Νεφρική λιθίαση ή Πέτρα στους νεφρούς

Συμπτώματα

Ποιο είναι τo πρώτο σημάδι της πέτρας στους νεφρούς;

Συνήθως, τα συμπτώματα της νόσου εμφανίζονται σε προχωρημένο στάδιο όταν η πέτρα αρχίσει να μετακινείται στον ουρητήρα και περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά έντονους πόνους που έρχονται και φεύγουν στην μία μεριά της κοιλιάς ή της πλάτης. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως κολικός νεφρού.

Άλλα βασικά σημάδια που παρατηρούνται είναι:

• Πόνος στην περιοχή του αναπαραγωγικού και ουροποιητικού συστήματος για τους άντρες.
• Αίμα στα ούρα (ροζ, κόκκινο ή καφέ χρώμα ούρων).
• Αποχρωματισμός ούρων και άσχημη οσμή.
• Ναυτία και εμετός.
• Κρυάδες.
• Πυρετός.
• Συχνή ανάγκη για ούρηση.
• Ούρηση μικρής ποσότητας ούρων.

Στην περίπτωση που η πέτρα είναι αρκετά μικρή μπορεί να αποβληθεί μέσω των ούρων χωρίς να προκαλέσει καθόλου συμπτώματα κατά την μετακίνηση της.

Αίτια

Ποιοι παράγοντες κινδύνου συμβάλλουν στην εμφάνιση πέτρας στους νεφρούς;

Τα άτομα που εμφανίζουν συχνότερα την νόσο είναι λευκοί άντρες ηλικίας 20-50 ετών, καθώς σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Διαβήτη, Πεπτικών και Νεφρικών Παθήσεων (NIDDK) οι άντρες είναι πιο πιθανόν να σχηματίσουν πέτρα και επίσης φαίνεται ότι στην Αμερική η καυκάσια φυλή προσβάλλεται με μεγαλύτερη συχνότητα.

Βασικός παράγοντας για τον σχηματισμό πέτρας θεωρείται η παραγωγή μικρής ποσότητας ούρων, λιγότερο από 1 λίτρο την ημέρα, ενώ άλλοι παράγοντες είναι:

• Πρόωρα βρέφη με ανώριμα σχηματισμένα νεφρούς.
• Ιστορικό της πάθησης στην οικογένεια.
• Αφυδάτωση.
• Παχυσαρκία.
• Διατροφή με υψηλά επίπεδα πρωτεϊνών, αλάτων και γλυκόζης.
• Υπερπαραθυρεοειδισμός.
• Εγχείρηση γαστρικής παράκαμψης.
• Φλεγμονή στο έντερο που αυξάνει την απορρόφηση ασβεστίου.
• Φαρμακευτικές αγωγές, όπως διουρητικά και αντιεπιληπτικά.
• Αντιόξινα σκευάσματα με βάση το ασβέστιο.

Διάγνωση

Πώς μπορεί να διαγνωστεί η πέτρα στους νεφρούς;

Η διάγνωση περιλαμβάνει αρχικά τη λήψη εκτενούς ιατρικού ιστορικού, την ανάλυση των συμπτωμάτων και φυσική εξέταση της περιοχής που παρουσιάζονται τα συμπτώματα. Κατόπιν, ο ιατρός μπορεί να ζητήσει κάποιες από τις παρακάτω εξετάσεις:

• Ανάλυση ασβεστίου, φωσφόρου, ουρικού οξέος και ηλεκτρολυτών στο αίμα.
• Ανάλυση αζώτου και κρεατίνης σε αίμα και ούρα για να εκτιμηθεί η νεφρική λειτουργία.
• Ανάλυση ούρων για έλεγχο ύπαρξης αίματος, λευκών αιμοσφαιρίων, πέτρας ή παθογόνων μικροοργανισμών.
• Εξέταση της πέτρας, εάν αυτή ανιχνευτεί, προκειμένου να προσδιοριστεί ο τύπος της.

Επίσης, προκειμένου να αποκλειστούν άλλες παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα μπορεί να ζητηθεί:

• Ακτινογραφία ή και αξονική κοιλιακής περιοχής.
• Ενδοφλέβια πυελογραφία (IVP), αποτελεί τεχνική απεικόνισης του ουροποιητικού συστήματος με χρήση μικρής δόσης ιονίζουσας ακτινοβολίας.
• Υπέρηχο στους νεφρούς.
• Ανιούσα πυελογραφία, αποτελεί τεχνική απεικόνισης των εσωτερικών αγωγών διέλευσης των ούρων με την χορήγηση ειδικού καθετήρα από την ουρήθρα και χρήση κατάλληλων χρωστικών ουσιών.
• Μαγνητική τομογραφία κοιλιάς και νεφρών.

Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι οι χρωστικές που χρησιμοποιούνται για την διεξαγωγή αξονικής και ενδοφλέβιας πυελογραφίας μπορούν να επηρεάσουν την λειτουργικότητα των νεφρών, εφόσον το άτομο έχει ήδη κάποιο πρόβλημα σε αυτά. Επίσης, ορισμένες φαρμακευτικές ουσίες μπορούν να αντιδράσουν με τις χρωστικές προκαλώντας βλάβη στους νεφρούς, και ως εκ τούτου ο ιατρός που θα διεξάγει τις εξετάσεις θα πρέπει να γνωρίζει κάθε φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνεται από τον ασθενή.

Θεραπεία

Πώς μπορεί να απομακρυνθεί η πέτρα από οι νεφροί;

Η θεραπευτική προσέγγιση εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από το είδος της πέτρας που έχει σχηματιστεί. Παρ’ όλα αυτά, σε κάθε περίπτωση συνίσταται η κατανάλωση 6 με 8 ποτήρια νερού την ημέρα προκειμένου να αυξηθεί η ποσότητα των ούρων, ενώ στην περίπτωση που το άτομο είναι έντονα αφυδατωμένο ή παρουσιάζει ναυτία και εμετό είναι πιθανόν να γίνει και ενδοφλέβια χορήγηση υγρών.

Επιπλέον, μπορεί να συστηθεί στον ασθενή:

Φαρμακευτική αγωγή: η οποία περιλαμβάνει συνήθως παυσίπονες ουσίες για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, κατάλληλα σκευάσματα για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου τύπου πέτρας και σε περίπτωση λοίμωξης χορήγηση αντιβιοτικών.

Τέτοιες ουσίες είναι:  

• Ακεταμινοφαίνη (Tylenol), ναπροξένη νατρίου (Aleve) και ιβουπροφαίνη (Advil) για τον πόνο.
• Αλλοπουρινόλη (Zyloprim) για πέτρες ουρικού οξέος.
• Θειαζιδικά διουρητικά και διαλύματα φωσφόρου για την πρόληψη σχηματισμού λίθων ασβεστίου.
• Διττανθρακικό ή κιτρικό νάτριο για την μείωση της οξύτητας των ούρων.

Λιθοτριψία: Είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιεί ηχητικά κύματα για την διάσπαση μεγάλων λίθων προκειμένου αυτοί να μπορούν να αποβληθούν κατά την ούρηση. Η διαδικασία αυτή λαμβάνει χώρα υπό μερική αναισθησία και είναι πιθανόν να προκαλέσει μώλωπες στην κοιλιακή περιοχή ή εσωτερική αιμορραγία γύρω από τους νεφρούς ή σε άλλα γειτονικά όργανα.

Χειρουργική επέμβαση διαδερμικής νεφρολιθοτομίας: Αφαίρεση των λίθων χειρουργικά μέσα από μια μικρή τομή στην περιοχή της πλάτης.

Η προσέγγιση αυτή συνιστάται όταν:

• Η πέτρα είναι υπερβολικά μεγάλη για να αποβληθεί από τα ούρα.
• Ο πόνος είναι ανυπόφορος και δεν υποχωρεί.
• Η πέτρα προκαλεί σοβαρή παρεμπόδιση και λοίμωξη του ουροποιητικού ή βλάβη στην νεφρική λειτουργία.

Ουρητηροσκόπηση: Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται όταν μια πέτρα είναι κολλημένη στον ουρητήρα ή την ουροδόχο κύστη και περιλαμβάνει την είσοδο ενός ουρητηροσκοπίου διά μέσου της ουρήθρας. Το ουρητηροσκόπιο αποτελείται από ένα λεπτό καλώδιο με μια μικρή κάμερα και εισάγεται από την ουρήθρα φτάνοντας μέχρι την ουροδόχο κύστη. Εφόσον εντοπιστεί η πέτρα, χρησιμοποιείται ειδικό εργαλείο για την παγίδευση και την απομάκρυνση της. Οι πέτρες που συλλέγονται με αυτόν τον τρόπο συνήθως χρησιμοποιούνται για περαιτέρω εργαστηριακές αναλύσεις για τον προσδιορισμό των αλάτων που τις συνθέτουν.

Πόσος χρόνος απαιτείται περίπου για την απομάκρυνση της πέτρας φυσικά;

Ο χρόνος που θα χρειαστεί εξαρτάται κυρίως από το μέγεθος της πέτρας αλλά και από την ακριβή θέση της στον οργανισμό.

Γενικά, πέτρες μικρότερες των 4mm αποβάλλονται μόνες τους φυσικά από τον οργανισμό σε ποσοστό 80%, εντός ενός μήνα. Πέτρες μεγέθους 4-6mm μπορεί να χρειαστούν θεραπεία, αλλά μπορεί να απομακρυνθούν και φυσικά στο 60% των περιπτώσεων σε διάστημα περίπου 45 ημερών.

Τέλος, μεγαλύτερες πέτρες συνήθως απαιτούν ιατρική παρέμβαση για την απομάκρυνση τους, ενώ στην περίπτωση που απομακρυνθούν μόνες τους, περίπου 20% των περιπτώσεων, χρειάζεται περισσότερο από ένας χρόνος.  

Επιπλοκές

Τι προβλήματα μπορεί να προκαλέσει η ύπαρξη πέτρας στους νεφρούς;

Το βασικό πρόβλημα με τις πέτρες στους νεφρούς είναι ότι προκειμένου να αποβληθούν από αυτά θα πρέπει να περάσουν μέσα από την διαδρομή των ούρων, τους ουρητήρες. Οι ουρητήρες είναι αρκετά ευαίσθητα και λεπτά σωληνάρια και επομένως εάν οι πέτρες δεν είναι αρκετά μικρές μπορεί να προκαλέσουν σπασμούς και ερεθισμούς κατά το πέρασμα τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τους έντονους πόνους και την ύπαρξη αίματος στα ούρα. Στην περίπτωση δε που οι πέτρες είναι αρκετά μεγάλες είναι πιθανόν να κολλήσουν στα σωληνάρια των νεφρών ή τους ουρητήρες προκαλώντας απόφραξη στην ροή των ούρων. Η κατάσταση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση και επακόλουθη βλάβη στους νεφρούς.

Πρόληψη

Τι πρέπει να κάνει κάποιος προκειμένου να αποφύγει το σχηματισμό πέτρας;

Το πιο σημαντικό στην πρόληψη της νόσου είναι η επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού, με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η ποσότητα των ούρων που διέρχονται από τους νεφρούς και αυτό βοηθάει στον καθαρισμό τους. Συγκεκριμένα, η Mayo Clinic συστήνει την κατανάλωση αρκετών υγρών ώστε να έχουμε περίπου 2 με 3 λίτρα ούρων την ημέρα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί καταναλώνοντας νερό, χυμούς φρούτων, τσιτσιμπίρα ή σόδα με λεμόνι και λάιμ τα οποία βοηθούν την διούρηση και την σωστή ενυδάτωση του οργανισμού. Επιπλέον, εάν η πέτρα σχετίζεται με τα επίπεδα κιτρικών οξέων στον οργανισμό οι χυμοί εσπεριδοειδών που είναι πλούσιοι σε κιτρικά οξέα μπορούν να βοηθήσουν στην αποφυγή σχηματισμού πέτρας.

Ακόμα, η μείωση της κατανάλωσης τροφών που περιέχουν οξαλικό, ζωικές πρωτεΐνες και αλάτι είναι ωφέλιμη για την πρόληψη της νόσου.

Τέλος, εάν κάποιος έχει ιστορικό της νόσου και διατρέχει αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση της, είναι δυνατόν να συζητήσει με τον γιατρό του την πιθανότητα χορήγησης προληπτικής φαρμακευτικής αγωγής για την αποφυγή σχηματισμού πέτρας ασβεστίου και ουρικού οξέος.