Αναιμία από ανεπάρκεια σιδήρου (Σιδηροπενική αναιμία)

Συμπτώματα

Ποια είναι τα συμπτώματα της σιδηροπενικής αναιμίας;

Τα συμπτώματα της σιδηροπενικής αναιμίας μπορεί να είναι ήπια στην αρχή και πιθανώς να μην τα παρατηρήσετε. Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Αιματολογίας, η πλειονότητα των ανθρώπων δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει ήπια αναιμία έως ότου κάνει κάποια τυπική εξέταση αίματος.

Τα συμπτώματα της μέτριας ως σοβαρής σιδηροπενικής αναιμίας περιλαμβάνουν:

• Ζάλη
• Γενικευμένη κόπωση
• Πονοκεφάλους
• Χλωμό δέρμα
• Κρύα χέρια και πόδια
• Αδυναμία
• Γρήγορο ή άτακτο καρδιακό παλμό
• Πρήξιμο ή πόνο στη γλώσσα
• Εύθραυστα νύχια
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Μία αίσθηση «μυρμηγκιάσματος» στα πόδια
• Διάθεση κατανάλωσης περίεργων πραγμάτων, όπως χώμα, πάγο ή πηλό

Αίτια

Ποια είναι τα αίτια της σιδηροπενικής αναιμίας;

Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Αιματολογίας, η ανεπάρκεια σιδήρου είναι η πιο κοινή αιτία. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ένα άτομο μπορεί να αναπτύξει ανεπάρκεια σιδήρου, όπως:

Ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου

Η μειωμένη πρόσληψη σιδήρου για μια παρατεταμένη χρονική περίοδο μπορεί να προκαλέσει ανεπάρκεια. Τροφές, όπως το κρέας, τα αβγά και κάποια πράσινα φυλλώδη λαχανικά, έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο. Επειδή ο σίδηρος είναι απαραίτητος στην ανάπτυξη, οι έγκυες γυναίκες και τα μικρά παιδιά μπορεί να χρειάζονται ακόμη περισσότερες πλούσιες σε σίδηρο τροφές στη διατροφή τους.

Εγκυμοσύνη ή απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση

Η έντονη απώλεια αίματος κατά τη διάρκεια της περιόδου και η αιμορραγία κατά τον τοκετό είναι οι πιο κοινές αιτίες σιδηροπενικής αναιμίας στις γυναίκες που βρίσκονται σε γόνιμη ηλικία.

Εσωτερική αιμορραγία

Ορισμένες παθήσεις μπορούν να προκαλέσουν εσωτερική αιμορραγία, κάτι που οδηγεί σε σιδηροπενική αναιμία. Παραδείγματα αυτών περιλαμβάνουν έλκος στο στομάχι, πολύποδες στο παχύ ή το λεπτό έντερο ή καρκίνο του παχέος εντέρου. Η συχνή χρήση παυσίπονων, όπως η ασπιρίνη, μπορεί επίσης να προκαλέσει αιμορραγία στο στομάχι.

Αδυναμία απορρόφησης σιδήρου

Κάποιες διαταραχές ή χειρουργικές επεμβάσεις που επηρεάζουν το λεπτό έντερο παρεμποδίζουν την απορρόφηση του σιδήρου. Ακόμη κι αν λαμβάνετε αρκετό σίδηρο στη διατροφή σας, η κοιλιοκάκη ή κάποια επέμβαση, όπως το γαστρικό bypass, μπορεί να μειώσουν την ποσότητα του απορροφούμενου σιδήρου.

Ενδομητρίωση

Αν μια γυναίκα έχει ενδομητρίωση, μπορεί να έχει έντονη αιμορραγία, η οποία όμως να μην είναι εμφανής, διότι «κρύβεται» στην κοιλιακή ή πυελική περιοχή.

Προδιαθεσικοί παράγοντες

Η αναιμία είναι μια πολύ συχνή πάθηση και μπορεί να εμφανιστεί σε άνδρες και γυναίκες οποιασδήποτε ηλικίας και οποιασδήποτε εθνικότητας. Βέβαια, κάποιοι άνθρωποι βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο σιδηροπενικής αναιμίας από ότι άλλοι:

• Οι έγκυες γυναίκες
• Τα άτομα που δίνουν συχνά αίμα
• Οι γυναίκες με έμμηνο κύκλο
• Οι χορτοφάγοι που δεν αντικαθιστούν το κρέας με πλούσιες σε σίδηρο τροφές
• Τα άτομα με πτωχή διατροφή
• Βρέφη και παιδιά, ιδιαίτερα όσα γεννήθηκαν πρόωρα ή όσα εμφανίζουν ξαφνικά πολύ έντονη ανάπτυξη

Αν βρίσκεστε σε κίνδυνο σιδηροπενικής αναιμίας, μιλήστε στο γιατρό σας για να διαπιστώσετε αν οι εξετάσεις αίματος και οι διατροφικές αλλαγές θα ήταν ωφέλιμες για εσάς.

Διάγνωση

Πώς γίνεται η διάγνωση της σιδηροπενικής αναιμίας;

Ο γιατρός διαγιγνώσκει την αναιμία με εξετάσεις αίματος, οι οποίες περιλαμβάνουν τις ακόλουθες.

Αιμοδιάγραμμα

Το αιμοδιάγραμμα είναι συνήθως η πρώτη εξέταση που ο γιατρός θα χρησιμοποιήσει, διότι μετρά όλα τα στοιχεία του αίματος:

• Ερυθρά αιμοσφαίρια
• Λευκά αιμοσφαίρια
• Αιμοπετάλια
• Αιματοκρίτης
• Αιμοσφαιρίνη

Το αιμοδιάγραμμα παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τη διάγνωση της σιδηροπενικής αναιμίας, όπως:

• Το μέγεθος των ερυθρών αιμοσφαιρίων
• Τον αιματοκρίτη, που είναι το ποσοστό του όγκου του αίματος που καταλαμβάνεται από τα ερυθρά αιμοσφαίρια
• Το επίπεδο αιμοσφαιρίνης

Ένας φυσιολογικός αιματοκρίτης κυμαίνεται από 34,9% ως 44,5% για τις ενήλικες γυναίκες και από 38,8% ως 50% για τους ενήλικους άνδρες. Το φυσιολογικό εύρος αιμοσφαιρίνης είναι 12,0-15,5 g/dl για τις ενήλικες γυναίκες και 13,5-17,5 g/dl για τους ενήλικους άνδρες.

Στη σιδηροπενική αναιμία, τόσο ο αιματοκρίτης όσο και τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης είναι μειωμένα. Επίσης, τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι μικρότερα από το φυσιολογικό.

Το αιμοδιάγραμμα συνήθως πραγματοποιείται ως μέρος μιας τυπικής κλινικής εξέτασης και αποτελεί ένα καλό δείκτη της γενικότερης υγείας του ατόμου. Μπορεί, ακόμη, να πραγματοποιηθεί ως έλεγχος ρουτίνας πριν από ένα χειρουργείο. Είναι πολύ χρήσιμο στη διάγνωση του τύπου της αναιμίας, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι με σιδηροπενική αναιμία δεν αντιλαμβάνονται καν ότι έχουν την πάθηση.

Άλλες εξετάσεις

Η αναιμία συνήθως επιβεβαιώνεται με ένα αιμοδιάγραμμα. Ο γιατρός, όμως, μπορεί να ζητήσει επιπρόσθετες εξετάσεις για να καθορίσει τη σοβαρότητα της πάθησης, καθώς και την καταλληλότερη θεραπεία. Μπορεί, ακόμη, να ελέγξει το αίμα σας κάτω από το μικροσκόπιο. Οι εν λόγω εξετάσεις θα παρέχουν πληροφορίες για:

• Τα επίπεδα φερριτίνης
• Τα επίπεδα σιδήρου
• Την ολική σιδηροδεσμευτική ικανότητα
• Το μέγεθος και το χρώμα των ερυθρών αιμοσφαιρίων (τα ερυθρά αιμοσφαίρια εμφανίζονται άχρωμα αν δεν περιέχουν επαρκή σίδηρο)

Η φερριτίνη είναι η πρωτεΐνη που βοηθά στην αποθήκευση του σιδήρου στο σώμα. Χαμηλά επίπεδα φερριτίνης υποδηλώνουν μειωμένη αποθήκευση σιδήρου. Ο έλεγχος της ολικής σιδηροδεσμευτικής ικανότητας καθορίζει την ποσότητα της πρωτεΐνης τρανσφερίνη που μεταφέρει τον σίδηρο.

Έλεγχος εσωτερικής αιμορραγίας

Αν ο γιατρός ανησυχεί πως εσωτερική αιμορραγία είναι η αιτία της αναιμίας, θα χρειαστούν περαιτέρω εξετάσεις. Μία εξ αυτών είναι η αιμοσφαιρίνη κοπράνων, μια εξέταση που ελέγχει την ύπαρξη αίματος στα κόπρανα. Αν πράγματι ανιχνευθεί αίμα, αυτό μπορεί να υποδηλώνει αιμορραγία στο έντερο.

Ο γιατρός μπορεί ακόμη να πραγματοποιήσει μια ενδοσκόπηση, στην οποία χρησιμοποιείται μια μικρή κάμερα στο άκρο ενός ευέλικτου σωλήνα για τον έλεγχο του γαστρεντερικού σωλήνα. Η ενδοσκόπηση ανώτερου πεπτικού επιτρέπει στο γιατρό να εξετάσει τον οισοφάγο, το στομάχι και το άνω τμήμα του λεπτού εντέρου. Η κολονοσκόπηση, ή ενδοσκόπηση κατώτερου πεπτικού, αφορά αντίστοιχα την εξέταση του παχέος εντέρου και του ορθού. Αυτές οι εξετάσεις βοηθούν στην ανίχνευση πηγών γαστρεντερικής αιμορραγίας.

Θεραπεία

Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές;

Συμπληρώματα σιδήρου

Τα δισκία σιδήρου μπορούν να αποκαταστήσουν τα επίπεδα του στοιχείου αυτού στο αίμα. Αν είναι δυνατόν, θα πρέπει να τα λαμβάνονται με άδειο στομάχι, ώστε να απορροφηθούν καλύτερα. Αν νιώθετε ανακάτεμα ή δυσφορία στο στομάχι, να τα παίρνετε μαζί με κάποιο γεύμα. Μπορεί να χρειαστεί να λαμβάνετε συμπληρώματα για αρκετούς μήνες. Θα πρέπει να θυμάστε ότι τα συμπληρώματα σιδήρου μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα ή μαύρα κόπρανα.

Διατροφή

Μία διατροφή που περιλαμβάνει τις παρακάτω τροφές μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία ή την πρόληψη της ανεπάρκειας σιδήρου:

• Αποξηραμένα φρούτα
• Κόκκινο κρέας
• Εμπλουτισμένα σε σίδηρο δημητριακά
• Σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά
• Ξηροί καρποί

Επιπροσθέτως, η βιταμίνη C βοηθά τον οργανισμό να απορροφήσει το σίδηρο. Αν λαμβάνετε δισκία σιδήρου, ο γιατρός μπορεί να σας προτείνει να τα παίρνετε μαζί με μια πηγή βιταμίνης C, όπως ένα ποτήρι χυμό πορτοκαλιού.

Θεραπεύοντας την υποκείμενη αιτία της αιμορραγίας

Τα συμπληρώματα σιδήρου δεν θα βοηθήσουν αν η αιμορραγία προκαλεί την ανεπάρκεια. Ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει αντισυλληπτικά χάπια σε μια γυναίκα με έντονη έμμηνο ρύση, καθώς αυτά μπορούν να ελαττώσουν την παραγόμενη ποσότητα αίματος κάθε μήνα.

Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, μια μετάγγιση αίματος μπορεί να αντικαταστήσει την απώλεια αίματος και σιδήρου γρήγορα.

Πρόληψη

Υπάρχει πρόληψη για τη σιδηροπενική αναιμία;

Όταν προκαλείται από ανεπαρκή πρόσληψη σιδήρου, η σιδηροπενική αναιμία μπορεί να προληφθεί ακολουθώντας μια διατροφή πλούσια σε σίδηρο και βιταμίνη C. Οι μητέρες θα πρέπει είτε να θηλάζουν τα μωρά τους είτε να τους προσφέρουν βρεφικό γάλα εμπλουτισμένο σε σίδηρο.

Τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο είναι:

• Τα αβγά
• Το κρέας (κοτόπουλο, βοδινό, χοιρινό και αρνί)
• Τα θαλασσινά (σαρδέλες, γαρίδες, μύδια και στρείδια)
• Τα φασόλια
• Τα εμπλουτισμένα με σίδηρο δημητριακά
• Οι σταφίδες και άλλα αποξηραμένα φρούτα
• Τα φυλλώδη λαχανικά, όπως το σπανάκι
• Η κολοκύθα

Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C περιλαμβάνουν:

• Τα λαχανάκια Βρυξελλών
• Το μπρόκολο
• Φρούτα, όπως τα πορτοκάλια, τα γκρέπ φρουτ, τις φράουλες, τα ακτινίδια, την παπάγια, τα μάνγκο, τα πεπόνια, τον ανανά και τη γκουάβα
• Τις ντομάτες
• Τις κόκκινες και πράσινες πιπεριές
• Τα φυλλώδη λαχανικά
• Το κουνουπίδι

Επιπλοκές

Ποιες είναι οι επιπλοκές της σιδηροπενικής αναιμίας;

Οι περισσότερες περιπτώσεις σιδηροπενικής αναιμίας είναι ήπιες και δεν προκαλούν επιπλοκές. Έτσι η κατάσταση μπορεί να διορθωθεί εύκολα. Όμως, αν η αναιμία ή η ανεπάρκεια σιδήρου παραμείνει χωρίς θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει σε πολλά προβλήματα υγείας.

Γρήγορος ή ανώμαλος καρδιακός παλμός

Όταν πάσχετε από αναιμία, η καρδιά πρέπει να εξωθεί μεγαλύτερη ποσότητα αίματος, ώστε να αντισταθμίσει τη χαμηλή ποσότητα οξυγόνου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ανώμαλο καρδιακό ρυθμό. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να καταλήξει σε καρδιακή ανεπάρκεια ή διογκωμένη καρδιά.

Επιπλοκές εγκυμοσύνης

Σε σοβαρές περιπτώσεις ανεπάρκειας σιδήρου, το έμβρυο μπορεί να γεννηθεί πρόωρα ή να είναι λιποβαρές. Οι περισσότερες έγκυες γυναίκες λαμβάνουν συμπληρώματα σιδήρου ως μέρος της προγεννητικής φροντίδας, ώστε να αποτρέψουν αυτήν την επιπλοκή.

Καθυστερημένη ανάπτυξη σε νήπια και παιδιά

Νήπια και παιδιά με σοβαρή ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να εμφανίσουν καθυστερημένη ανάπτυξη. Επίσης, είναι πιο επιρρεπή σε μολύνσεις.

Έκβαση

Η έκβαση της σιδηροπενικής αναιμίας

Η διάγνωση και η θεραπεία της σιδηροπενικής αναιμίας δίχως την καθοδήγηση ενός γιατρού μπορεί να επιφέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα, εξαιτίας της υπερβολικής αύξησης του σιδήρου στο αίμα. Οι επιπλοκές της αυξημένης συγκέντρωσης σιδήρου περιλαμβάνουν τη νεφρική βλάβη και τη δυσκοιλιότητα. Αν έχετε συμπτώματα σιδηροπενικής αναιμίας, μιλήστε με το γιατρό σας.