Λεϊσμανίαση

Αίτια

Τι προκαλεί λεϊσμανίαση;

Η λεϊσμανίαση οφείλεται στα πρωτόζωα παράσιτα του γένους Leishmania. Θα πάθετε λεϊσμανίαση αν σας τσιμπήσει μια μολυσμένη μύγα της άμμου.

Το παράσιτο ζει και πολλαπλασιάζεται μέσα στις θηλυκές μύγες της άμμου. Το έντομο είναι πιο δραστήριο σε υγρά περιβάλλοντα τους πιο ζεστούς μήνες και κατά τη διάρκεια της νύχτας, από τη δύση ως την ανατολή του ήλιου. Τα κατοικίδια ζώα, όπως οι σκύλοι, μπορούν  να λειτουργήσουν ως αποθήκες του παρασίτου. Η μετάδοση μπορεί να συμβεί από τα ζώα στη μύγα της άμμου κι από εκεί στους ανθρώπους.

Οι άνθρωποι μπορούν επίσης να μεταδίδουν το παράσιτο μεταξύ τους μέσω μετάγγισης αίματος ή κοινής χρήσης βελόνων. Σε κάποια μέρη του κόσμου, η μετάδοση μπορεί να λάβει χώρα ως εξής: από άνθρωπο στη μύγα της άμμου και ύστερα πάλι σε άνθρωπο.

Ποιος βρίσκεται σε κίνδυνο λεϊσμανίασης;

Γεωγραφία

Η ασθένεια εντοπίζεται σε όλο τον κόσμο εκτός από την Αυστραλία και την Ανταρκτική. Ωστόσο, περίπου το 95% των δερματικών περιστατικών συμβαίνει:

• Στην Κεντρική Ασία
• Στην Αμερική
• Στη Μέση Ανατολή
• Στη λεκάνη της Μεσογείου

Το 2015, πάνω από το 90% των περιστατικών σπλαχνικής μορφής εμφανίστηκε:

• Στην Κένυα
• Στη Σομαλία
• Στη Βραζιλία
• Στο Σουδάν
• Στο Νότιο Σουδάν
• Στην Ινδία
• Στην Αιθιοπία

Αν ταξιδεύετε ή ζείτε στις τροπικές ή υποτροπικές περιοχές αυτών των χωρών και περιοχών, βρίσκεστε σε πολύ υψηλό κίνδυνο να νοσήσετε από λεϊσμανίαση. Οι περιβαλλοντικοί και κλιματικοί παράγοντες επηρεάζουν πολύ έντονα την εξάπλωση της νόσου.

Κοινωνικοοικονομικές συνθήκες

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η φτώχεια είναι ένα καθοριστικός παράγοντας για την εξάπλωση της νόσου. Επιπλέον, η λεϊσμανίαση εμφανίζεται συχνά σε περιοχές με τις ακόλουθες συνθήκες:

• Έλλειψη οικονομικών πόρων
• Κακή θρέψη
• Λιμοί
• Μεγάλα κύματα μετανάστευσης εξαιτίας αστικοποίησης, καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, πολέμων, περιβαλλοντικών αλλαγών και κλιματικής αλλαγής

Άλλες μολύνσεις

Άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για λεϊσμανίαση.

Ο HIV μπορεί να επηρεάσει τη μετάδοση της νόσου και να αυξήσει τον κίνδυνο σπλαχνικής λεϊσμανίασης. Ο HIV και η λεϊσμανίαση επηρεάζουν παρόμοια κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος.

Τα άτομα με HIV συχνά προσβάλλονται και από λεϊσμανίαση. Σε περιοχές της Αιθιοπίας, εκτιμάται ότι το 35% των ατόμων με λεϊσμανίαση έχει επίσης HIV.

Συμπτώματα

Ποια είναι τα συμπτώματα της λεϊσμανίασης;

Οι άνθρωποι μπορεί να είναι φορείς κάποιων ειδών του παρασίτου Leishmania για μεγάλο χρονικό διάστημα δίχως να νοσούν. Τα συμπτώματα εξαρτώνται από τον τύπο της νόσου.

Δερματική λεϊσμανίαση

Το κύριο σύμπτωμα αυτής της πάθησης είναι τα ανώδυνα δερματικά έλκη. Τα δερματικά συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν μερικές εβδομάδες μετά το τσίμπημα της μολυσμένης μύγας της άμμου. Ωστόσο, μερικές φορές τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται για μήνες ή χρόνια.

Βλεννογονική λεϊσμανίαση

Στα άτομα με βλεννογονική λεϊσμανίαση, τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται ένα με πέντε χρόνια μετά τα δερματικά έλκη και συνίστανται από έλκη στο στόμα και τη μύτη ή τα χείλη.

Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στην αναπνοή
• Ρινική καταρροή
• Βουλωμένη μύτη
• Ρινορραγία

Σπλαχνική λεϊσμανίαση

Τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται για μήνες μετά το τσίμπημα της μύγας σε αυτόν τον τύπο λεϊσμανίασης. Οι περισσότερες περιπτώσεις γίνονται αντιληπτές δύο με έξι μήνες μετά τη μόλυνση. Κοινές ενδείξεις είναι:

• Ο διογκωμένος σπλήνας
• Το διογκωμένο ήπαρ
• Η απώλεια βάρους
• Η μειωμένη παραγωγή κυττάρων του αίματος
• Η αδυναμία
• Η αιμορραγία
• Ο πυρετός που διαρκεί για εβδομάδες ή μήνες
• Οι διογκωμένοι λεμφαδένες
• Άλλες μολύνσεις

Διάγνωση

Πώς διαγιγνώσκεται η λεϊσμανίαση;

Είναι σημαντικό να ενημερώσετε το γιατρό σας αν ζείτε ή επισκέπτεστε μέρη όπου η λεϊσμανίαση είναι κοινή. Έτσι εκείνος θα αντιληφθεί πως θα πρέπει να σας εξετάσει για το παράσιτο. Αν έχετε λεϊσμανίαση, ο γιατρός θα χρησιμοποιήσει άλλες εξετάσεις για να καθορίσει ποιο είδος Leishmania είναι η αιτία.

Η διάγνωση της δερματικής λεϊσμανίασης

Ο γιατρός θα λάβει ένα μικρό δείγμα από το δέρμα σας για βιοψία ξύνοντας ένα από τα έλκη. Θα αναζητήσει το DNA του παρασίτου. Υπάρχει μια πληθώρα μεθόδων για την ταυτοποίηση του είδους του παρασίτου που προκαλεί τη λοίμωξη.

Η διάγνωση της σπλαχνικής λεϊσμανίασης

Πολλές φορές οι άνθρωποι δε θυμούνται το τσίμπημα της μύγας της άμμου, κάτι το οποίο δυσχεραίνει τη διάγνωση.

Ένα ιστορικό διαβίωσης ή ταξιδιών σε μία από τις περιοχές της λεϊσμανίασης είναι βοηθητικό. Ο γιατρός αρχικά θα πραγματοποιήσει μια κλινική εξέταση για την ανίχνευση διογκωμένου σπλήνα ή ήπατος. Ύστερα θα ακολουθήσει μία βιοψία του μυελού των οστών ή λήψη δείγματος αίματος για εξέταση.

Μια πληθώρα εξειδικευμένων εξετάσεων συνεισφέρουν στη διάγνωση. Ειδικές χρωστικές για το μυελό των οστών βοηθούν στην ταυτοποίηση των κυττάρων του ανοσοποιητικού που έχουν μολυνθεί από το παράσιτο.

Θεραπεία

Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές για τη λεϊσμανίαση;

Αντιπαρασιτικά φάρμακα, όπως η αμφοτερικίνη Β, θεραπεύουν την πάθηση. Ο γιατρός θα σας συστήσει άλλες θεραπευτικές επιλογές ανάλογα με τον τύπο λεϊσμανίασης που έχετε.

Δερματική λεϊσμανίαση

Τα δερματικά έλκη συνήθως επουλώνονται χωρίς θεραπεία. Ωστόσο, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να επιταχύνει την επούλωση, να μειώσει τη δημιουργία ουλώδους ιστού και να ελαττώσει τον κίνδυνο άλλων ασθενειών. Οποιαδήποτε έλκη προκαλούν παραμόρφωση, θα χρειαστούν πλαστική χειρουργική επέμβαση.

Βλεννογονική λεϊσμανίαση

Αυτές οι πληγές δεν επουλώνονται από μόνες τους, για αυτό πάντοτε απαιτούν κάποια θεραπεία. Η λιποσωμική αμφοτερικίνη Β και η παραμομυκίνη μπορούν να θεραπεύσουν τη βλεννογονική λεϊσμανίαση.

Σπλαχνική λεϊσμανίαση

Η σπλαχνική μορφή της νόσου πάντα απαιτεί θεραπεία. Υπάρχουν ορισμένα διαθέσιμα φάρμακα και τα πιο κοινά περιλαμβάνουν το στιβογλυκονικό νάτριο, την αμφοτερικίνη Β, την παραμομυκίνη και τη μιλτεφοσίνη.

Επιπλοκές

Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές της λεϊσμανίασης;

Οι επιπλοκές της δερματικής λεϊσμανίασης μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Παραμόρφωση
• Αιμορραγία
• Άλλες μολύνσεις εξαιτίας του εξασθενημένου ανοσοποιητικού συστήματος, οι οποίες μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή

Η σπλαχνική λεϊσμανίαση είναι συνήθως θανατηφόρος εξαιτίας των επιδράσεών της τόσο στα εσωτερικά όργανα όσο και στο ανοσοποιητικό σύστημα. Αν έχετε HIV ή AIDS, βρίσκεστε σε πολύ υψηλότερο κίνδυνο λεϊσμανίασης. Επιπροσθέτως, ο HIV και το AIDS μπορούν να επιδεινώσουν την εξέλιξη της λεϊσμανίασης, καθώς και της θεραπείας.

Πρόληψη

Υπάρχει πρόληψη για τη λεϊσμανίαση;

Δεν υπάρχει εμβόλιο ή προφυλακτική φαρμακευτική αγωγή για τη λεϊσμανίαση. Ο μόνος τρόπος πρόληψης είναι η αποφυγή του τσιμπήματος από τη μύγα της άμμου.

Ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα για να αποφύγετε το τσίμπημα από μολυσμένη μύγα:

• Φορέστε ρούχα που καλύπτουν όσο περισσότερη έκταση του δέρματος γίνεται. Συνιστώνται τα μακριά παντελόνια, οι μακρυμάνικες μπλούζες μέσα από το παντελόνι και οι ψηλές κάλτσες.
• Χρησιμοποιείστε εντομοαπωθητικά στο εκτεθειμένο δέρμα και στις άκρες από τις μπλούζες και τα παντελόνια. Τα πιο αποτελεσματικά εντομοαπωθητικά περιέχουν
• Ψεκάστε τους εσωτερικούς χώρους ύπνου με εντομοκτόνα.
• Κοιμηθείτε στους ψηλότερους ορόφους του κτιρίου. Τα έντομα δεν πετάνε ψηλά.
• Αποφύγετε την παραμονή έξω από τη δύση ως την ανατολή του ήλιου, όποτε είναι εφικτό. Αυτή είναι η περίοδος που οι μύγες της άμμου είναι πιο δραστήριες.
• Χρησιμοποιήστε σίτες και κλιματισμό στους εσωτερικούς χώρους όπου είναι εφικτό. Οι ανεμιστήρες μπορεί να δυσκολέψουν τα έντομα στο να πετούν.
• Χρησιμοποιήστε κουνουπιέρα και βάλτε τις άκρες της κάτω από το στρώμα. Οι μύγες της άμμου είναι πολύ μικρότερες από τα κουνούπια, οπότε θέλετε μια κουνουπιέρα με πολύ πυκνή πλέξη. Ψεκάστε τη με εντομοκτόνο που περιέχει πυρεθροειδή, αν είναι εφικτό.

Αγοράστε κουνουπιέρες, εντομοαπωθητικά και εντομοκτόνα προτού ταξιδέψετε σε περιοχές υψηλού κινδύνου.  

Έκβαση

Ποια είναι η μακροπρόθεσμη έκβαση της λεϊσμανίασης;

Οι πληγές μπορεί να καταλήξουν σε μόνιμες ουλές και παραμόρφωση. Η θεραπεία μπορεί να μειώσει την έντασή τους.

Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να θεραπεύσει τη νόσο. Ωστόσο, η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική όταν ξεκινά πριν λάβει χώρα η εκτεταμένη βλάβη στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Η σπλαχνική λεϊσμανίαση είναι συνήθως θανατηφόρος μέσα σε δύο χρόνια αν δεν θεραπευτεί.