Εθισμός και εξάρτηση από ουσίες: Πιο επιρρεπείς οι γυναίκες

Εθισμός, εξάρτηση ή κατάχρηση;

Εθισμός. Περιλαμβάνει την επιθυμία για μια συγκεκριμένη ουσία, την αδυναμία ελέγχου της χρήσης της και τη συνεχιζόμενη χρήση παρά τις αρνητικές συνέπειες.

Εξάρτηση: Τα άτομα που εξαρτώνται από μια ουσία, παρουσιάζουν για μια χρονική περίοδο συμπτώματα όπως: απόσυρση, απώλεια ελέγχου της χρήσης, ανησυχία για εξασφάλιση της ουσίας, αδιαφορία για άλλες δραστηριότητες και συνεχιζόμενη χρήση.

Κατάχρηση: Τα άτομα χρησιμοποιούν υπερβολικά μια ουσία σε τακτική βάση παρά τις αρνητικές της συνέπειες. Ωστόσο, δεν παρουσιάζουν ακόμα σημάδια εξάρτησης.

Διαφορές των φύλων:

• Οι άντρες είναι πιο πιθανό να εθιστούν από ότι οι γυναίκες.
• Οι γυναίκες τείνουν να προχωρούν πιο γρήγορα από τη χρήση στην εξάρτηση.
• Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν ιατρικές ή κοινωνικές συνέπειες εξαιτίας του εθισμού τους, πιο γρήγορα από τους άνδρες.
• Οι γυναίκες συχνά δυσκολεύονται να εγκαταλείψουν τη χρήση εθιστικών ουσιών και είναι πιο επιρρεπείς στην υποτροπή.

Όπως υπογραμμίζουν οι ειδικοί, αυτές οι διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα επηρεάζουν και τον τρόπο θεραπείας.

Σε ποιες ουσίες μπορούν να εθιστούν οι άνθρωποι; Ποιο φύλο είναι πιο επιρρεπές;

1. Αλκοόλ

Έρευνα έδειξε ότι περίπου 7% – 12% των γυναικών καταναλώνουν αλκοόλ, σε σύγκριση με το 20% των ανδρών. Αυτό το χάσμα μεταξύ των φύλων έχει μειωθεί, καθώς η κατανάλωση αλκοόλ από τις γυναίκες είναι πλέον κοινωνικά αποδεκτή, με τα σημερινά δεδομένα να δείχνουν ότι οι γυναίκες εξαρτώνται πιο εύκολα από το αλκοόλ. Μάλιστα, τα προβλήματα που σχετίζονται με το αλκοόλ, όπως η ατροφία του εγκεφάλου  και η ηπατική βλάβη, εμφανίζονται πιο γρήγορα στις γυναίκες.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, βιολογικοί παράγοντες καθιστούν τις γυναίκες πιο ευάλωτες στις επιπτώσεις που έχει το αλκοόλ, καθώς: α) Το σώμα μιας γυναίκας περιέχει λιγότερο νερό και περισσότερο λιπώδη ιστό από ότι οι άντρες. Επειδή το λίπος διατηρεί το αλκοόλ, ενώ το νερό το αραιώνει, τα όργανα μιας γυναίκας κινδυνεύουν περισσότερο β) οι γυναίκες έχουν χαμηλότερα επίπεδα δύο ενζύμων, της αλκοολικής δεϋδρογενάσης και της αφυδρογονάσης αλδεΰδης, τα οποία διασπούν το αλκοόλ στο στομάχι και το συκώτι, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να απορροφούν περισσότερο αλκοόλ στο αίμα τους.

Η ψυχοθεραπεία, οι ομάδες αυτοβοήθειας και τα φάρμακα είναι σημαντικά εχέγγυα για τη διακοπή του αλκοόλ και στα δύο φύλα. Η φαρμακευτική θεραπεία σε συνδυασμό με εξειδικευμένη συμπεριφορική θεραπεία, επίσης βοηθούν και τα δύο φύλα, ενώ προγράμματα που παρέχουν παιδική φροντίδα και άλλες οικογενειακές υπηρεσίες, είναι απαραίτητα για να επιτρέψουν στις γυναίκες να ξεκινήσουν τη θεραπεία τους.

Τα προγράμματα θεραπείας που αφορούν μόνο τις γυναίκες, γενικότερα δεν είναι πιο αποτελεσματικά από ότι τα προγράμματα που απευθύνονται και στα δυο φύλα. Ωστόσο, ορισμένες υποομάδες γυναικών, όπως εκείνες με ιστορικό κατάχρησης ή που έχουν άλλες ψυχιατρικές διαταραχές, είναι πιο πιθανό να βοηθηθούν από εξειδικευμένα προγράμματα.

2. Νικοτίνη

Οι γυναίκες καπνίστριες αντιμετωπίζουν περισσότερους κινδύνους για την υγεία τους από ότι οι άνδρες καπνιστές:

α) Είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα

β) Είναι δύο φορές πιο πιθανό να υποστούν καρδιακή προσβολή

Σημειώνεται ότι οι γυναίκες δυσκολεύονται περισσότερο από τους άντρες να σταματήσουν το κάπνισμα και είναι πιο πιθανόν να το ξαναρχίσουν. Μάλιστα, είναι πιο επιρρεπείς στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα που συνδυάζονται με το κάπνισμα,  όπως η επιθυμία να καπνίσουν όταν πίνουν αλκοόλ, ενώ οι άντρες καπνιστές ανταποκρίνονται περισσότερο στις βιολογικές επιδράσεις της νικοτίνης. Αυτό υποδηλώνει, ότι η θεραπεία αντικατάστασης της νικοτίνης, μπορεί να μην λειτουργεί τόσο καλά και στα δύο φύλα. Ωστόσο, με βάση ευρήματα ερευνών, οι γυναίκες είναι λιγότερο πιθανό να διακόψουν το κάπνισμα με τη χρήση εμπλάστρου νικοτίνης, σε σχέση με τους άνδρες. Μια μελέτη μάλιστα, διαπίστωσε ότι το 20% των ανδρών κατάφερε να σταματήσει το κάπνισμα για έξι μήνες με την χρήση εμπλάστρων νικοτίνης, ενώ μόνο το 15% των γυναικών είχε την ίδια επιτυχία.

Παράλληλα, υπάρχουν και άλλα φάρμακα διακοπής του καπνίσματος, όπως η βουπροπιόνη (Zyban) και η βαρενικλίνη (Chantix), τα οποία δεν βασίζονται στην αντικατάσταση της νικοτίνης. Η βαρενικλίνη αλληλοεπιδρά με τους υποδοχείς της νικοτίνης στον εγκέφαλο, για να μειώσει την επιθυμία και να εμποδίσει τα ευχάριστα αποτελέσματα της νικοτίνης. Η βουπροπιόνη είναι ένα αντικαταθλιπτικό, που βοηθά στη μείωση της επιθυμίας για κάπνισμα. Η έρευνα δείχνει ότι αυτά τα φάρμακα μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικά και για τα δύο φύλα. Σημειώνεται ότι η συμβουλευτική σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή αυξάνει την πιθανότητα διακοπής και στα δύο φύλα.

Ένα άλλο πρόβλημα που προκύπτει είναι η ανησυχία των γυναικών ότι με την διακοπή του καπνίσματος θα πάρουν κιλά. Η άσκηση και η υγιεινή διατροφή θα βοηθούσε, ωστόσο, μια έρευνα υπογραμμίζει πως το καλύτερο θα ήταν οι γυναίκες να μάθουν να αποδέχονται το σώμα τους, ως μια «θυσία» για τη βελτίωση που θα δουν στην υγεία τους από την διακοπή του καπνίσματος.

Τέλος, σύμφωνα με διαπιστώσεις μελετών, η διακοπή της συνήθειας του καπνίσματος είναι πιο δύσκολη για τις γυναίκες λόγω ορμονικών διακυμάνσεων, οι οποίες μπορεί να αυξήσουν την επιθυμία για κάπνισμα κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων ημερών του έμμηνου κύκλου. Μάλιστα, μια θεωρεία υποστηρίζει ότι η αύξηση των επιπέδων των οιστρογόνων κατά τη διάρκεια της θυλακοειδούς φάσης μειώνει το άγχος και βελτιώνει τη διάθεση, πράγμα που βοηθά μια γυναίκα να διακόψει ευκολότερα το κάπνισμα.

3. Διεγερτικά, οπιοειδή και μαριχουάνα

• Διεγερτικά. Οι διαφορές των φύλων: α) οι γυναίκες αρχίζουν τη χρήση κοκαΐνης σε νεαρότερες ηλικίες από τους άνδρες β) οι γυναίκες εξαρτώνται πιο γρήγορα από διεγερτικά και είναι πιο επιρρεπείς στην υποτροπή γ) οι ορμονικές διακυμάνσεις μπορεί να αυξήσουν την επιθυμία για κοκαΐνη κατά τη διάρκεια ορισμένων περιόδων του έμμηνου κύκλου δ) οι γυναίκες αισθάνονται πιο έντονη επιθυμία χρήσης, όταν εκτίθενται σε ερεθίσματα που τους θυμίζουν κοκαΐνη.
• Οπιοειδή: α) οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες, από τους άνδρες, να λαμβάνουν συνταγές για οπιοειδή, επειδή είναι πιθανότερο να υποφέρουν από χρόνιες παθήσεις β) οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταλήξουν στο νοσοκομείο λόγω κατάχρησης, επειδή έχουν περισσότερες ιατρικές συνέπειες.
• Μαριχουάνα. α) οι άντρες αναφέρουν ότι καπνίζουν τριπλάσιες ποσότητες μαριχουάνα σε σχέση με τις γυναίκες β)οι γυναίκες εξαρτώνται πιο εύκολα από τη μαριχουάνα λόγω ιατρικών επιδράσεων.

Περεταίρω έρευνα

Πάνω από 20 χρόνια, ένα αυξανόμενο σύνολο αποδεικτικών στοιχείων, αποκαλύπτει ότι οι γυναίκες που είναι εθισμένες σε ουσίες, αντιμετωπίζουν διαφορετικές προκλήσεις από τους άνδρες. Μια καλύτερη εκτίμηση, λοιπόν, των διαφορών που προκύπτουν ανάμεσα στα δυο φύλα, θα ήταν πολύ βοηθητική, τόσο για τις γυναίκες για να αποφύγουν τις παγίδες που κρύβει η χρήση ουσιών, όσο και για τους γιατρούς για να μπορέσουν να βοηθήσουν τις γυναίκες στην απεξάρτηση. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο, χρειάζεται να πραγματοποιηθούν περεταίρω μελέτες.