Σήψη

Συμπτώματα

Πώς καταλαβαίνει κάποιος ότι έχει σήψη;

Η σήψη μπορεί να συμβεί κατά την διάρκεια ανάρρωσης ενός ασθενούς εντός του νοσοκομείου αλλά και εκτός από αυτό από κάποια άλλη αιτία. Γενικά, διακρίνεται ανάλογα με την σοβαρότητα των συμπτωμάτων σε 3 στάδια: σήψη, σοβαρή σήψη και σηπτικό σοκ. 

Σήψη: αποτελεί το πρώτο στάδιο και συνήθως το άτομο παρουσιάζει τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω συμπτώματα.

• Θερμοκρασία σώματος πάνω από 38ºC ή κάτω από 36ºC.
• Καρδιακοί παλμοί περισσότεροι από 90 το λεπτό.
• Αναπνευστική συχνότητα μεγαλύτερη των 20 αναπνοών το λεπτό.
• Επιβεβαιωμένη ή πιθανή λοίμωξη.

Σοβαρή σήψη: εμφανίζεται όταν αρχίζει να προκαλείται ανεπάρκεια οργάνων στον ασθενή και συνήθως περιλαμβάνει 1 ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Κηλίδες ή αποχρωματισμό στο δέρμα.
• Ελαττωμένη ούρηση.
• Αλλαγή στις διανοητικές ικανότητες του ατόμου.
• Μειωμένα αιμοπετάλια στο αίμα.
• Αναπνευστικά προβλήματα.
• Μη φυσιολογική καρδιακή λειτουργία.
• Ρίγος, εξαιτίας της χαμηλής θερμοκρασίας του σώματος.
• Απώλεια συνείδησης.
• Υπερβολική αδυναμία.

Σηπτικό σοκ: αποτελεί το τελευταίο στάδιο και περιλαμβάνει όλα τα συμπτώματα της σοβαρής σήψης και επιπλέον πολύ χαμηλή αρτηριακή πίεση.

Σε κάθε περίπτωση, που ένα άτομο εμφανίζει κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα πρέπει να ζητήσει άμεση ιατρική παρέμβαση, καθώς η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αυξήσει σημαντικά την πιθανότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης της νόσου.

Τι επιπλοκές μπορεί να προκαλέσει η σήψη;

Σύμφωνα με την Mayo Clinic το σηπτικό σοκ, έχει περίπου 50% θνησιμότητα, ενώ ένα περιστατικό σοβαρής σήψης αυξάνει τον κίνδυνο μελλοντικής λοίμωξης. Άλλες σοβαρές επιπλοκές στην υγεία που μπορεί να προκαλέσει η σοβαρή σήψη και το σηπτικό σοκ περιλαμβάνουν τον σχηματισμό μικρών θρόμβων στο αίμα. Οι θρόμβοι αυτοί, μπορούν να μπλοκάρουν την ροή οξυγόνου και αίματος σε διάφορα όργανα και ιστούς του οργανισμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα οργανικής ανεπάρκειας και γάγγραινας, που είναι η νέκρωση ιστών, λόγω ελλιπής αιμάτωσης.

Αίτια

Από τι προκαλείται η σήψη;

Η σήψη προκαλείται γενικά από κάποια λοίμωξη, και συγκεκριμένα λοιμώξεις που σχετίζονται με αυτή είναι:

• Πνευμονία.
• Λοίμωξη στα νευρά.
• Λοίμωξη στο αίμα.
• Λοίμωξη στην κοιλιά.

Επιπλέον, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ιατρικών Επιστημών των ΗΠΑ (NIGMS), τα περιστατικά σήψης αυξάνονται κάθε χρόνο, και πιθανοί λόγοι για αυτό είναι:

• Η γήρανση του πληθυσμού, καθώς η σήψη είναι πιο συχνή στους ηλικιωμένους.
• Η αυξημένη ανοχή στα αντιβιοτικά, η οποία τα καθιστά αναποτελεσματικά για την καταπολέμηση των μικροοργανισμών.
• Το αυξημένο ποσοστό ασθενών που φέρουν κάποια νόσο που επηρεάζει την λειτουργικότητα του ανοσοποιητικού.

Πότε είναι πιο πιθανό κάποιος να πάθει σήψη;

Γενικά, κάθε άτομο που έχει μια λοίμωξη είναι πιθανό να πάθει σήψη, ενώ αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν:

• Τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι.
• Άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως άτομα με ΗΙV ή άτομα που κάνουν χημειοθεραπείες.
• Άτομα που βρίσκονται στην μονάδα εντατικής θεραπείας.
• Άτομα που είναι συνδεδεμένα με ιατρικά μηχανήματα, όπως ενδοφλέβιους καθετήρες ή αναπνευστικές συσκευές.

Είναι η σήψη μεταδοτική;

Όχι, η σήψη μπορεί να προκαλείται από λοίμωξη από παθογόνους μικροοργανισμούς, παρ' όλα αυτά δεν μπορεί να μεταδοθεί από ένα άτομο σε ένα άλλο. Ο μικροοργανισμός που προκάλεσε την σήψη μπορεί να μεταδοθεί μεταξύ ατόμων αλλά δεν προκαλεί απαραίτητα σήψη σε όποιον μολύνει. Η σήψη μπορεί να μεταδοθεί μόνο εντός του οργανισμού από ένα όργανο ή ιστό σε ένα άλλο, μέσω της κυκλοφορίας του αίματος.

Σήψη στα νεογνά

Πότε προκαλείται σήψη στα νεογνά και τι συμπτώματα εμφανίζει;

Η νεογνική σήψη προκαλείται όταν ένα βρέφος πάθει λοίμωξη στο αίμα, μέσα στον πρώτο μήνα της ζωής του. Αυτή διακρίνεται σε πρόωρη και καθυστερημένη, ανάλογα το αν προκαλείται κατά την διαδικασία της γέννας ή μετά από αυτήν. Η ταξινόμηση αυτή βοηθάει τον ιατρό να επιλέξει το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο. Σημειώνεται ότι τα πρόωρα βρέφη και αυτά που γεννιούνται με μειωμένο σωματικό βάρος είναι πιο ευαίσθητα στην ανάπτυξη καθυστερημένης σήψης, καθώς το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν είναι ακόμα αρκετά ώριμο. Σε κάθε περίπτωση τα βασικά συμπτώματα της νεογνικής σήψης περιλαμβάνουν:

• Νωθρότητα.
• Αδυναμία θηλασμού και προβλήματα στην σίτιση.
• Πυρετό ή χαμηλή θερμοκρασία σώματος.
• Άπνοια, προσωρινή διακοπή της αναπνοής.
• Χλωμό χρώμα.
• Oίδημα στην κοιλιά.
• Χαμηλή αιματική κυκλοφορία στο δέρμα και κρύα άκρα.
• Εμετός.
• Διάρροια.
• Επιληπτικές κρίσεις.
• Νευρικότητα.
• Ίκτερος, κίτρινο χρώμα στο δέρμα και λευκό χρώμα στα μάτια.

Γενικά, μέχρι και σήμερα η σήψη αποτελεί έναν από τους κύριους παράγοντες θανάτου νεογνών, αλλά με έγκαιρη διάγνωση και κατάλληλη θεραπεία είναι δυνατόν σε πολλές περιπτώσεις να αντιμετωπιστεί χωρίς να υπάρξει κάποια άλλη επιπλοκή για το παιδί. Για το λόγο αυτό, λαμβάνουν χώρα πολλές εξετάσεις στην μητέρα πριν από τον τοκετό, αλλά και στο νεογνό μετά την γέννηση, μειώνοντας σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της νεογνικής σήψης.

Σήψη στους ηλικιωμένους

Τι πρέπει να γνωρίζει κάποιος για την εμφάνιση σήψης στους ηλικιωμένους;

Οι ηλικιωμένοι έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σήψης, καθώς το ανοσοποιητικό τους σύστημα έχει εξασθενήσει σημαντικά με τον χρόνο. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2016, σχεδόν το 70% των ποσοστών σήψης εμφανίζεται σε άτομα άνω των 65 ετών. Επιπλέον, χρόνιες παθήσεις όπως: ο διαβήτης, η δυσλειτουργία των νεφρών, ο καρκίνος, η αυξημένη αρτηριακή πίεση και ο HIV, εμφανίζονται συχνά σε άτομα που έχουν σήψη.

Συγκεκριμένα, στους ηλικιωμένους οι πιο συχνές λοιμώξεις που φαίνεται να οδηγούν σε σήψη είναι αυτές του αναπνευστικού, όπως η πνευμονία, και του ουροποιητικού συστήματος. Επίσης, η σήψη μπορεί να προκληθεί και από μολύνσεις εξαιτίας πληγών στο δέρμα. Οι λοιμώξεις αυτές μπορεί να μην είναι πάντα εμφανείς, αλλά μπορούν να γίνουν αντιληπτές από συμπτώματα, όπως η σύγχυση και ο αποπροσανατολισμός. 

Διάγνωση

Πώς μπορεί να γίνει η διάγνωση της σήψης;

Εάν ένα άτομο εμφανίζει συμπτώματα σήψης, ο ιατρός θα ζητήσει μια σειρά εξετάσεων προκειμένου να διερευνήσει την σοβαρότητα της κατάστασης του. Αρχικά, θα ζητηθούν εξετάσεις αίματος, οι οποίες θα περιλαμβάνουν:

• Έλεγχο της νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας.
• Έλεγχο της πήξης του αίματος.
• Καλλιέργεια για τον προσδιορισμό της λοίμωξης.
• Μέτρηση της ποσότητας οξυγόνου.
• Ισορροπία ηλεκτρολυτών στο αίμα, οι οποίοι ρυθμίζουν και την οξύτητα αυτού.

Κατόπιν, ανάλογα με τα αποτελέσματα των εξετάσεων αίματος μπορεί να ζητηθούν και επιπλέον εξετάσεις για τον προσδιορισμό του παθογόνου μικροοργανισμού και της συνολικής κατάστασης του ατόμου.

• Αναλύσεις ούρων, γίνεται καλλιέργεια προκειμένου να ελεγχθεί η ύπαρξη βακτηρίων.
• Ανάλυση δείγματος από πιθανές πληγές του ατόμου και έλεγχος για πιθανή μόλυνση.
• Εξέταση ρινικών εκκρίσεων για την ύπαρξη μικροβίων.
• Ακτινογραφία πνεύμονα.
• Υπέρηχο χοληδόχου κύστης και ωοθηκών για την ανίχνευση κάποιας λοίμωξης.
• Αξονική τομογραφία (CT) για εύρεση πιθανής λοίμωξης στο πάγκρεας και το πεπτικό. 
• Μαγνητική τομογραφία (MRI), η οποία μπορεί να ανιχνεύσει λοίμωξη των μαλακών ιστών. 

Ποια είναι τα βασικά κριτήρια για να διάγνωση ένας γιατρός ότι κάποιος έχει σήψη;

Υπάρχουν δύο βασικά εργαλεία, κριτήρια προκειμένου να ανιχνεύσει ένας ιατρός γρήγορα μια κατάσταση σήψης και να προσδιορίσει την σοβαρότητα μιας λοίμωξης. Αρχικά, μπορεί να ελέγξει για την ύπαρξη συστηματικής φλεγμονώδους αντίδρασης, η οποία υφίσταται όταν ισχύουν δύο ή περισσότερα από τα παρακάτω:

• Θερμοκρασία σώματος μικρότερη από 36°C ή μεγαλύτερη από 38°C. 
• Περισσότεροι από 90 καρδιακοί χτύποι το λεπτό.
• Περισσότερες από 20 αναπνοές το λεπτό ή αρτηριακή συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα μικρότερη από 32 mm Hg.
• Μη φυσιολογικός αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων στο αίμα.

Εναλλακτικά, ο ιατρός μπορεί να κάνει μια ταχεία αξιολόγηση ύπαρξης οργανικής ανεπάρκειας, βασιζόμενος σε τρία κριτήρια: 

• Χαμηλή αρτηριακή πίεση.
• Υψηλός αναπνευστικός ρυθμός, περισσότερες από 22 αναπνοές το λεπτό.
• Αποτέλεσμα χαμηλότερο από 15 βαθμούς στην κλίμακα Γλασκόβης, η οποία μετράει τα επίπεδα συνείδησης του ατόμου.

Αρκεί να βγουν 2 από αυτά μη φυσιολογικά για να θεωρηθεί ότι το τεστ είναι θετικό, δηλαδή το άτομο είναι πιθανόν να έχει οργανική ανεπάρκεια. Φαίνεται, ότι πολλοί γιατροί προτιμούν το τεστ αυτό έναντι του ελέγχου για την ύπαρξη συστηματικής φλεγμονώδους αντίδρασης, καθώς δεν περιλαμβάνει εργαστηριακές διαγνωστικές αναλύσεις και επομένως δίνει πολύ πιο γρήγορα αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση ανεξάρτητα από το τεστ που θα επιλεγεί, και τα δύο μπορούν να βοηθήσουν στο να προσδιοριστεί η σοβαρότητα της κατάστασης του ασθενούς και με βάση αυτό να επιλεγεί το κατάλληλο σχέδιο θεραπείας.

Θεραπεία

Πώς μπορεί να θεραπευτεί η σήψη;

Η σήψη θεωρείται μια πολύ επείγουσα ιατρική κατάσταση καθώς εάν δεν θεραπευτεί έγκαιρα μπορεί να οδηγήσει γρήγορα σε σηπτικό σοκ και θάνατο. Οι βασικές φαρμακευτικές θεραπείες που ακολουθούνται για την άμεση αντιμετώπιση της είναι:

• Ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών.
• Αγγειοδραστικά σκευάσματα για την αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
• Ινσουλίνη για την σταθεροποίηση του σακχάρου στο αίμα.
• Κορτικοστεροειδή για την μείωση της φλεγμονής.
• Παυσίπονα.

Επιπλέον, σε σοβαρές περιπτώσεις σήψης απαιτείται ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και χρήση αναπνευστήρα για την υποβοήθηση της αναπνοής. Ακόμα, εάν έχει επηρεαστεί η λειτουργία των νεφρών απαιτείται αιμοκάθαρση, κατά την οποία ένα μηχάνημα θα φιλτράρει τα επιβλαβή απόβλητα, τα άλατα και το επιπλέον νερό από το αίμα του ασθενούς. Θα επιτελέσει δηλαδή τις λειτουργίες που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα έκαναν οι νεφροί. Τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις, εάν η λοίμωξη δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μπορεί να χρειαστεί να διεξαχθεί χειρουργική επέμβαση για να αφαιρεθεί η πηγή της μόλυνσης. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει αφαίρεση ενός αποστήματος με πύων ή την αφαίρεση του μολυσμένου ιστού.

Ανάρρωση

Τι συμπτώματα μπορεί να εμφανίζει ένας ασθενής κατά την ανάρρωση από την σήψη;

Η ανάκαμψη ενός ατόμου από την σήψη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η σοβαρότητα της κατάστασης αλλά και άλλες παθήσεις που πιθανόν να συνυπάρχουν, επιβαρύνοντας περαιτέρω την υγεία του. Ενώ, ένα μεγάλο ποσοστό των ατόμων με σήψη δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν από αυτήν και πεθαίνουν. Από τους ασθενείς που ανακάμπτουν, πολλοί δεν εμφανίζουν κανένα πρόβλημα, ενώ άλλοι αναφέρουν την ύπαρξη μόνιμων επιπτώσεων στην υγεία τους. Σύμφωνα με το UK Sepsis Trust, απαιτούνται περίπου 18 μήνες, έως ότου ένα άτομο με σήψη νιώσει ξανά φυσιολογικά. Ενώ σύμφωνα με το Sepsis Alliance, περίπου το 50% των ασθενών αντιμετωπίζουν μετά σηπτικό σύνδρομο (PSS), το οποίο περιλαμβάνει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία τους όπως:

• Οργανικές βλάβες.
• Αϋπνία.
• Εφιάλτες.
• Πόνο στους μυς και τις αρθρώσεις.
• Κούραση.
• Έλλειψη συγκέντρωσης.
• Χαμηλές γνωστικές λειτουργίες.
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση. 

Πρόληψη

Πώς μπορεί κάποιος να προλάβει την εμφάνιση σήψης;

Το βασικό πράγμα που πρέπει να έχει κάποιος υπόψιν του προκειμένου να αποφύγει την σήψη είναι να μειώσει την πιθανότητα λοίμωξης από κάποιο παθογόνο μικροοργανισμό. Υπό αυτό το πρίσμα, συνίσταται:

• Τακτικός εμβολιασμός για την γρίπη, την πνευμονία και άλλα λοιμώδη νοσήματα για τα οποία συστήνεται ο εμβολιασμός.
• Συμμόρφωση με τους βασικούς κανόνες υγιεινής, οι οποίοι περιλαμβάνουν: τακτικό πλύσιμο χεριών, συχνό μπάνιο, προσεκτικό καθάρισμα πληγών.
• Άμεση ιατρική αντιμετώπιση κάθε βακτηριακής λοίμωξης, ιδιαίτερα εάν υπάρχει η πιθανότητα σήψης, καθώς η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική για την επιβίωση του ατόμου.

Γενικά, η σήψη θεωρείται ένα πολύ επείγον ιατρικό περιστατικό, καθώς εξαπλώνεται πολύ γρήγορα και μπορεί να προκαλέσει μη αντιστρεπτές βλάβες στην υγεία του ασθενούς. Επομένως, είναι ζωτικής σημασίας εάν κάποιος εμφανίζει συμπτώματα σήψης ή έχει κάποια γνωστή λοίμωξη, να απευθυνθεί όσο γίνεται ταχύτερα σε έναν ιατρό προκειμένου να του χορηγηθεί η κατάλληλη θεραπεία.