Εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα: Μπορεί η κατανάλωσή τους να επηρεάσει τη γνωστική λειτουργία;

Στις μέρες μας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταφεύγουν στην κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων (UPF), ή αλλιώς γνωστών ως υπερ-επεξεργασμένων. Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα δεν περιέχουν φρέσκα συστατικά, υφίστανται πολλές βιομηχανικές επεξεργασίες και έχουν πολλά πρόσθετα, όπως αρωματικές και χρωστικές ύλες, σάκχαρα, κλπ. Μερικά παραδείγματα εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων είναι τα συσκευασμένα σνακ, τα προπαρασκευασμένα γεύματα (πχ. κατεψυγμένη πίτσα) και το γρήγορο φαγητό.

Η υπερβολική κατανάλωση των τροφίμων αυτών έχει συνδεθεί με τον αυξημένο κίνδυνο χρόνιων παθήσεων όπως η παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο και οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο European Journal of Nutrition διαπίστωσε επίσης πως η κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη γνωστική απόδοση των ενηλίκων μεγαλύτερης ηλικίας.

Τι αποκάλυψε η μελέτη;

Στη μελέτη αυτή, οι ερευνητές αξιολόγησαν τα δεδομένα περισσότερων από 2.700 ενηλίκων ηλικίας 60 ετών και άνω. Τα δεδομένα αυτά, που αποτελούν αντιπροσωπευτικές εκτιμήσεις σχετικά με την κατάσταση υγείας και διατροφής που γενικότερου πληθυσμού σε αυτές τις ηλικίες, συλλέχθηκαν από National Health and Nutrition Examination των ΗΠΑ το χρονικό διάστημα 2011-2014.

Ύστερα οι ερευνητές υπέβαλαν τους συμμετέχοντες σε διάφορα γνωστικά τεστ και κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων συνδέεται με χαμηλότερες επιδόσεις σε ένα από αυτά τα τεστ, το οποίο αξιολογεί τη γλώσσα και την εκτελεστική λειτουργία του εγκεφάλου, σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας χωρίς προϋπάρχουσες ασθένειες.

Ποιοι είναι οι πιθανοί μηχανισμοί που οδηγούν στη γνωστική εξασθένιση, έπειτα από κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων;

Αρκετές ακόμη μελέτες των τελευταίων ετών έχουν συνδέσει τις δίαιτες πλούσιες σε εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα με τη γνωστική δυσλειτουργία. Οι ερευνητές πιστεύουν πως οι υποκείμενοι μηχανισμοί μπορεί να περιλαμβάνουν αλλαγές στο μεταβολισμό, οι οποίες οδηγούν σε ήπια φλεγμονή, βλάβη του αιματοεγκεφαλικού φραγμού και νευροφλεγμονή.

Η υψηλή κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων, που έχουν χαμηλή συγκέντρωση σε θρεπτικά συστατικά, αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ενώσεις, μπορεί επίσης να διαταράξει την ισορροπία του μικροβιώματος του εντέρου και τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου. Επιπλέον, τα ανθυγιεινά λίπη και σάκχαρα που συνήθως περιέχουν τα τρόφιμα αυτά έχει αποδειχθεί πως επηρεάζουν αρνητικά την υγεία του εγκεφάλου.

Επομένως, η μείωση της κατανάλωσης εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων θεωρείται πως μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας σε ηλικιωμένους, καθώς και στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης άνοιας.

Ποιοι είναι οι περιορισμοί της μελέτης;

Κάθε μελέτη έχει περιορισμούς, με αποτέλεσμα η πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο European Journal of Nutrition να μην αποτελεί εξαίρεση. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν απλώς μια συσχέτιση μεταξύ της υψηλής κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων και της γνωστικής εξασθένησης σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών, χωρίς να αποδείξουν αιτιώδη συνάφεια.

Δεδομένου του ότι η γνωστική εξασθένηση χρειάζεται πολλά χρόνια για να αναπτυχθεί, απαιτείται μια πιο μακροπρόθεσμη μελέτη για την διεξαγωγή σαφέστερων αποτελεσμάτων και όχι απλώς επικέντρωση σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Τέλος, η μελέτη αυτή βασίστηκε σε αναφορές των ίδιων των συμμετεχόντων για τη διατροφή που ακολουθούσαν, με αποτέλεσμα ενδεχομένως τα δεδομένα να μην είναι αντιπροσωπευτικά των συνηθισμένων διατροφικών τους επιλογών.

Ωστόσο, παρά τους περιορισμούς της μελέτης αυτής, τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά σημαντικά και αποτελούν μια καλή αρχή για μελλοντικές μελέτες.

Ποιο είδος διατροφής είναι κατάλληλο για πρόληψη της γνωστικής έκπτωσης;

Η μεσογειακή διατροφή θεωρείται, σύμφωνα με μελέτες, ευεργετική για την πρόληψη της γνωστικής έκπτωσης και αυτό γιατί χαρακτηρίζεται από την κατανάλωση τροφών με αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, οι οποίες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο της γνωστικής έκπτωσης που σχετίζεται με την ηλικία.

Μια συγκεκριμένη εκδοχή της μεσογειακής διατροφής, γνωστή ως δίαιτα MIND, έχει συνδεθεί με τον μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης νόσου του Alzheimer και άλλων ειδών άνοιας. Η δίαιτα MIND δίνει προτεραιότητα στην κατανάλωση άφθονων πράσινων φυλλωδών λαχανικών, ξηρών καρπών και μούρων.