Λοιμώδη νοσήματα

Νόσος Lyme ή Βορρελίωση

Τι είναι η νόσος Lyme;

Η νόσος Lyme είναι μια λοιμώδης νόσος που προκαλείται από μόλυνση από τα βακτήρια Borrelia burgdorferi και μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω τσιμπήματος από ένα μολυσμένο κρότωνα (τσιμπούρι) ελαφιών. Ο κρότωνας μολύνεται τσιμπώντας μολυσμένα ελάφια, πουλιά ή ποντίκια και κατόπιν μεταφέρει τα βακτήρια σε άλλα ζώα ή και στον άνθρωπο. Προκειμένου, ένας κρότωνας να μεταδώσει τη νόσο θα πρέπει να βρίσκεται προσκολλημένος στο δέρμα κάποιου για τουλάχιστον 36 ώρες, παρ’ όλα αυτά, πολλοί άνθρωποι έχουν μολυνθεί χωρίς να αντιληφθούν την παρουσία του.

Η νόσος Lyme παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 1975 στην παλιά πόλη Lyme του Κονέκτικατ, και είναι η πιο κοινή νόσος που μεταδίδεται από τους κρότωνες στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Οι άνθρωποι που ζουν ή περνούν χρόνο σε δασώδης περιοχές που είναι γνωστές για την διάδοση της νόσου είναι πιο πιθανό να αρρωστήσουν από αυτήν. Επίσης, αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν και όσοι έχουν κατοικίδια ζώα και επισκέπτονται δασώδης περιοχές.

Συμπτώματα Αίτια Διάγνωση Θεραπεία Πρόληψη

Συμπτώματα

Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα της νόσου Lyme;

Οι άνθρωποι που βιώνουν την συγκεκριμένη νόσο μπορεί να αντιδράσουν πολύ διαφορετικά σε αυτήν και επομένως τα συμπτώματα της εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία. Παρ' όλα αυτά, στις περισσότερες περιπτώσεις η νόσος Lyme εμφανίζεται σε τρία βασικά στάδια.

Στο πρώτο στάδιο γίνεται η τοπική εμφάνιση της νόσου, στο δεύτερο η διασπορά της στον οργανισμό και στο τρίτο η προχωρημένη εξάπλωση της και η εμφάνιση σημαντικών επιπλοκών. Τα συμπτώματα των τριών σταδίων συχνά αλληλοεπικαλύπτονται, ενώ πολύ άνθρωποι βιώνουν συμπτώματα προχωρημένου σταδίου της νόσου, χωρίς να έχουν βιώσει τα συμπτώματα των αρχικών σταδίων.  

Κάποια βασικά γενικά συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν:

  • Κούραση.
  • Μυϊκός πόνος.
  • Πονοκέφαλος.
  • Πυρετός.
  • Πόνος και πρήξιμο στις αρθρώσεις.
  • Κόκκινα κυκλικά, εξανθήματα σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, συνήθως χωρίς να υπάρχει πρήξιμο.
  • Διογκωμένοι λεμφαδένες.
  • Δυσκολία συγκέντρωσης.
  • Διαταραχή του ύπνου.

Τι συμπτώματα εμφανίζουν τα παιδιά;

Τα παιδιά συνήθως εμφανίζουν τα ίδια συμπτώματα με τους ενήλικες τα οποία περιλαμβάνουν:

  • Κούραση.
  • Πόνο στους μυς και τις αρθρώσεις.
  • Πυρετό.
  • Άλλα συμπτώματα παρόμοια της γρίπης.

Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να εμφανιστούν σύντομα μετά την λοίμωξη, αλλά και μήνες ή χρόνια αργότερα. Επίσης, είναι πιθανόν ένα παιδί να νοσεί χωρίς να εμφανίζει κανένα εξάνθημα στο σώμα του. Συγκεκριμένα σύμφωνα με επιστημονική μελέτη, περίπου το 89% των παιδιών που νοσούν εμφανίζουν τα χαρακτηριστικά εξανθήματα, ενώ το 11% δεν εμφανίζει δερματικά σημάδια.

Ποια είναι τα βασικά στάδια της νόσου Lyme και τι συμπτώματα περιλαμβάνει καθένα από αυτά;

Η νόσος Lyme εμφανίζεται σε τρία στάδια:

  • Τοπική λοίμωξη.
  • Διάχυτη λοίμωξη.
  • Χρόνια λοίμωξη.

Κάθε στάδιο εμφανίζει διαφορετικά συμπτώματα, ενώ η πορεία της ασθένειας παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία, καθώς δεν περνάνε όλοι οι ασθενείς απ' όλα τα στάδια.

Στάδιο 1:

Τα συμπτώματα της νόσου εμφανίζονται συνήθως 1 με 2 εβδομάδες, μετά το τσίμπημα από τον κρότωνα, και ξεκινούν με ένα χαρακτηριστικό κόκκινο εξάνθημα στο δέρμα. Το εξάνθημα αυτό, συνήθως βρίσκεται στο σημείο του τσιμπήματος, αλλά όχι πάντα, και αποτελείται από έναν κόκκινο δακτυλίο με ένα μικρό κόκκινο σημείο στο κέντρο του. Το σημείο του εξανθήματος μπορεί να είναι ζεστό, αλλά δεν προκαλεί πόνο, ούτε και τσούξιμο στην περιοχή και σταδιακά ξεθωριάζει στους περισσότερους ανθρώπους.

Το σημάδι αυτό ονομάζεται μεταναστευτικό ερύθημα και θεωρείται χαρακτηριστικό της νόσου, παρ' όλο που κάποιοι ασθενείς δεν το εμφανίζουν. Επίσης, κάποια άτομα μπορεί να εμφανίσουν το ερύθημα μπορεί να είναι όλο κόκκινο, ενώ σε άλλα με σκουρόχρωμη επιδερμίδα το μοιάζει περισσότερο με μώλωπας. Τέλος το μεταναστευτικό ερύθημα είναι δυνατόν να εμφανιστεί με ή χωρίς άλλα συμπτώματα. Τέτοια συμπτώματα συχνά εμφανιζόμενα στο στάδιο 1 της νόσου είναι:

  • Ρίγος.
  • Πυρετός.
  • Διογκωμένοι λεμφαδένες.
  • Κούραση.
  • Μυϊκός πόνος.
  • Πονοκέφαλος.
  • Αλλαγές στην όραση.
  • Πονόλαιμος.

Στάδιο 2:

Αυτό λαμβάνει χώρα, αρκετές εβδομάδες ή και μήνες μετά το τσίμπημα από τον κρότωνα και το αντιλαμβάνεται το άτομο ως γενικότερη αδιαθεσία. Ταυτόχρονα, είναι πιθανό να εμφανιστεί και το χαρακτηριστικό μεταναστευτικό ερύθημα σε ένα διαφορετικό σημείο, από το σημείο του αρχικού τσιμπήματος. Αυτό το στάδιο της νόσου χαρακτηρίζεται κυρίως από συστημική μόλυνση, δηλαδή το βακτήριο έχει μεταφερθεί μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και έχει μολύνει ολόκληρο τον οργανισμό και τα όργανα αυτού. Στην περίπτωση αυτή, το άτομο εμφανίζει συμπτώματα, όπως:

  • Πολλαπλά πολυμορφικά ερυθήματα.
  • Καρδιακές αρρυθμίες.
  • Νευρολογικά προβλήματα, όπως μούδιασμα, μυρμήγκιασμα, νευρικοί σπασμοί στο πρόσωπο ή το κρανίο και μηνιγγίτιδα.

Τα συμπτώματα των σταδίων 1 και 2 μπορεί να επικαλύπτονται.

Στάδιο 3: 

Το στάδιο αυτό, εμφανίζεται μήνες ή και χρόνια μετά το τσίμπημα, όταν η νόσος δεν έχει αντιμετωπιστεί θεραπευτικά στα στάδια 1 και 2. Το στάδιο αυτό, χαρακτηρίζεται από:

  • Αρθρίτιδα σε 1 ή περισσότερες μεγάλες αρθρώσεις.
  • Σοβαρές νευρολογικές διαταραχές, όπως εγκεφαλοπάθεια, η οποία μπορεί να προκαλέσει βραχυπρόθεσμη απώλεια μνήμης, δυσκολία στην συγκέντρωση, έλλειψη νοητικής διαύγειας, διαταραχές του ύπνου και δυσκολία στην διατήρηση της ροής μιας συζήτησης.
  • Μούδιασμα στα χέρια ή τα πόδια.

Αίτια

Από τι προκαλείται η νόσος Lyme και πώς μεταδίδεται;

Η νόσος Lyme προκαλείται από το βακτήριο Borrelia burgdorferi και πιο σπάνια από το Borrelia mayonii. Το B. burgdorferi μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω τσιμπήματος από κρότωνα των ελαφιών. Τα βακτήρια αυτά εισέρχονται στο αίμα και μπορούν να ανιχνευτούν στα σωματικά υγρά του ασθενούς. Παρ' όλα αυτά, δεν υπάρχει μέχρι σήμερα καμία ένδειξη που να υποστηρίζει ότι η νόσος είναι δυνατόν να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω επαφής ή μέσω της τροφής.

Συγκεκριμένα, δεν φαίνεται να μεταδίδεται μέσω βήχα, φταρνίσματος ή φιλιού, αλλά ούτε και μέσω σεξουαλικής επαφής ή μετάγγισης αίματος. Τέλος, σύμφωνα με το Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων, η νόσος δεν μεταδίδεται ούτε από την μητέρα στο νεογνό μέσω του θηλασμού. 

Οι κρότωνες που μεταδίδουν την νόσο μπορούν να τσιμπήσουν κάποιον σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος, αλλά προτιμούν περιοχές που είναι δύσκολο να τους εντοπίσει κάποιος, όπως οι μασχάλες, το τριχωτό της κεφαλής ή η βουβωνική χώρα. Κατόπιν, θα πρέπει να παραμείνουν προσδεδεμένοι πάνω στο σώμα για τουλάχιστον 36 ώρες προκειμένου να μεταδώσουν το παθογόνο βακτήριο.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που κολλούν την νόσο Lyme, φαίνεται να έχουν δαγκωθεί από ανώριμους κρότωνες, που ονομάζονται νύμφες και είναι πολύ μικροί, με αποτέλεσμα να εντοπίζονται πιο δύσκολα. Οι νύμφες εμφανίζονται κυρίως την άνοιξη και το καλοκαίρι. Οι ενήλικοι κρότωνες μπορούν, επίσης, να μεταδώσουν την νόσο, αλλά είναι πιο σπάνιο, καθώς είναι εύκολα ορατοί και συνήθως αφαιρούνται από το άτομο, πριν προλάβουν να το μολύνουν. 

Διάγνωση

Πώς μπορεί να διαγνωστεί η νόσος Lyme;

Αρχικά, ο ιατρός θα ζητήσει να ενημερωθεί εκτενώς για το ιατρικό ιστορικό του ατόμου, αλλά και για αναφορές σε τσιμπήματα ή διαμονή σε ενδημικές περιοχές το τελευταίο διάστημα. Παράλληλα, θα διεξαχθεί φυσική εξέταση για την ανίχνευση πιθανών εξανθημάτων ή άλλων χαρακτηριστικών συμπτωμάτων της νόσου.

Εάν, η ασθένεια βρίσκεται ακόμα στο αρχικό στάδιο δεν συνίσταται διεξαγωγή περαιτέρω εξετάσεων, καθώς συνήθως το βακτήριο είναι δύσκολο να ανιχνευτεί στο στάδιο αυτό. Συνήθως, εξετάσεις αίματος λαμβάνουν χώρα μερικές εβδομάδες μετά την αρχική μόλυνση, προκειμένου να είναι δυνατή η ανίχνευση των αντισωμάτων, για τον μικροοργανισμό που προκαλεί την νόσο Lyme. Τέτοιες, εξετάσεις περιλαμβάνουν:

  • Την μέθοδο ELISA, η οποία είναι μια εργαστηριακή τεχνική, που ανιχνεύει τα αντισώματα κατά του βακτηρίου B. burgdorferi στον ορό του αίματος. 
  • Την τεχνική western blot, η οποία χρησιμοποιείται για να επιβεβαιώσει τα αποτελέσματα της ELISA, εφόσον αυτή βγει θετική για τον μικροοργανισμό. Η μέθοδος αυτή ανιχνεύει με πιο ειδικό τρόπο τα αντισώματα κατά του βακτηρίου στο αίμα.
  • Την τεχνική PCR, η οποία μπορεί να ανιχνεύσει την μόλυνση σε δείγμα αρθρικού ή εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Αυτή εφαρμόζεται σε ασθενείς με χρόνια νόσο Lyme, οι οποίοι εμφανίζουν αρθρίτιδα ή νευρολογικά προβλήματα. Επισημαίνεται ότι, σε περίπτωση μόλυνσης το εγκεφαλονωτιαίο υγρό φέρει μικρό φορτίο του μικροοργανισμού, επομένως αυτό δεν είναι πάντα ανιχνεύσιμο. Ως εκ τούτου, ένα αρνητικό αποτέλεσμα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το άτομο δεν νοσεί, αντίθετα στο αρθρικό υγρό ο μικροοργανισμός ανιχνεύεται σχεδόν πάντα.  

Είναι δυνατόν να γίνει έλεγχος του κρότωνα για την παρουσία της νόσου;

Παρ' όλο, που υπάρχουν κάποια ιδιωτικά εργαστήρια που διεξάγουν τέτοιους ελέγχους, το Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων, δεν συστήνει τον έλεγχο του κρότωνα για τους εξής λόγους:

  • Τα εργαστήρια που διεξάγουν τις αναλύσεις αυτές, δεν είναι τόσο αξιόπιστα όσο τα εργαστήρια κλινικής διάγνωσης, καθώς δεν εφαρμόζονται τόσο αυστηροί έλεγχοι ποιότητας.
  • Εάν το τεστ βγει θετικό για τον κρότωνα, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει προλάβει να μεταδώσει τη νόσο στο άτομο το οποίο έχει τσιμπήσει.
  • Εάν το αποτέλεσμα βγει αρνητικό, επίσης δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το άτομο δεν φέρει την νόσο, καθώς θα μπορούσε να έχει τσιμπηθεί και μολυνθεί από κάποιον άλλο κρότωνα.
  • Σε περίπτωση που κάποιος έχει μολυνθεί από την νόσο, πιθανότατα θα εμφανίσει τα συμπτώματα πριν προλάβουν να βγουν τα αποτελέσματα του τεστ στον κρότωνα και δεν υπάρχει κανένας λόγος να καθυστερεί την θεραπεία του.

Θεραπεία

Πώς αντιμετωπίζεται θεραπευτικά η νόσος Lyme;

Η ασθένεια αυτή θεραπεύεται ευκολότερα και καλύτερα στα αρχικά στάδια. Συγκεκριμένα, στο πρώτο στάδιο που υπάρχει τοπική εξάπλωση της λοίμωξης, το άτομο θεραπεύεται πλήρως με χορήγηση αντιβιοτικών από το στόμα, για 10 με 14 ημέρες. Πιο αναλυτικά, τα φαρμακευτικά σκευάσματα που συστήνονται είναι: αμοξυλίνη, δοξυκυκλίνη ή κεφουροξίμη, τα οποία αποτελούν πρώτης γραμμής θεραπεία για ενήλικες και παιδιά. Ενώ, η αμοξυλίνη και η κεφουροξίμη είναι κατάλληλα και για χορήγηση σε θηλάζουσες μητέρες. 

Σε περίπτωση προχωρημένου σταδίου, γίνεται ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών, ειδικότερα εάν υπάρχουν επιπλοκές στο καρδιαγγειακό ή στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Κατόπιν, εφόσον, η κατάσταση του  άτομο εμφανίσει βελτίωση, γίνεται συνέχιση των αντιβιοτικών με από στόματος χορήγηση, και η συνολική θεραπεία κρατάει 14 με 28 ημέρες. Τέλος, η αρθρίτιδα Lyme που εμφανίζεται σε προχωρημένο στάδιο της λοίμωξης, σε ορισμένους ασθενείς, αντιμετωπίζεται με στοματική χορήγηση αντιβιοτικών για 28 ημέρες.

Μπορεί να ξαναεμφανιστεί η νόσος μετά το πέρας της θεραπείας;

Πολλοί άνθρωποι μετά την ολοκλήρωση της θεραπευτικής αγωγής με αντιβιοτικά, συνεχίζουν να βιώνουν συμπτώματα της νόσου, και αυτό ονομάζεται μετά-θεραπευτικό σύνδρομο της νόσου Lyme. Αυτό εμφανίζεται σε περίπου 10-20% των ασθενών, σύμφωνα με μελέτη του ιατρικού περιοδικού New England, και τα αίτια του παραμένουν μέχρι σήμερα άγνωστα. 

Το σύνδρομο αυτό μπορεί να επηρεάσει τις κινητικές και γνωστικές δεξιότητες του ατόμου και αντιμετωπίζεται κυρίως με παυσίπονα και άλλες αναλγητικές ουσίες για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Οι περισσότεροι άνθρωποι ανακάμπτουν τελικά μόνοι τους, αλλά αυτό μπορεί να πάρει μήνες, έως και χρόνια. 

Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα του μετά θεραπευτικού συνδρόμου της νόσου Lyme;

Τα συμπτώματα του συνδρόμου αυτού είναι παρόμοια με αυτά που εμφανίζονται στα αρχικά στάδια της νόσου, όπως:

  • Κούραση.
  • Δυσκολία στην αναπνοή.
  • Έντονο πόνο στις αρθρώσεις και τους μυς.
  • Πρήξιμο στις μεγάλες αρθρώσεις, όπως το γόνατο και ο ώμος.
  • Προβλήματα στην ομιλία.
  • Δυσκολία στη συγκέντρωση και στη βραχυπρόθεσμη απομνημόνευση.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος που έχει τη νόσο Lyme προκειμένου να ανακουφιστεί;

Αφού γίνει χορήγηση αντιβιοτικών για τη θεραπεία της νόσου, μπορεί να χρειαστούν βδομάδες ή μήνες έως ότου να εξαφανιστούν πλήρως τα συμπτώματα.  Στο διάστημα αυτό, προκειμένου να ενισχυθεί η ανάκαμψη του οργανισμού συστήνεται:

  • Κατανάλωση υγιεινής διατροφής και αποφυγή τροφών πλούσιων σε σάκχαρα.
  • Αρκετή ξεκούραση.
  • Όσο είναι δυνατόν μειωμένο στρες.
  • Χρήση αντιφλεγμονωδών σκευασμάτων σε περίπτωση που αυτά είναι αναγκαία για την ανακούφιση του πόνου.

Πρόληψη

Τι μπορεί να κάνει κάποιος προκειμένου να αποφύγει την νόσο Lyme;

Η πρόληψη της νόσου έγκειται κυρίως στην αποφυγή της επαφής με κρότωνες, οι οποίοι φέρουν και μεταδίδουν την νόσο. Συγκεκριμένα, προκειμένου να αποφευχθεί το τσίμπημα από έναν κρότωνα, μπορούν να ακολουθηθούν κάποιες από τις παρακάτω συμβουλές:

  • Ενδυμασία με μακριά παντελόνια και μακρυμάνικες μπλούζες, όταν κάποιος βρίσκεται έξω.
  • Περιποίηση του κήπου και καθαρισμό χόρτων και δασωδών εκτάσεων σε αυτόν, προκειμένου να αποφευχθεί η ανάπτυξη των κροτώνων στην συγκεκριμένη περιοχή. Επίσης, τα καυσόξυλα είναι καλό να αποθηκεύονται σε περιοχή με ήλιο.
  • Χρήση εντομοαπωθητικών με DEET, ενδεικτικά ένα εντομοαπωθητικό με περιεκτικότητα 10% DEET προστατεύει για περίπου 2 ώρες. Είναι πολύ σημαντικό, να μην χρησιμοποιείται μεγαλύτερη ποσότητα απ' ότι απαιτείται και να μην εφαρμόζεται ποτέ στα χέρια μικρών παιδιών ή στο πρόσωπο παιδιών κάτω των 2 ετών.
  • Λάδι από ευκάλυπτο και λεμόνι, δίνει την ίδια προστασία με το DEET, εφόσον χρησιμοποιηθεί στην αντίστοιχη συγκέντρωση, αλλά δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε παιδιά κάτω των 3 ετών.
  • Τακτικός προσωπικός έλεγχος, έλεγχος των παιδιών αλλά και των κατοικίδιων ζώων για την παρουσία κροτώνων. Επίσης, εάν κάποιος έχει νοσήσει στο παρελθόν από την νόσο Lyme, μπορεί να ξαναμολυνθεί, όπως και όλοι οι υπόλοιποι.
  • Εάν, ανιχνευθούν κρότωνες στο δέρμα κάποιου, θα πρέπει να αφαιρεθούν με την χρήση μικρής τσιμπίδας (π.χ. τσιμπιδάκι φρυδιών). Η αφαίρεση γίνεται με προσοχή πιάνοντας τον κρότωνα κοντά στο κεφάλι και ελέγχεται πάντα ότι έχει αφαιρεθεί ολόκληρος.
  • Εάν, κάποιος τσιμπηθεί από κρότωνες, συνίσταται να ενημερώσει τον οικογενειακό του ιατρό.  

+ 13 πηγές

©2022 WikiHealth All Rights Reserved

1. Arvikar SL, et al. (2015). 5. Diagnosis and treatment of Lyme arthritis. DOI: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4443866/

2. Balzer D. (2016). Pandemic vs. endemic vs. outbreak: Terms to know. newsnetwork.mayoclinic.org/discussion/pandemic-versus-endemic-versus-outbreak-terms-to-know/

3. A brief history of Lyme disease in Connecticut. (2019). portal.ct.gov/DPH/Epidemiology-and-Emerging-Infections/A-Brief-History-of-Lyme-Disease-in-Connecticut

4. Gerber MA, et al. (1996). Lyme disease in children in southeastern Connecticut. DOI: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199610243351703

5. Living with Lyme disease: How to promote long-term healing. (2019). health.clevelandclinic.org/living-with-lyme-disease-how-to-promote-long-term-healing/

6. Lyme disease. (2019). cdc.gov/lyme/index.html

7. Lyme disease: Transmission. (2019). cdc.gov/lyme/transmission

8. Mayo Clinic Staff. (2019). Lyme disease. mayoclinic.org/diseases-conditions/lyme-disease/symptoms-causes/syc-20374651

9. Oakley A. (2015). Erythema multiforme. dermnetnz.org/topics/erythema-multiforme/

10. Polymerase chain reaction (PCR). (2017). ncbi.nlm.nih.gov/probe/docs/techpcr/

11. Ścieszka J, et al. (2015). Post-Lyme disease syndrome. DOI: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4847307/

12. Tickborne diseases of the United States: Lyme disease. (2019). cdc.gov/ticks/tickbornediseases/lyme.html

13. Tick removal and testing. (2019). cdc.gov/lyme/removal/index.html