Γιατί μερικοί άνθρωποι είναι τόσο ευάλωτοι στην απόρριψη;

Φανταστείτε: Βγαίνετε με κάποιον καινούργιο άνθρωπο και ανταλλάσσετε διασκεδαστικά, ερωτικά μηνύματα εδώ και λίγο καιρό. Μόλις του απαντήσατε -κάτι ιδιαίτερα έξυπνο, ελπίζετε- και πατάτε “αποστολή”. Και μετά… τίποτα. Δεν υπάρχει άμεση απάντηση. Περιμένετε, και περιμένετε, και περιμένετε – για ώρες, ή μέρες, ή ίσως απλά λεπτά που μοιάζουν με μέρες. Και καθώς περιμένεις, αρχίζεις να αναρωτιέσαι. Μήπως δεν απαντά επειδή δεν ενδιαφέρεται; Ή συμβαίνει κάτι άλλο; Έχειχάσει το ενδιαφέρον του; Σε κρίνει σιωπηλά;

Για κάποιους από εμάς, τέτοιες καταστάσεις είναι απλώς δυσάρεστες, είτε αποδειχθούν σημαντικές είτε όχι. Αλλά για άλλους – άτομα με μια κατάσταση γνωστή ως ευαισθησία στην απόρριψη ή δυσφορία με ευαισθησία στην απόρριψη – η αναμονή μιας τέτοιας απάντησης μπορεί να είναι βασανιστική.

Τι είναι η Δυσφορία Ευαισθησίας στην Απόρριψη (Rejection sensitive dysphoria);

Τα άτομα με δυσφορία ευαισθησίας στην απόρριψη είναι πιθανό να βιώνουν μια έντονη φυσιολογική εγρήγορση που είναι πολύ μεγαλύτερη από τα αρνητικά συναισθήματα των άλλων. Η ιδέα ότι κάποιος μπορεί να μην τους συμπαθεί ή ότι μπορεί να είναι έτοιμος να προχωρήσει, να τερματίσει μια σχέση ή απλώς να εξαφανιστεί, δημιουργεί φόβο και αποστροφή αρκετά έντονη ώστε να επηρεάζει αισθητά την καθημερινή τους ζωή. Ακόμη και σε μικρές νύξεις απόρριψης ή κριτικής αισθάνονται συγκλονισμένοι και μπορούν να δημιουργήσουν μια παρόμοια δυσανάλογη αντίδραση: Τα άτομα με RSD μπορεί να διαστρεβλώνουν ή να παρερμηνεύουν τις πράξεις των άλλων ή να αποδίδουν καταστροφική σημασία σε ένα μικρό παράπτωμα. Στη συνέχεια, τα άτομα με ευαισθησία στην απόρριψη θα αναστοχαστούν για το τι μπορεί να έκαναν “λάθος” ή πώς θα μπορούσαν να είναι υπεύθυνοι για την εγκατάλειψη που υπέστησαν: Δυσκολεύονται πολύ να προχωρήσουν παρακάτω.

Τα άτομα με ευαισθησία στην απόρριψη μπορεί επίσης να μοιράζονται τα εξής χαρακτηριστικά, χωρίς ιδιαίτερη σειρά:
• τάση για ακραία συναισθηματικά ξεσπάσματα όταν αισθάνονται πληγωμένοι ή απορριπτέοι
• άγχος σε κοινωνικά περιβάλλοντα
• αίσθημα ντροπής
• πεποίθηση ότι πρέπει να ανταποκρίνονται σε απίστευτα υψηλά πρότυπα
• χαμηλή αυτοεκτίμηση

Παρόλο που το DSM-V δεν απομονώνει την ευαισθησία στην απόρριψη ως ξεχωριστή διαταραχή, αναγνωρίζεται από το 2019 ως ένα σημαντικό σύμπλεγμα συμπτωμάτων, ή γνωστικό σύνδρομο. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η ευαισθησία στην απόρριψη μπορεί να ενεργοποιήσει τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου με τον πραγματικό φυσιολογικό πόνο και μπορεί έτσι να βιωθεί ως κάτι παρόμοιο με έναν σωματικό τραυματισμό. Η ευαισθησία στην απόρριψη έχει επίσης βρεθεί ότι εμφανίζεται πολύ συχνότερα σε άτομα με ΔΕΠΥ.

Ευαισθησία στην απόρριψη και σχέσεις

Δεν είναι εύκολο για τα άτομα με ευαισθησία στην απόρριψη να συμμετέχουν σε στενές σχέσεις, όσο κι αν αποζητούν την οικειότητα. Παραδόξως, καθώς έρχονται πιο κοντά σε ένα άλλο άτομο, ο φόβος τους για απόρριψη από το άτομο αυτό μπορεί να αυξηθεί αναλογικά. Μπορεί να τρέφουν μια τόσο ισχυρή, πανταχού παρούσα ανάγκη να είναι αρεστοί και να αποφεύγουν την απόρριψη ή την εγκατάλειψη, ώστε να είναι πιθανό να αμφισβητούν τις αθώες ή ουδέτερες ενέργειες των συντρόφων τους. η διαβεβαίωση μπορεί να γίνει ένα είδος νομίσματος της σχέσης, καθώς τα άτομα αυτά μπορεί να αναζητούν επανειλημμένα σαφήνεια και βεβαιότητα ότι οι σύντροφοί τους εξακολουθούν να νοιάζονται γι’ αυτούς, την οποία οι σύντροφοί τους μπορεί να αισθάνονται αναγκασμένοι να παρέχουν. Παρ’ όλα αυτά, παρά τον οποιοδήποτε βαθμό γνήσιας διαβεβαίωσης, οι ευαίσθητοι στην απόρριψη μπορεί να συνεχίσουν να αναζητούν σημάδια που θα τους φανερώσει ότι οι σύντροφοί τους θα τους εγκαταλείψουν. Αυτός μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένα άτομα με RSD μπορούν να γίνουν υπερβολικά ελεγκτικά απέναντι στους συντρόφους τους: Βλέπουν τις ελευθερίες του συντρόφου τους ως απειλή για τη σχέση και λειτουργούν υπερβολικά.

Τα άτομα με ευαισθησία στην απόρριψη μπορεί επίσης, όταν νιώθουν άβολα, να αρνούνται να μοιραστούν τα πραγματικά τους συναισθήματα, τα οποία φοβούνται ότι θα θεωρηθούν ακατάλληλα ή απαράδεκτα. Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να δυσχεράνει τη δημιουργία οικειότητας εξ αρχής. Εναλλακτικά, όπως σημείωσε πρόσφατη μελέτη στο Journal of Personality and Social Psychology, μπορεί να καταλήξουν να κολλήσουν σε μια ρουτίνα συμπεριφοράς που ικανοποιεί τους ανθρώπους και αναζητά την έγκριση. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η ευαισθησία στην απόρριψη μπορεί να οδηγήσει σε ένα είδος βρόχου ανατροφοδότησης, κατά τον οποίο οι προσπάθειες ενός ατόμου να ξεπεράσει τους φόβους της εγκατάλειψης δημιουργούν συγκρούσεις που προκαλούν την υποχώρηση των συντρόφων από τη σχέση, οι οποίες με τη σειρά τους πυροδοτούν ακόμη πιο έντονες προσπάθειες να απαλύνουν το κεντρί της απόρριψης.

Πώς θα απαλλαγείτε από το σύνδρομο δυσφορίας ευαισθησίας στην απόρριψη;

Η αναγνώριση των συμπτωμάτων της ευαισθησίας στην απόρριψη, αν τα έχετε, μπορεί να σας βοηθήσει να βρείτε έναν τρόπο να αλλάξετε. Η ανάπτυξη της ικανότητάς σας να αυτορρυθμίζεστε, όπως μπορεί κανείς να κάνει στην τακτική ψυχοθεραπεία, μπορεί να βοηθήσει. Αυτό το στυλ θεραπείας περιλαμβάνει την απόκτηση διορατικότητας σχετικά με τα εναύσματα και τις αυτόματες αντιδράσεις σας και την κατανόηση των συγκυριακών παραγόντων που μπορεί να σας προδιαθέτουν για μια αντίδραση του συνδρόμου. Μπορείτε να μάθετε να παρακολουθείτε τη συμπεριφορά σας και έτσι να περιορίζετε τυχόν αντανακλαστικές αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσουν συγκρούσεις ή να βλάψουν τις σχέσεις σας. Μπορεί να γίνετε πιο ικανοί να αναλογιστείτε τις παρορμήσεις σας, σε στιγμές που αισθάνεστε ότι σας έχουν απορρίψει, ότι σας αντιπαθούν ή ότι σας έχουν εγκαταλείψει, ώστε να μπορείτε να επιλέξετε τι θα κάνετε στη συνέχεια. Στη γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία, μπορείτε επίσης να μάθετε να εξετάζετε εναλλακτικές εξηγήσεις για όσα έχετε παρατηρήσει και να δοκιμάζετε αυτές τις υποθέσεις στο μυαλό σας προτού υποθέσετε ότι οι χειρότεροι φόβοι σας έχουν γίνει πραγματικότητα.

Συνολικά, στην ευαισθησία στην απόρριψη, όπως και σε πολλές άλλες χρόνιες καταστάσεις ή καταστάσεις που σχετίζονται με την προσωπικότητα, η ικανότητα να παρεμβάλλετε σκέψεις και προβληματισμούς μεταξύ των συναισθημάτων σας και των αντιδράσεών σας αποτελεί κρίσιμο μέρος της θετικής αλλαγής συμπεριφοράς.