Γενική αναισθησία: πώς επανέρχεται ο εγκέφαλος μας;

Σε κάποια άτυχη ίσως στιγμή της ζωής μας, μπορεί να έχει χρειαστεί να υποβληθούμε σε γενική αναισθησία, και το μόνο που θυμάται κανείς, η συντριπτική πλειοψηφία τουλάχιστον, είναι να τοποθετείται η μάσκα οξυγόνου την μια στιγμή, και το ξύπνημα σε ένα άλλο δωμάτιο την επόμενη. Δεν είναι λάθος να πούμε ότι η ιατρική σημειώνει τρομερές προόδους λόγω των ιδιοτήτων της γενικής αναισθησίας, δίνοντας την δυνατότητα στους γιατρούς να πραγματοποιούν πολύωρες και απαιτητικές επεμβάσεις καθημερινά.

Τι συμβαίνει κατά την γενική αναισθησία;

Κατά την γενική αναισθησία ο ασθενής δεν έχει συνείδηση και δεν αισθάνεται πόνο, και συνήθως βρίσκεται σε μυϊκή χειρουργική χάλαση, αλλιώς παράλυση, με μηχανική υποστήριξη μέσω αναπνευστήρα. Η κατάσταση του ασθενούς κατά την γενική αναισθησία μοιάζει περισσότερο με κωματώδης κατάσταση παρά με ύπνο, και μέχρι πρόσφατα υπήρχαν 2 διαφορετικές θεωρίες, ως προς το μοριακό επίπεδο, για τον τρόπο που υποβάλλεται ο εγκέφαλος σε αυτήν την κατάσταση μέσω φαρμάκων.

Πώς λειτουργούν σε κυτταρικό επίπεδο τα φάρμακα για την αναισθησία;

Η πρώτη θεωρία είναι η λιπιδική, καθώς είχε παρατηρηθεί πως οι ουσίες που προκαλούσαν αναισθησία ήταν λιποδιαλυτές. Αυτή η θεωρία στέκει, δεδομένου ότι η κυτταρική στοιβάδα αποτελείται από φωσφολιπίδια. Η δεύτερη θεωρία είναι η πρωτεϊνική, όπου οι δραστικές ουσίες του φαρμάκου που προκαλεί αναισθησία, συνδέονται σε μεμβρανικούς υποδοχείς στα κύτταρα, κατά αυτόν τον τρόπο λειτουργούν και τα περισσότερα φάρμακα.

Και οι 2 θεωρίες είναι αληθείς για διαφορετικά φάρμακα, όμως σε μια έρευνα του 2020, χρησιμοποιώντας υψηλής τεχνολογίας μικροσκόπιο (Super Resolution Microscopy, dSTORM) αποκαλύφθηκε ο τρόπος δράσης της λιπιδικής θεωρίας. Στην κυτταρική μεμβράνη υπάρχουν διάφορες ειδικές δομές, μία εκ των οποίων είναι οι λιπιδικές σχεδίες (Οι λιπιδικές σχεδίες είναι πλούσιες σε χοληστερόλη περιοχές μιας κυτταρικής μεμβράνης, που βοηθούν επιλεγμένα μόρια να εισέλθουν στο κυτταρόπλασμα). Όταν αυτές αλληλεπιδρούν με φάρμακα που προκαλούν γενική αναισθησία, ανακατατάσσονται έντονα, με αποτέλεσμα να απελευθερώνονται διάφορες ουσίες από το εσωτερικό τους. Ακολουθεί ένας καταρράκτης αντιδράσεων με τελική έκβαση την απενεργοποίηση των νευρικών κυττάρων.

Τι συμβαίνει όταν επανερχόμαστε από γενική αναισθησία;

Έρευνα στην οποία με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG) οι ειδικοί παρατηρούσαν εγκεφάλους ασθενών που επανέρχονταν από γενική αναισθησία, διαπίστωσαν πως ο εγκέφαλος ενεργοποιείται τμηματικά, πράγμα αναμενόμενο. Αυτό που τους εξέπληξε είναι η σειρά των λειτουργιών που ανακτώνται αμέσως μετά την επαναφορά. Οι πρώτες λειτουργίες είναι οι ανώτερες γνωστικές λειτουργίες, που σχετίζονται με την λήψη αποφάσεων, και στην συνέχεια ο χρόνος απόκρισης και η ικανότητα εστιασμένης προσοχής. Υπό ένα εξελικτικό πρίσμα, έχει νόημα να ανακτώνται με αυτήν την σειρά οι λειτουργίες του εγκεφάλου, καθώς αν ένα άτομο ξυπνούσε λόγω μιας απειλής, θα έπρεπε να μπορεί να καταστρώσει σχέδιο δράσης άμεσα. Ακόμα, μέσα σε 3 ώρες, οι συμμετέχοντες της έρευνας που είχαν υποβληθεί σε γενική αναισθησία, είχαν ανακτήσει ίδιο επίπεδο ανώτερων γνωστικών λειτουργιών σε σχέση με συμμετέχοντες που είχαν μείνει ξύπνιοι όλη την ώρα του πειράματος.

Σημειώνεται πως κανένας από τους συμμετέχοντες δεν παρουσίασαν προβλήματα στον ύπνο τους τις επερχόμενες μέρες μετά την έρευνα. Κάποιες φορές οι ασθενείς παραπονιούνται για προβλήματα στον ύπνο ή εκδήλωση οξείας συγχυτικής κατάστασης (ντελίριο), μέρες, ακόμα και εβδομάδες μετά από την επέμβαση. Οι ερευνητές αμφιβάλλουν αν αυτά τα συμπτώματα οφείλονται στην γενική αναισθησία, πιθανολογούν πως υποκρύπτεται κάποιο άλλο πρόβλημα υγείας.