Φυτοοιστρογόνα: Τι είναι, πού τα συναντάμε και ποια οφέλη παρουσιάζουν για την υγεία;

Τις τελευταίες δεκαετίες έχει αυξηθεί ιδιαίτερα το ενδιαφέρον σχετικά με την εφαρμογή βιοδραστικών ενώσεων των φυτών στην ιατρική και την παραγωγή λειτουργικών τροφίμων. Μια από τις κατηγορίες αυτές βιοδραστικών ενώσεων, που έχει παρουσιάσει σημαντικά οφέλη για την υγεία του ανθρώπου, είναι τα φυτοοιστρογόνα.

Τι είναι τα φυτοοιστρογόνα;

Τα φυτοοιστρογόνα είναι ενώσεις που, όπως υποδηλώνει και το όνομά τους, βρίσκονται στα φυτά και δρουν με παρόμοιο τρόπο με τα οιστρογόνα.

Τα οιστρογόνα είναι μια ομάδα ορμονών, οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του έμμηνου κύκλου και ανάπτυξη των σεξουαλικών χαρακτηριστικών του γυναικείου φύλου.

Η κατανάλωση τροφίμων φυτικής προέλευσης, που περιέχουν φυτοοιστρογόνα, μπορεί να προσφέρει παρόμοια οφέλη με αυτά των οιστρογόνων, αφού οι δύο ομάδες ενώσεων φαίνεται να δρουν με παρόμοιο τρόπο.

Πώς δρουν τα φυτοοιστρογόνα;

Τα φυτοοιστρογόνα έχουν παρόμοια χημική δομή με αυτή των οιστρογόνων στο σώμα, με αποτέλεσμα να μιμούνται τη δράση τους. Συγκεκριμένα, όταν τα φυτοοιστρογόνα εισέρχονται στον ανθρώπινο οργανισμό αναγνωρίζονται από αυτόν ως οιστρογόνα και επομένως συνδέονται με τους υποδοχείς αυτών.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα φυτοοιστρογόνα να παρουσιάζουν παρόμοια οφέλη για την υγεία με αυτά των οιστρογόνων και να δρουν ευεργετικά με παρόμοιους μηχανισμούς.

Ποια είναι τα πιθανά οφέλη των φυτοοιστρογόνων για την υγεία;

• Συμβάλουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης

Κατά την περίοδο της περιεμμηνόπαυσης και εμμηνόπαυσης, η μείωση των επιπέδων των οιστρογόνων στο γυναικείο σώμα έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση διαφόρων συμπτωμάτων, όπως οι εξάψεις, η χαμηλή σεξουαλική επιθυμία, η ακανόνιστη έμμηνος ρύση, αλλαγές στη διάθεση, κλπ.

Αρκετές γυναίκες καταφεύγουν στη χρήση θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης για να απαλλαχθούν από τα δυσάρεστα αυτά συμπτώματα. Η θεραπεία αυτή όμως παρουσιάζει ορισμένες παρενέργειες, με αποτέλεσμα να μην αποτελεί ένα ιδανικό μέσο.

Τα φυτοοιστρογόνα, σύμφωνα με μελέτες, μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση από τις εξάψεις, μειώνοντας τη συχνότητα αυτών, χωρίς να προκαλούν σοβαρές παρενέργειες.

Επομένως, τα φυτοοιστρογόνα θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια πολλά υποσχόμενη εναλλακτική θεραπεία για συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.

• Προλαμβάνουν την εμφάνιση οστεοπόρωσης

Η μείωση των επιπέδων των οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην υγεία των οστών για τις γυναίκες και να οδηγήσει στην εμφάνιση οστεοπόρωσης.

Μια μελέτη του 2011 διαπίστωσε πως τα φυτοοιστρογόνα μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης κατά την εμμηνόπαυση, μέσω ενίσχυσης του σχηματισμού των οστών και αύξηση της οστικής πυκνότητας.

Ωστόσο, οι πιθανές παρενέργειες των φυτοοιστρογόνων σε αυτή την περίπτωση δεν έχουν μελετηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό, ώστε να μπορέσει να συστηθεί η χρήση του.

• Βοηθούν στη θεραπεία της ακμής

Μια μελέτη του 2017 υποστηρίζει πως τα φυτοοιστρογόνα μπορούν να δράσουν εξισορροπώντας τα επίπεδα των ορμονών στο σώμα, που μπορεί να ευθύνονται για την εμφάνιση της ακμής. Έτσι, τα φυτοοιστρογόνα αποτελούν ένα πολλά υποσχόμενο μέσο για την αντιμετώπιση της ακμής σε γυναίκες, η οποία οφείλεται σε αύξηση των ανδρογόνων στο σώμα τους. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθεί η ευεργετική αυτή δράση τους.

• Συμβάλουν στην πρόληψη και θεραπεία του καρκίνου του μαστού

Ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν πως τα φυτοοιστρογόνα μπορεί να έχουν ευεργετικό ρόλο στην πρόληψη και θεραπεία ορισμένων ορμονοευαίσθητων ειδών καρκίνου, όπως ο καρκίνος του μαστού.

Συγκεκριμένα, μια μελέτη του 2009 έδειξε πως η κατανάλωση προϊόντων σόγιας, πλούσιων σε φυτοοιστρογόνα, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου του μαστού σε γυναίκες, αλλά και τον κίνδυνο θανάτου λόγω αυτού.

Σε μια ακόμη μελέτη του 2015 παρατηρήθηκε πως τα φυτοοιστρογόνα μπορούν να αναστείλουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων του μαστού.

Παρόλα αυτά, τα φυτοοιστρογόνα δεν θεωρούνται κατάλληλα για όλους τους τύπους καρκίνου και απαιτείται περαιτέρω έρευνα ώστε να κατανοηθεί πλήρως ο πιθανός μηχανισμός δράσης τους.

• Προστατεύουν το καρδιαγγειακό σύστημα

Πειραματικά δεδομένα υποστηρίζουν πως η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε φυτοοιστρογόνα μπορεί να συμβάλει στην προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος και επομένως μείωση της συχνότητας εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων και της θνησιμότητας λόγω αυτών. Ωστόσο, η ευεργετική αυτή δράση δεν έχει παρατηρηθεί στο πλαίσιο κλινικών μελετών.

Ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες των φυτοοιστρογόνων;

Η κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν φυτοοιστρογόνα σε φυσιολογικές ποσότητες θεωρείται ασφαλής και ευεργετική για την υγεία. Ωστόσο, η κατανάλωση τους σε υψηλά επίπεδα ή η λήψη συμπληρωμάτων φυτοοιστρογόνων, μπορεί να είναι επικίνδυνη.

Λαμβάνοντας υπόψη πως τα φυτοοιστρογόνα παρουσιάζουν παρόμοια οφέλη με τα συνθετικά οιστρογόνα, που χρησιμοποιούνται κατά τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, μπορεί να παρουσιάζουν και παρόμοιους κινδύνους με αυτά όταν λαμβάνονται σε υψηλές ποσότητες, όπως η παχυσαρκία, ο καρκίνος και τα αναπαραγωγικά προβλήματα.

Ποια τρόφιμα περιέχουν φυτοοιστρογόνα;

Ορισμένες κατηγορίες τροφίμων είναι πλούσιες σε φυτοοιστρογόνα, όπως:

• Ξηροί καρποί (λιναρόσποροι, ηλιόσποροι, σουσάμι, αμύγδαλα, καρύδια)
• Φρούτα (μήλα, καρότα, ρόδια, φράουλες, κράνμπερι, σταφύλλια)
• Λαχανικά & Όσπρια (φύτρες μηδικής, φασόλια μούγκας, φακές)
• Προϊόντα σόγιας (τόφου, tempeh, μίσο)
• Βότανα (κόκκινο τριφύλλι, γλυκόριζα, λυκίσκος)
• Σιτηρά (βρώμη, κριθάρι, σιτάρι)
• Ποτά και λάδια (καφές, μπύρα, κόκκινο κρασί, ελαιόλαδο, λάδι γιασεμιού)