Γρίπη: Γιατί κάποιοι άνθρωποι αρρωσταίνουν πιο βαριά και κάποιοι πιο ήπια;

Το αν θα καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε τον ιό της γρίπης, εξαρτάται όχι μόνο από την ικανότητα μας να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές της εποχής, αλλά και από τα στελέχη της γρίπης με τα οποία ήρθαμε αντιμέτωποι κατά την παιδική μας ηλικία, σύμφωνα με νέα επιστημονική μελέτη, τα ευρήματα της οποίας εξηγούν το γιατί ορισμένοι ασθενείς αρρωσταίνουν πιο βαριά από άλλους, όταν μολύνονται από το ίδιο στέλεχος του ιού της γρίπης.

Γιατί το ίδιο στέλεχος της γρίπης επηρεάζει διαφορετικά τους ανθρώπους;

Για δεκαετίες, απασχολούσε έντονα τους επιστήμονες το γιατί το ίδιο στέλεχος του ιού της γρίπης επηρεάζει τους ανθρώπους σε διάφορους βαθμούς σοβαρότητας. Το 2016, μια ομάδα ερευνητών, μαζί τους και ο Michael Worobey, επικεφαλής του τμήματος οικολογίας και εξελικτικής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, παρουσίασαν μια μελέτη η οποία ανέφερε ότι η προηγούμενη έκθεση στον ιό της γρίπης, καθορίζει την ανταπόκριση κάθε ατόμου στις μεταγενέστερες εκθέσεις. Αυτό το φαινόμενο, ονομάζεται ανοσολογική αποτύπωση.

Η ανακάλυψη αυτή οδήγησε στην ανατροπή της προηγούμενης κοινής πεποίθησης ότι η προγενέστερη έκθεση στον ιό της γρίπης, μπορεί να προσφέρει ελάχιστη ή καθόλου ανοσολογική προστασία έναντι των στελεχών που μπορούν να μεταδοθούν από τα ζώα στον άνθρωπο, όπως εκείνα που προκάλεσαν τη γρίπη των χοίρων και τη γρίπη των πτηνών. Σημειώνεται, ότι αυτά τα στελέχη είναι υψίστης σημασίας για την παγκόσμια υγεία, καθώς μπορούν να μεταλλαχθούν με τέτοιο τρόπο, που να είναι εύκολη η μετάδοσή τους, τόσο από τον ζωικό πληθυσμό στον άνθρωπο, όσο και ανάμεσα στους ανθρώπους.

Μπορεί η ανοσολογική αποτύπωση να εξηγήσει την ανταπόκριση των ανθρώπων στα διάφορα στελέχη της γρίπης;

Στην παρούσα μελέτη, οι ερευνητές προσπάθησαν να διερευνήσουν το εάν η ανοσολογική αποτύπωση, θα μπορούσε να εξηγήσει την ανταπόκριση των ανθρώπων στα στελέχη της γρίπης που κυκλοφορούν ήδη στον ανθρώπινο πληθυσμό και τις διαφορές ως προς τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων που παρατηρούνται σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες.

Η ομάδα ανέλυσε τα αρχεία υγείας του Υπουργείου Υγείας της Αριζόνα, εντοπίζοντας περιπτώσεις γρίπης και μελετώντας το πώς τα διαφορετικά στελέχη του ιού επηρέασαν τους ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών. Διαπιστώθηκε λοιπόν, ότι δυο υποτύποι του ιού της γρίπης, ο H3N2 και ο H1N1, ευθύνονταν για τα εποχιακά κρούσματα γρίπης των τελευταίων δεκαετιών. Ο H3N2 προκάλεσε σοβαρά κλινικά συμπτώματα σε ομάδες ηλικιωμένων και την πλειοψηφία των συνολικών θανάτων, ενώ ο H1N1 προκάλεσε λιγότερους θανάτους συνολικά και μόλυνε νεότερους ανθρώπους ηλικιακά.

Τα δεδομένα αυτά αποκάλυψαν ένα μοτίβο: «Οι άνθρωποι που εκτέθηκαν πρώτη φορά στον ιό H1N1 κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας, ήταν λιγότερο πιθανό να χρειαστούν νοσηλεία εάν μολύνονταν ξανά από τον H1N1 κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους, συγκριτικά με το αν μολύνονταν για πρώτη φορά κατά την ενηλικίωση τους με τον ιό H3N2. Από την άλλη, εκείνοι που είχαν εκτεθεί πρώτα στον ιό H3N2 είχαν επιπλέον προστασία, στην περίπτωση που προσβάλλονταν από τον ίδιο ιό αργότερα στη ζωή τους.

Για να κατανοήσουν το γιατί συμβαίνει αυτό, οι ερευνητές έψαξαν τις εξελικτικές σχέσεις μεταξύ των εν λόγω στελεχών του ιού της γρίπης και διαπίστωσαν ότι ανήκουν σε ξεχωριστές ομάδες του οικογενειακού δέντρου της γρίπης. Όπως εξηγούν οι επιστήμονες, η μόλυνση κάποιου έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη προετοιμασία του από μελλοντικές μολύνσεις, ωστόσο, η προστασία αυτή είναι ισχυρότερη εάν το στέλεχος της μελλοντικής μόλυνση ανήκει στην ίδια ομάδα στελεχών που αντιμετώπισε κατά την παιδική του ηλικία. Με απλά λόγια, εάν όταν ήσασταν παιδί, κάπου στο 1955, προσβληθήκατε για πρώτη φορά από τον ιό H1N1, αλλά δεν προσβληθήκατε από τον H3N2, εάν μολυνθείτε τώρα που μεγαλώσατε από τον H3N2 είναι πολύ πιο πιθανό να χρειαστείτε νοσηλεία. Μάλιστα, αυτός είναι και ο λόγος που ο H3N2 προκάλεσε σοβαρά κλινικά συμπτώματα σε ομάδες ηλικιωμένων.

Επιπρόσθετα, τα δεδομένα των ερευνητών αποκάλυψαν και ένα άλλο μοτίβο, το οποίο ήταν πολύ πιο δύσκολο να εξηγηθεί: «Οι άνθρωποι, οι οποίοι εκτέθηκαν σαν παιδιά στον ιό H2N2, ένα στενό «ξάδερφο» του ιού H1N1, δεν είχαν προστατευτικό πλεονέκτημα όταν μολύνθηκαν κατά την ενηλικίωσή τους με τον ιό H1N1. Αυτό ήταν παράξενο, καθώς οι δύο υποτύποι ανήκουν στην ίδια ομάδα και η προηγούμενη μελέτη έδειξε ότι η έκθεση σε κάποιον ιό της ίδιας ομάδας του οικογενειακού δέντρου της γρίπης, μπορεί να προσφέρει κάποια προστασία. Σύμφωνα με τον Δρ. Worobey, αυτό συμβαίνει διότι ένας δευτερεύον υποτύπος της γρίπης, στον οποίο τυχαίνει να εκτεθούμε στην παιδική μας ηλικία, δεν μπορεί να προκαλέσει τόσο έντονη ανοσοαπόκριση, η οποία να είναι ικανή να μας προστατεύσει, τόσο όσο η ανοσοαπόκριση που προκαλείται από τον πρωτεύοντα τύπο της γρίπης.  Ουσιαστικά, η ικανότητα μας να καταπολεμήσουμε τον ιό της γρίπης καθορίζεται, όχι μόνο από τους υποτύπους που έχουμε συναντήσει κατά τη διάρκεια της ζωής μας, αλλά και από την αλληλουχία με την οποία τους συναντήσαμε. Γενικότερα, ο υποτύπος που θα έρθει πρώτα αντιμέτωπος με το ανοσοποιητικό μας σύστημα, δημιουργεί ένα αποτύπωμα, που μας προστατεύει ιδιαίτερα από στελέχη του ίδιου υποτύπου, αλλά σχετικά λίγο από άλλα στελέχη άλλων υποτύπων, παρόλο που τα συναντάμε αργότερα στη ζωή μας.

Συμπερασματικά

Οι ερευνητές θεωρούν ότι τα ευρήματά τους μπορούν να βοηθήσουν την επιστημονική κοινότητα να προβλέψει το ποιες ηλικιακές ομάδες θα μπορούσαν να επηρεαστούν σοβαρότερα με βάση τον υπότυπο που αναμένεται να κυκλοφορήσει, γεγονός που με τη σειρά του μπορεί να βοηθήσει τους υπαλλήλους υγείας να δημιουργήσουν πιο αποτελεσματικά εμβόλια γρίπης.

Ο Δρ. Worobey, καταληκτικά, υπογραμμίζει ότι πρέπει να δημιουργηθούν εμβόλια που να στοχεύουν στα προστατευτικά ελλείμματα σε εξατομικευμένο επίπεδο, καθώς η έρευνα, δείχνει σαφώς ότι ο πρώτος ιός από τον οποίο προσβληθήκαμε, έχει μεν βαθύ προστατευτικό αποτύπωμα στο ανοσοποιητικό μας σύστημα, αλλά κατά συνέπεια το κλειδώνει στην καταπολέμηση μόνο της μισής γενετικής ποικιλομορφίας της γρίπης. Οπότε πρέπει να βρεθούν τρόποι και εμβόλια που να ξεκλειδώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα.