαιτέρω μελέτη ανέδειξε ότι οι ασθενείς αυτοί παρουσίαζαν επίμονη φλεγμονή και υψηλά επίπεδα κυτοκινών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό τους.  Το γεγονός αυτό μπορεί να εξηγήσει τα συμπτώματα που βιώνουν οι ασθενείς, όπως αναφέρει ερευνητής του MSK και co-first συγγραφέας της μελέτης, Jan Remsik.

Οι κυτοκίνες είναι μια ευρεία οικογένεια πρωτεϊνών που εμπλέκονται στη σηματοδότηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Σε κάποιες σοβαρές περιπτώσεις λοίμωξης κορωνοϊού έχουν παρατηρηθεί πολύ υψηλά επίπεδα φεριττίνης, που οδηγούν σε υπερπαραγωγή κυτοκινών, γνωστή και ως «καταιγίδα κυτοκινών», που μπορεί να προκαλέσει υπερβολική φλεγμονή και να αποβεί μοιραία για τον ασθενή. Τα δεδομένα μέχρι τώρα είναι λίγα και ο αριθμός των μελετών και των δειγμάτων πολύ μικρός για να οδηγηθούμε σε σαφή συμπεράσματα. Η σκέψη όμως ότι η πλημμύρα αυτών των φλεγμονωδών χημικών ουσιών εισχωρεί στον εγκέφαλο, μπορεί να είναι η αιτία της πρόκλησης συμπτωμάτων εγκεφαλοπάθειας.  Υπό αυτή την οπτική θα μπορούσαν να αντιφλεγμονώδη φάρμακα να ανακουφίσουν τους ασθενείς με «εγκέφαλο covid”;;;