Γιατί τα παιδιά αποδίδουν διαφορετικά στο σπίτι και στο σχολείο;

Δεν είναι ασυνήθιστο τα παιδιά να συμπεριφέρονται διαφορετικά σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Για παράδειγμα, θα περιμένατε ότι ένα παιδί θα συμπεριφερόταν με άλλο τρόπο στο πάρτι γενεθλίων ενός φίλου του και με άλλο στο σπίτι των παππούδων του. Αλλά η συμπεριφορά ορισμένων παιδιών -ιδιαίτερα εκείνων με προβλήματα όπως το άγχος, οι μαθησιακές δυσκολίες, η ΔΕΠΥ και ο αυτισμός– μπορεί να διαφέρει πολύ πιο έντονα, ειδικά όταν βρίσκονται στο σπίτι σε σχέση με το σχολείο. Αυτή η ασυμφωνία μπορεί να αφήσει τους γονείς προβληματισμένους, αν όχι αναστατωμένους, και να ανησυχούν ότι κάνουν κάτι λάθος.

Γιατί κάποια παιδιά τα καταφέρνουν καλύτερα στο σχολείο;

Μερικά παιδιά μπορεί να ανταποκρίνονται καλά στις προσδοκίες του σχολείου, αλλά είναι τόσο δύσκολο γι’ αυτά που θα έχει αντίκτυπο στο σπίτι. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ, άγχος, αυτισμό και μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να χρησιμοποιούν πολλούς από τους πόρους τους για να ακολουθήσουν τις οδηγίες ή να ανταπεξέλθουν στην τάξη. Μετά απ’ όλα αυτά όταν τα παιδιά πάνε στο σπίτι, είναι δύσκολο για αυτά να επιστρατεύσουν την ίδια ποσότητα πόρων για να τα καταφέρουν.

Εν τω μεταξύ πολλά παιδιά, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, επωφελούνται από τη συνέπεια, τη δομή, την προβλεψιμότητα και τη ρουτίνα που συνεπάγεται το σχολικό τους περιβάλλον. Αυτό συχνά δεν μπορεί να αντικατοπτριστεί στο σπίτι επειδή η ζωή δεν λειτουργεί έτσι.

Στο σχολείο, οι ανταμοιβές και οι συνέπειες είναι πιθανό να συμβαίνουν με έναν συνεπή τρόπο που μπορεί να είναι πιο δύσκολο για τους γονείς να δημιουργήσουν στο σπίτι. Επίσης, το κοινωνικό πρότυπο στο σχολείο μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να μπουν στη μια σειρά, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τέλος, οι δάσκαλοι δεν έχουν χρόνο για ολιγωρία: Αν ένα παιδί δεν ακολουθήσει μια κατεύθυνση με την πρώτη ή τη δεύτερη προτροπή, ο δάσκαλος πιθανότατα θα επιφέρει μια άμεση συνέπεια, ενώ οι γονείς μπορεί να καταλήξουν να επιτρέπουν στο παιδί τους να αποφύγει ή να καθυστερήσει το επόμενο βήμα επειδή ξοδεύουν πολύ χρόνο για να το συζητήσουν.

Τα παιδιά με ορισμένες διαταραχές, συμπεριλαμβανομένου του άγχους και της ΙΨΔ, ανησυχούν πολύ για το πώς τα αντιλαμβάνονται οι άλλοι, ειδικά όταν φτάνουν στο γυμνάσιο και το λύκειο. Έτσι, προσπαθούν πραγματικά να κρύψουν τα συμπτώματά τους. Συνήθως, βλέπουμε τα παιδιά να λειτουργούν καλύτερα στο σχολείο, με λιγότερα συμπτώματα, επειδή προσπαθούν να διατηρήσουν αυτή την κοινωνική αντίληψη ότι είναι τέλεια. Και τείνουν να έχουν μεγάλη αμηχανία και ντροπή γύρω από τα συμπτώματά τους.

Ένας άλλος βασικός λόγος για τον οποίο τα παιδιά τα πάνε καλύτερα στο σχολείο: Αισθάνονται ασφάλεια να είναι “ο χειρότερος εαυτός τους” στο σπίτι, με τη σιγουριά ότι οι γονείς τους θα εξακολουθούν να τα αγαπούν και να τα υποστηρίζουν.

Μερικές φορές τα παιδιά γυρίζουν στο σπίτι και είναι σαν να βγάζετε τα παπούτσια σας και να νιώθετε μια ανακούφιση. Όπως: ‘Εντάξει, μπορώ να είμαι ο εαυτός μου τώρα’. Για τα παιδιά που έχουν κάνει πολύ καλή δουλειά στο να καταπιέζουν τα συμπτώματά τους στο σχολείο, στο σπίτι, όπου νιώθουν ότι δεν τα κρίνει κανείς, μπορεί να υπάρξει έκρηξη των συμπτωμάτων.

Γιατί μερικά παιδιά τα καταφέρνουν καλύτερα στο σπίτι;

Για τα περισσότερα παιδιά, οι ακαδημαϊκές και κοινωνικές απαιτήσεις στο σχολείο υπερβαίνουν αυτές που συνήθως αντιμετωπίζουν στο σπίτι. Αυτό μπορεί να πυροδοτήσει προβληματικές συμπεριφορές σε κάποια παιδιά που οι γονείς τους δεν τα βλέπουν ποτέ στο σπίτι .

Τα παιδιά με προκλήσεις όπως η ΔΕΠΥ και το άγχος έχουν συχνά πολύ χαμηλή ανοχή στην απογοήτευση– το να τους ζητηθεί να είναι υπομονετικά ή επίμονα στο σχολείο μπορεί να είναι μεγάλο στρες. Αυτό μπορεί να είναι απίστευτα δύσκολο για τα παιδιά ,οπότε μπορεί να δείτε πολλά φαινόμενα συμπεριφοράς σε τέτοιου είδους καταστάσεις.

Παρομοίως, τα παιδιά με κοινωνικό άγχος που ανησυχούν για το πώς γίνονται αντιληπτά από τους άλλους, ή τα παιδιά που έχουν άγχη σχετικά με την απόδοση, μπορεί να μην έχουν προβληματικές συμπεριφορές στο σπίτι. Όταν όμως πάνε στο σχολείο και πρέπει να κάνουν μαθηματικά ή να διαβάσουν ένα κείμενο δυνατά, μπορεί να εμπλακούν σε κάποιες αρνητικές συμπεριφορές για να το αποφύγουν. Η συμπεριφορά τους στη συγκεκριμένη κατάσταση μπορεί τελικά να είναι λειτουργική γι’ αυτά γιατί αν φέρονται λίγο ανάρμοστα, ο δάσκαλος μπορεί να τα μαλώσει και να μην χρειαστεί να κάνουν αυτό που τους ζητήθηκε.

Όταν πρόκειται για τα παιδιά με αυτισμό, μπορεί να τους επιτρέπεται πολύ τελετουργική ή αυτοκατευθυνόμενη συμπεριφορά στο σπίτι, όπως η ώρα στην οθόνη ή τα Lego. Όταν φτάνουν στο σχολείο, το να μην τους επιτρέπεται να κάνουν αυτά τα πράγματα ή το να πρέπει να περιμένουν για δραστηριότητες στις οποίες μπορεί να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο σπίτι, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο για αυτά. Αυτό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε διασπαστική συμπεριφορά.

Πώς να βοηθήσετε τα παιδιά που αντιμετωπίζουν διαφορετική συμπεριφορά ανάλογα με το πλαίσιο;

Η ενθάρρυνση της συνεργασίας και της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ σπιτιού και σχολείου όσο το δυνατόν περισσότερο είναι πολύ σημαντική . Εάν υπάρχουν στρατηγικές ή τεχνικές από τις οποίες το παιδί πραγματικά επωφελείται στο σπίτι ή στο σχολείο, μπορούν να μοιραστούν και να προσαρμοστούν ώστε να υποστηριχθεί το παιδί και στα δύο περιβάλλοντα;

Για παράδειγμα, αν ένα παιδί βοηθιέται από τη δυνατότητα να βλέπει ένα οπτικό πρόγραμμα στο σχολείο, μπορεί να δημιουργηθεί ένα τέτοιο πρόγραμμα για το σπίτι; Ομοίως αν γνωρίζουμε ότι ένα παιδί πραγματικά ωφελείται από τις δηλώσεις “όταν/τότε” στο σπίτι – δηλαδή “όταν κάνεις αυτό, τότε θα συμβεί αυτό” – μοιραστείτε το με τον δάσκαλο.

Ο καλύτερος τρόπος για να δημιουργήσετε μια σχέση συνεργασίας με το σχολείο είναι να βεβαιωθείτε ότι επαινείτε τον δάσκαλο και εκτιμάτε τη δουλειά που κάνει, εκτός από το να του δίνετε πληροφορίες για το παιδί σας.

Για τα παιδιά των οποίων η προβληματική συμπεριφορά βγαίνει στο σπίτι, συνιστάται να έχουν την ευκαιρία να αποσυμπιεστούν όταν μεταβαίνουν μετά το σχολείο: Είναι απολύτως εντάξει να έχετε λιγότερο αυστηρές απαιτήσεις κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου για το παιδί σας, αν χρειάζεται ένα διάλειμμα. Γι΄αυτό το λόγο , είναι σημαντικό να καταλάβουν ότι οι κανόνες του σπιτιού εξακολουθούν να πρέπει να ακολουθούνται.

Είναι ζωτικής σημασίας να σημειώσετε πόσο καλά έχει φάει και έχει ξεκουραστεί το παιδί. Το να επιστρέφει στο σπίτι πεινασμένο, είναι μια καλή συνταγή για μια απογευματινή κατάρρευση. Θα πρέπει λοιπόν οι γονείς να επαναφέρουν τα παιδιά στο «σωστό δρόμο», δίνοντάς τους ένα σνακ και αφήνοντάς τα να κοιμηθούν για λίγο ή να ξεκουραστούν όπως αυτά επιθυμούν, επιτρέποντάς τους να ανασυνταχθούν για να ξεκινήσουν υγιεινά το βράδυ.

Ποιες θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να διαχειριστούν τη συμπεριφορά τους;

Το εργαλείο που προτείνουν οι περισσότεροι ειδικοί για να βοηθήσουν τα παιδιά να διαχειριστούν τη συμπεριφορά τους, είτε στο σχολείο είτε στο σπίτι, είναι η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT). Η CBT έχει προσαρμοστεί για πολλά διαφορετικά είδη συναισθηματικών και συμπεριφορικών προκλήσεων– αυτό που έχουν κοινό όλες αυτές οι εξειδικευμένες θεραπείες είναι ότι τα παιδιά μαθαίνουν δεξιότητες αυτορρύθμισης ή πώς να χειρίζονται τα ισχυρά συναισθήματα με καλύτερους τρόπους από το να ενεργούν παρορμητικά.

Όταν τα παιδιά χρησιμοποιούν δεξιότητες CBT στο σχολείο, είναι σε θέση να λειτουργούν καλύτερα χωρίς να χρειάζεται να ξοδεύουν τόση ενέργεια. Έτσι, όταν επιστρέφουν στο σπίτι, υπάρχει λιγότερο άγχος και η πιθανότητα έκρηξης των συμπτωμάτων μειώνεται. Όσο περισσότερο τα παιδιά εξασκούν αυτές τις δεξιότητες τόσο καλύτερα γίνονται σε αυτές.

Με τη CBT, οι γονείς συμπεριλαμβάνονται από την αρχή, για να κατανοήσουν την κατάσταση του παιδιού τους και να δουν τι πράγματα κάνουν που, παρά τις καλές προθέσεις, συμβάλλουν στο πρόβλημα. Διδάσκονται οι γονείς τα ΠΡΕΠΕΙ και τα ΜΗ για το πώς να αναθρέψουν ένα παιδί με αγχώδη διαταραχή.

Η συμπεριφορική εκπαίδευση γονέων, η οποία περιλαμβάνει στοιχεία της CBT, είναι συχνά αυτό που χρειάζεται για να βοηθήσει τους γονείς να καθορίσουν τι συμβαίνει είτε στο περιβάλλον είτε στον καλύτερο τρόπο για να υποστηρίξουν το παιδί τους.