Ένα συναίσθημα διαφορά: η συναισθηματική γλώσσα των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού

Τι είναι ο αυτισμός και ποια τα χαρακτηριστικά του;

Ως αυτισμός περιγράφεται ένα φάσμα αναπτυξιακών διαταραχών οι οποίες εμποδίζουν το άτομο να ερμηνεύσει σωστά τα διάφορα μηνύματα από τον κοινωνικό του περίγυρο. Το ευρύ φάσμα του αυτισμού καλύπτει μια πληθώρα χαρακτηριστικών, κάποια από τα οποία είναι η αδυναμία ανάπτυξης σχέσεων με συνομήλικους που να βρίσκονται στο ίδιο αναπτυξιακό επίπεδο, η καθυστέρηση ή πλήρης έλλειψη ανάπτυξης της ομιλούμενης γλώσσας, προσκόλληση σε συγκεκριμένες, μη λειτουργικές ρουτίνες, ανωμαλίες στην ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών και ακατάλληλες συναισθηματικές αντιδράσεις.

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού, είναι η έλλειψη ή σημαντικά μειωμένη, συναισθηματική αμοιβαιότητα. Ωστόσο, μια επιστημονική ομάδα από το Πανεπιστήμιο Μπέρμιγχαμ, εξετάζοντας τον βαθμό στον οποίο άτομα με αυτισμό μπορούσαν επιτυχώς να αναγνωρίσουν εκφράσεις προσώπου, κατέληξαν σε έναν πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα.

Χρησιμοποίησαν νέες τεχνικές προκειμένου να κατανοήσουν πως ο αυτισμός και η αλεξιθυμία, κατάσταση στην οποία το άτομο δυσκολεύεται να εκφράσει και να κατανοήσει τα συναισθήματά του, επηρεάζουν την ικανότητα κάποιου να ερμηνεύσει τις εκφράσεις του προσώπου.

Η μη αναγνώριση του θυμού είναι χαρακτηριστικό των ατόμων με αυτισμό;

Στην έρευνα συμμετείχαν 29 μη αυτιστικά, νευροτυπικά άτομα και 31 άτομα με αυτισμό, και τους ζητήθηκε να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα που έβλεπαν στην οθόνη, στην οποία με την χρήση κουκίδων σχηματίζονταν τα χαρακτηριστικότερα σημεία μιας έκφρασης, το στόμα μπορεί να ήταν στραμμένο προς τα πάνω ή προς τα κάτω, τα φρύδια σμιγμένα κοκ. Σε κάθε στάδιο του πειράματος, η ταχύτητα με την οποία φανερώνονταν τα συναισθήματα, που έπρεπε να αναγνωριστούν, άλλαζε. Γενικά φάνηκε πως όλοι οι συμμετέχοντες, ανεξάρτητα αν άνηκαν στο φάσμα του αυτισμού ή όχι, μπορούσαν να αναγνωρίσουν με επιτυχία όλα τα εικονιζόμενα συναισθήματα, με μια μοναδική εξαίρεση: τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού δεν αναγνώριζαν με επιτυχία το συναίσθημα του θυμού όταν σχηματίζονταν στην οθόνη σε φυσιολογικές ταχύτητες.  Εν αντιθέσει, σε διαφορετική έρευνα, τα άτομα με αλεξιθυμία μπορούσαν να αναγνωρίσουν τα εικονιζόμενα συναισθήματα, αλλά τα ερμήνευαν σε υπερβολικό βαθμό, αν δηλαδή το συναίσθημα ήταν «χαρά», το ερμήνευαν ως «πολύ χαρούμενο» και ομοίως με τις υπόλοιπες εκφράσεις. Αυτή η διαφορά δείχνει πως η μη αναγνώριση των θυμωμένων εκφράσεων, είναι χαρακτηριστικό αποκλειστικά των ατόμων με αυτισμό.

Εκφράζοντας τον θυμό διαφορετικά

Τα άτομα που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού πολλές φορές μπορεί να αντιδράσουν σε ερεθίσματα που για τον μέσο, νευροτυπικό άνθρωπο να περνούν απαρατήρητα. Λόγου χάρη, ένας χώρος με πολύ φασαρία από φωνές παιδιών, όπως οι παιδικές χαρές ή τα σχολεία, έντονες αλλαγές στον φωτισμό ή ο συνωστισμός, όπως σε ένα σουπερμάρκετ, είναι καταστάσεις δύσκολα διαχειρίσιμες για τα άτομα αυτά, λόγω της αισθητηριακής υπερφόρτωσης. Αν εμείς αντιλαμβανόμαστε ερεθίσματα όπως φωτισμός και φασαρία σε έναν βαθμό Χ, τα αυτιστικά άτομα τον αντιλαμβάνονται πολύ εντονότερα. Ακόμα και ο τρόπος που εκφράζουν τον θυμό τους διαφέρει. Ο μέσος άνθρωπος σε μια θυμωμένη έκφραση του, πριν αρχίσει να φωνάζει ή να κάνει έντονες κινήσεις με τα χέρια του, τείνει να έχει σμιγμένα φρύδια και σφιγμένο στόμα. Τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού όταν έχουν ξεσπάσματα θυμού οι αντιδράσεις τους είναι έντονο κλάμα, φωνές, αυτοτραυματισμούς και το άτομο φαίνεται να μην έχει επικοινωνία με το περιβάλλον. Γονείς και θεραπευτές δηλώνουν πως τα περισσότερα άτομα με αυτισμό εκδηλώνουν κάποια σημάδια που προμηνύουν ένα ξέσπασμα θυμού, όπως έντονο μουρμουρητό ή μια επαναλαμβανόμενη κίνηση. Καταλαβαίνουμε όμως, ότι ο τρόπος που τα νευροτυπικά άτομα σε σχέση με τα αυτιστικά, εκδηλώνουν θυμό και δυσαρέσκεια διαφέρουν σημαντικά. Πιθανολογείται πως για αυτόν τον λόγο, τα άτομα με αυτισμό αποτυγχάνουν να ερμηνεύσουν εκφράσεις θυμού, γιατί τα ίδια δεν εκφράζονται κατά αυτόν τον τρόπο.

Ο Dr. C. Keating που ηγήθηκε της έρευνας, δήλωσε πως αν τα παραπάνω ισχύουν, δεν θα πρέπει να αναφερόμαστε στα άτομα με αυτισμό ότι έχουν κάποιου είδους εγκεφαλική δυσλειτουργία, απλά όσον αφορά την έκφραση και ερμηνεία συναισθημάτων, τα νευροτυπικά και τα αυτιστικά άτομα ‘’μιλούν’’ μια διαφορετική γλώσσα. Επειδή όλοι στην ζωή μας γνωρίζουμε, ή θα συναντήσουμε, άτομα με αυτισμό, είναι καλό να μπορούμε να καταλάβουμε τον κώδικα επικοινωνίας τους, και να μπορέσουμε να γεφυρώσουμε τις διαφορές αυτές για να έχουμε όλοι μεταξύ μας καλύτερες αλληλεπιδράσεις.