Νόσος Gaucher

Συμπτώματα και Τύποι

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου Gaucher;

Υπάρχουν τρεις τύποι της νόσου Gaucher. Τα κύρια συμπτώματα είναι η διόγκωση του ήπατος και του σπλήνα, η νόσος των οστών και τα χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων και αιμοσφαιρίνης – αλλά δεν βιώνουν όλα τα άτομα τα ίδια συμπτώματα.

Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι η σπληνομεγαλία. Μπορεί να μην προκαλεί καμία δυσφορία στο άτομο ή μπορεί να προκαλεί διόγκωση, αίσθηση πληρότητας και πόνο στην κοιλιακή χώρα.

Η πάθηση προκαλεί επίσης δυσλειτουργία αιμοπεταλίων και ερυθρών αιμοσφαιρίων, επειδή ο σπλήνας αποτελεί κέντρο επεξεργασίας των εν λόγω κυττάρων. Τα χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων και ερυθρών αιμοσφαιρίων προκαλούν κόπωση, εύκολη δημιουργία μωλώπων και αιμορραγία.

Τύπος 1

Αυτός είναι ο πιο κοινός τύπος και αντιστοιχεί περίπου σε εννιά στις δέκα περιπτώσεις. Τα συμπτώματα τείνουν να είναι λιγότερο σοβαρά και η ασθένεια δεν επηρεάζει τον εγκέφαλο.

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων και η ηλικία έναρξής τους διαφέρουν μεταξύ των ατόμων. Η διάγνωση μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε στην παιδική είτε στην ενήλικη ζωή.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Αναιμία, που οδηγεί σε κόπωση και έλλειψη ενέργειας και αντοχής
• Θρομβοκυτταροπενία, ή χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων, που οδηγεί σε ρινορραγίες
• Οστεοπόρωση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πόνο στα οστά, λέπτυνση των οστών, διεύρυνση των οστών πάνω από την άρθρωση του γόνατος και βλάβη των αρθρώσεων, ιδιαίτερα στα ισχία και τους ώμους
• Ηπατική βλάβη, συμπεριλαμβανομένης της ηπατομεγαλίας και μιας κίτρινης κηλίδας στα μάτια (pingueculae)

Άλλα προβλήματα είναι τα εξής:

• Καθυστερημένη εφηβεία
• Σπληνομεγαλία
• Προβλήματα των πνευμόνων

Τα χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων καθιστούν εύκολη τη δημιουργία μωλώπων και αιμορραγίας, επειδή χρειάζεται περισσότερο χρόνο το αίμα για να πήξει.

Τύπος 2

Ο τύπος 2 είναι πιο σπάνια και σοβαρή μορφή της νόσου Gaucher. Έχει τα ίδια συμπτώματα με τον τύπο 1, αλλά επηρεάζει και το νευρικό σύστημα.

Αυτός ο τύπος είναι επίσης γνωστός ως οξεία βρεφική νευροπαθητική μορφή και αντιστοιχεί σε 1 στις 20 περιπτώσεις.

Περιλαμβάνει ανωμαλίες στο εγκεφαλικό στέλεχος και σοβαρή και ταχέως εξελισσόμενη εγκεφαλική βλάβη. Τα συμπτώματα τυπικά εμφανίζονται μεταξύ τριών και έξι μηνών.

Επιπρόσθετα με τα συμπτώματα του τύπου 1, ο τύπος 2 επίσης περιλαμβάνει:

• Μειωμένη ανάπτυξη
• Άπνοια (προσωρινή διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου)
• Επιληπτικές κρίσεις και σπασμωδικές κινήσεις
• Ακαμψία
• Δυσκολία στην κατάποση

Ο τύπος 2 είναι μία θανατηφόρος μορφή της νόσου Gaucher και τα περισσότερα παιδιά δεν επιβιώνουν μετά την ηλικία των δύο ετών.

Τύπος 3

Αυτή η μορφή είναι πιο σπάνια από τον τύπο 1, αλλά πιο συχνή από τον τύπο 2.

Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της παιδικής ή εφηβικής ηλικίας και εξελίσσονται πιο αργά από τον τύπο 2. Συχνά ονομάζεται χρόνια νευροπαθητική νόσος Gaucher.

Η εγκεφαλική βλάβη είναι πιθανή, αλλά όχι τόσο σοβαρή όπως στον τύπο 2.

Επιπρόσθετα με τις ενδείξεις του τύπου 1, ο τύπος 3 μπορεί να περιλαμβάνει:

• Καθυστερημένη γνωσιακή ανάπτυξη
• Επιληπτικές κρίσεις
• Άνοια
• Σπασμούς
• Μη φυσιολογικές κινήσεις των ματιών
• Μυϊκές συσπάσεις
• Μειωμένο συντονισμό

Η νόσος Norbottnian Gaucher είναι υποτύπος του τύπου 3 και τα συμπτώματα μπορεί να μην παρατηρηθούν έως την ενήλικη ζωή.

Η περιγεννητική θανατηφόρος νόσος Gaucher είναι ο πιο σοβαρός τύπος. Οι επιπλοκές εμφανίζονται πριν τη γέννηση ή κατά τη διάρκεια της βρεφικής ηλικίας. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν εκτεταμένο οίδημα, δερματολογικά και νευρολογικά προβλήματα. Το βρέφος πεθαίνει είτε πριν τη γέννηση είτε λίγες μέρες μετά.

Αίτια

Ποιες είναι οι αιτίες της νόσου Gaucher;

Η νόσος Gaucher εμφανίζεται εξαιτίας μιας υπολειπόμενης μεταλλαγής στο γονίδιο GBA, το οποίο εντοπίζεται στο χρωμόσωμα 1.

Οι άνθρωποι φυσιολογικά φέρουν δύο αντίγραφα αυτού του γονιδίου, τα οποία λειτουργούν σωστά και είναι υπεύθυνα για την παραγωγή του ενζύμου γλυκοσερεβροσιδάση.

Εάν ένα από τα δύο αντίγραφα έχει υποστεί μεταλλαγή, το άτομο δεν θα εμφανίσει τη νόσο, επειδή το ένα φυσιολογικό και λειτουργικό γονίδιο μπορεί να παράγει επαρκείς ποσότητες του ενζύμου.

Το άτομα που φέρουν ένα μεταλλαγμένο γονίδιο δεν ασθενούν, αλλά είναι φορείς. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να κληροδοτήσουν το γονίδιο στα παιδιά τους.

Αν και οι δύο γονείς είναι φορείς της ασθένειας, το παιδί έχει:

• 25% πιθανότητες να κληρονομήσει δύο μεταλλαγμένα γονίδια και να εμφανίσει τη νόσο
• 50% πιθανότητες να κληρονομήσει ένα μεταλλαγμένο γονίδιο και να είναι φορέας
• 25% πιθανότητες να κληρονομήσει δύο φυσιολογικά γονίδια και να είναι απολύτως υγιές

Ο φορέας περνά το γονίδιο στους απογόνους του, αλλά όχι απαραίτητα και την ασθένεια.

Διάγνωση

Πώς διαγιγνώσκεται η νόσος Gaucher;

Εάν υπάρχουν ενδείξεις και συμπτώματα που υποδεικνύουν την παρουσία της νόσου Gaucher ή υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ο γιατρός θα παραπέμψει το άτομο σε γενετικό σύμβουλο.

Οι εξετάσεις αίματος μπορούν να ταυτοποιήσουν χαμηλά επίπεδα γλυκοσερεβροσιδάσης.

Ο γενετικός έλεγχος αναζητά τις τέσσερις πιο κοινές γενετικές μεταλλαγές, N370S, L444P, 84gg και IVS2[+1], και ορισμένες λιγότερο κενές.

Αυτό το τεστ δεν είναι απολύτως αξιόπιστο, επειδή μία μεγάλη πληθώρα γενετικών μεταλλαγών που μπορεί να συνδέονται με τη νόσο δεν είναι ακόμη γνωστές.

Ο γενετικός έλεγχος για αυτές τις τέσσερις μεταλλαγές είναι περίπου 90-95% ακριβής στη διάγνωση της νόσου Gaucher σε πληθυσμό Εβραίων Ασκενάζι και 50-60% ακριβής στο γενικό πληθυσμό.

Το γενετικό τεστ που συνδυάζεται με έναν ενζυμικό έλεγχο βοηθά στην ακριβή διάγνωση της νόσου.

Εάν μία γυναίκα φορέας της ασθένειας μείνει έγκυος, ο προγεννητικός έλεγχος θα βοηθήσει στον καθορισμό της πιθανότητας το έμβρυο να πάσχει από τη νόσο Gaucher.

• Η αμνιοπαρακέντηση ελέγχει κύτταρα του αμνιακού υγρού.
• Το δείγμα χοριακών λαχνών ελέγχει κύτταρα του πλακούντα.

Ο γενετικός έλεγχος πριν τη σύλληψη μπορεί να προβλέψει τις πιθανότητες ενός ζευγαριού να αποκτήσει παιδί με τη νόσο. Τα άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό της πάθησης και όσοι έχουν καταγωγή από Εβραίους Ασκενάζι μπορεί να επιθυμούν να υποβληθούν σε γενετικό έλεγχο.

Θεραπεία

Πώς αντιμετωπίζεται η νόσος Gaucher;

Παρόλο που δεν υπάρχει ίαση για τη νόσο, η θεραπεία βοηθά στη μείωση των συμπτωμάτων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Για τους ασθενείς με νόσο Gaucher τύπου 2, είναι διαθέσιμη θεραπεία αντικατάστασης ενζύμων, αλλά δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για τη σοβαρή εγκεφαλική βλάβη που είναι πιθανό πως θα συμβεί.

Κάποιοι ασθενείς με ήπιο τύπο 1 μπορεί να μην χρειάζονται θεραπεία, αλλά θα πρέπει να ελέγχονται περιοδικά.

Για τους ασθενείς με τύπο 1 ή 3, μία πληθώρα θεραπειών μπορούν να βοηθήσουν.

Θεραπεία αντικατάστασης ενζύμων (ERT)

Αυτή η θεραπεία αντικαθιστά την έλλειψη της γλυκοσερεβροσιδάσης με ενδοφλέβια ανασυνδυασμένη γλυκοσερεβροσιδάση.

Η θεραπεία αντικατάστασης ενζύμων μπορεί να βοηθήσει πολλούς ασθενείς με τύπο 1 και κάποιους με τύπο 3.

Μπορεί να αποτρέψει τη διόγκωση του ήπατος και του σπλήνα και να βελτιώσει την οστική πυκνότητα και τον αριθμό των αιμοπεταλίων του αίματος. Ο κύριος στόχος είναι η μείωση των συμπτωμάτων και η πρόληψη μη αναστρέψιμων επιπλοκών.

Η θεραπεία αντικατάστασης ενζύμων δεν αντιμετωπίζει προβλήματα του νευρικού συστήματος, όπως για παράδειγμα την εγκεφαλική βλάβη, στους ασθενείς με τύπο 2 και 3.

Θεραπεία μείωσης υποστρώματος (SRT)

Η θεραπεία μείωσης υποστρώματος στοχεύει στη μείωση της παραγωγής και της συσσώρευσης παραπροϊόντων στα κύτταρα.

Μειώνει την ποσότητα παραπροϊόντων που παράγει ένα κύτταρο μειώνοντας την παραγωγή γλυκοσερεβροσιδίου, το υπόστρωμα του ενζύμου που λείπει.

H μιγλουστάτη έχει λάβει έγκριση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ ως ένα από του στόματος συνταγογραφούμενο φάρμακο για ενήλικες με ήπια έως μέτρια νόσο Gaucher τύπου 1.

Οι παραγωγοί του φαρμάκου προτείνουν στους ασθενείς να το χρησιμοποιούν μόνο αν η θεραπεία αντικατάστασης ενζύμων δεν φέρει αποτέλεσμα.

Οι ασθενείς θα πρέπει είτε να μην έχουν λάβει ποτέ θεραπεία αντικατάστασης ενζύμων ή να έχουν σταματήσει τη χρήση της για τους τελευταίους έξι μήνες.

Μία γυναίκα δεν θα πρέπει να λάβει μιγλουστάτη αν σχεδιάζει να μείνει έγκυος ή αν είναι έγκυος ή θηλάζει.

Μεταμόσχευση νωτιαίου μυελού

Μία μεταμόσχευση νωτιαίου μυελού, γνωστή και ως μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων, αντικαθιστά τον νωτιαίο μυελό που έχει υποστεί βλάβη από την ασθένεια Gaucher με βλαστοκύτταρα από υγιή δότη.

Ο μυελός των οστών είναι ένας σπογγώδης ιστός που εντοπίζεται στο κέντρο κάποιων οστών. Τα κύτταρα του μυελού των οστών παράγουν τα κύτταρα του αίματος, συμπεριλαμβανομένων των ερυθρών και λευκών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων.

Η μεταμόσχευση μυελού των οστών χρησιμοποιείται μόνο σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις της νόσου Gaucher. Υπάρχει κίνδυνος επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένης της λοίμωξης και της απόρριψης του μοσχεύματος.

Επιπλοκές

Ποιες είναι οι επιπλοκές της νόσου Gaucher;

Η νόσος Gaucher είναι μία προοδευτική ασθένεια, κάτι το οποίο σημαίνει ότι εξελίσσεται σταδιακά. Οι επιπλοκές εξαρτώνται από τον τύπο των συμπτωμάτων του ατόμου και πόσο σοβαρά είναι.

Η οστεοπόρωση μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων, πόνου και άλλων προβλημάτων και ο υψηλός κίνδυνος αιμορραγίας μπορεί να έχει επίπτωση σε διαφορετικές πτυχές της υγείας του ατόμου.

Ορισμένες επιπρόσθετες επιπλοκές μπορεί να εμφανιστούν.

Καρκίνος: Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του παγκρέατος, κακοήθους μελανώματος και μη-Ηodgkin λεμφώματος, σύμφωνα με μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA, αλλά δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για άλλους τύπους καρκίνου. Το Εθνικό Ίδρυμα για τη νόσο Gaucher των ΗΠΑ αναφέρει υπάρχει αυξημένος κίνδυνος μυελώματος και ηπατοκυτταρικού καρκινώματος (καρκίνος του ήπατος).

Νόσος του Πάρκινσον: Υπάρχει μία σύνδεση της νόσου Gaucher με τη νόσο του Πάρκινσον σύμφωνα με μία μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Autophagy.

Οι επιπλοκές που συνδέονται με τη νόσο Gaucher τύπου 2 μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρές και περιλαμβάνουν:

• Δυσφαγία, ή δυσκολία στην κατάποση
• Προβλήματα στη βάδιση
• Επιληπτικές κρίσεις

Αυτά τα προβλήματα επιδεινώνονται και μπορεί να αποβούν θανατηφόρα.

Η πιο κοινή επιπλοκή για τους ασθενείς με νόσο Gaucher τύπου 3 είναι η ασβεστοποίηση των καρδιακών βαλβίδων που οδηγεί σε αορτική στένωση.

Έκβαση

Ποια είναι η έκβαση της νόσου Gaucher;

Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπεία βελτιώνουν την έκβαση για τα άτομα με νόσο Gaucher.

Μία μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό American Journal of Hematology αναφέρει ότι το μέσο προσδόκιμο ζωής ενός ατόμου με νόσο Gaucher τύπου 1 είναι τα 68 έτη, σε σύγκριση με τα 77 έτη για το γενικό πληθυσμό.

Οι περισσότεροι ασθενείς με νόσο Gaucher τύπου 2 δεν επιβιώνουν μετά τα 2 έτη ζωής.

Το Εθνικό Ίδρυμα για τη Νόσο Gaucher των ΗΠΑ αναφέρει το προσδόκιμο ζωής για τα άτομα με νόσο Gaucher τύπου 3 είναι βραχύτερο, αλλά τα άτομα με πιο ήπια συμπτώματα που λαμβάνουν θεραπεία μπορούν να ζήσουν μέχρι 50 έως 60 ετών.

Οι ερευνητές ελπίζουν ότι καθώς ανακαλύπτουν περισσότερα για την ασθένεια Gaucher, οι νέες θεραπείες θα βελτιώσουν την έκβαση για τα άτομα με όλες τις μορφές της νόσου.