Βρουξισμός (Τρίξιμο των δοντιών)

Επιπτώσεις

Τι προβλήματα μπορεί να εμφανίσει ένα άτομο με βρουξισμό;

Το συνεχές τρίξιμο των δοντιών μπορεί να προκαλέσει σημαντικές φθορές σε αυτά, αλλά και σε όλη την περιοχή της κάτω γνάθου και των μυών με τους οποίους αυτή συνδέεται. Παράλληλα, η συμπεριφορά αυτή μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογία του ατόμου αλλά και τις σχέσεις του με τους γύρω του. Πιο αναλυτικά, ένα άτομο με βρουξισμό, μπορεί να έχει:

• πόνο στο σαγόνι
• ενοχλήσεις κατά την κίνηση της κάτω γνάθου
• σύνδρομο της κροταφογναθικής άρθρωσης
• αρθρίτιδα στην κροταφογναθική άρθρωση
• μικρότερη μεσογναθική απόσταση
• χειλίτιδα, η οποία είναι φλεγμονή στα χείλη εξαιτίας κάποιου τραυματισμού ή μόλυνσης αυτών
• απώλεια της αδαμαντίνης που περιβάλλει τα δόντια, λόγω της συνεχούς τριβής
• πόνο και υπερευαισθησία στα δόντια
• τραυματισμούς ή/και απώλειες δοντιών
• συχνούς πονοκεφάλους
• πόνο στο ένα ή και τα δύο αφτιά ή την γύρω περιοχή
• αυξημένο άγχος
• καταθλιπτική συμπεριφορά
• διατροφικές διαταραχές, όπως η βουλιμία
• αϋπνία
• προβλήματα στις ερωτικές σχέσεις, καθώς συχνά ο έντονος θόρυβος του βρουξισμού, δυσχεραίνει τη συμβίωση των δύο συντρόφων.

Αίτια

Που οφείλεται το φαινόμενο του βρουξισμού;

Τα ακριβή αίτια του βρουξισμού δεν είναι γνωστά, ενώ διάφοροι παράγοντες φαίνεται να σχετίζονται με την εμφάνισή του. Συγκεκριμένα, πολλοί άνθρωποι φαίνεται να τρίζουν τα δόντια τους, όταν:

• βιώνουν μια έντονη συναισθηματική κατάσταση, όπως άγχος, θυμό ή νευρικότητα
• προσπαθούν να συγκεντρωθούν
• είναι πολύ κουρασμένοι
• έχουν καταναλώσει αλκοόλ, καφεΐνη ή έχουν καπνίσει
• πάσχουν από υπνική άπνοια, νόσο του Πάρκινσον ή νόσο του Huntington
• ροχαλίζουν
• εμφανίζουν κακή σύγκλειση των δοντιών όταν κλείνει το στόμα, λόγω ανατομικών δυσλειτουργιών 
• εμφανίζουν έλλειψη δοντιών ή άλλα οδοντικά προβλήματα
• εμφανίζουν πόνο στην κροταφογναθική άρθρωση ή τους μασητήριους μυς, ο οποίος προέρχεται από κάποια άλλη πάθηση
• εμφανίζουν σπασμούς στους μυς του προσώπου, ειδικότερα κατά τη διάρκεια της νύχτας
• λαμβάνουν συγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές, όπως αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωτικά ή αμφεταμίνες.

Παρ' όλα αυτά, κανείς από τους παραπάνω παράγοντες δεν έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί από μόνος του βρουξισμό, ενώ το τρίξιμο των δοντιών φαίνεται να σχετίζεται και με λειτουργίες του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Οδοντιατρικής. 

Βρουξισμός σε παιδιά

Τα παιδιά φαίνεται να τρίζουν συχνότερα τα δόντια τους σε σχέση με τους ενήλικες, ειδικότερα κατά την περίοδο που βγάζουν τα πρώτα τους δόντια ή αλλάζουν δόντια, αλλά αυτό συνήθως υποχωρεί μέχρι την εφηβεία. Ο βρουξισμός στα παιδιά, εμφανίζεται κυρίως ως απόκριση στον πόνο και την ενόχληση που αυτά βιώνουν, καθώς βγάζουν καινούρια δόντια, ενώ μπορεί να αρχίσουν να τρίζουν τα δόντια τους και εξαιτίας κάποιου άλλου πόνου, όπως για παράδειγμα πόνου στα αφτιά. 

Επιπλέον, συχνά ο βρουξισμός μπορεί να εμφανιστεί και ως απόκριση σε κάποιο στρεσογόνο ερέθισμα, για ένα παιδί νηπιακής ηλικίας, όπως είναι μια αλλαγή του περιβάλλοντος, η παραμέληση ή ο αποχωρισμός του ενός γονέα. Ακόμη, τα παιδιά με υπερκινητική διαταραχή θεωρείται πιθανότερο να εμφανίσουν βρουξισμό.

Πότε πρέπει να επισκεφτείτε ένα ιατρό, εάν το παιδί σας τρίζει τα δόντια του;

Το τρίξιμο των δοντιών σε ένα μικρό παιδί δεν θεωρείται κάτι ανησυχητικό και συνήθως υποχωρεί μόνο του, ειδικότερα εάν αυτό εμφανίζεται σε περιόδους που τα παιδιά βγάζουν νέα δόντια. Παρ' όλα αυτά, εάν το παιδί συνεχίζει να τρίζει τα δόντια του μεγαλώνοντας ή εμφανίζει και άλλα συμπτώματα, όπως συνεχή γκρίνια και πόνο στα αφτιά ή το σαγόνι είναι πιθανό να χρειάζεται ιατρική βοήθεια για να προσδιοριστούν τα αίτια του βρουξισμού.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος εάν το παιδί του τρίζει τα δόντια του;

Αρχικά, είναι σημαντικό εάν ένα παιδί τρίζει τα δόντια του επανειλημμένα και για μεγάλα χρονικά διαστήματα να επισκεφτείτε έναν παιδίατρο ή έναν οδοντίατρο, προκειμένου να εξεταστεί η πιθανότητα ύπαρξης κάποιας υποκείμενης πάθησης, η οποία ευθύνεται για το τρίξιμο των δοντιών.

Έπειτα, εφόσον ο ιατρός δεν καταλήξει σε κάποια συγκεκριμένη αιτία για το τρίξιμο, αυτό πιθανότατα είναι παροδικό και θα εξαφανιστεί καθώς το παιδί μεγαλώνει, παρ' όλα αυτά, είναι σημαντικό οι γονείς να έχουν το νου τους, προκειμένου το παιδί να μην αποκτήσει άλλα προβλήματα εξαιτίας του βρουξισμού, όπως είναι η φθορά των ενήλικων δοντιών. Για τη φροντίδα των παιδιών, οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν κάποιες από τις επιλογές που αναφέρονται παρακάτω, όπως η χρήση νάρθηκα τριγμού, ο οποίος εφαρμόζεται κυρίως σε μεγαλύτερα παιδιά και όχι σε νήπια, καθώς η οδοντοστοιχία τους αλλάζει συνεχώς και ο νάρθηκας δεν εφαρμόζει σωστά. Επιπλέον, οι γονείς μπορούν:

• να αγοράσουν ειδικά παιχνίδια, τα οποία το παιδί μπορεί να μασάει για να ανακουφίζεται κατά την περίοδο που βγάζει καινούρια δόντια, προκειμένου να αποφεύγει το τρίξιμο των δοντιών του. Προσοχή, τα παιχνίδια αυτά να είναι αρκετά μεγάλα, ώστε να μην είναι δυνατή η κατάποση τους, και από κατάλληλο υλικό προκειμένου να μην προκαλέσουν κάποιο τραυματισμό στο παιδί.
• να υιοθετήσουν μια βραδινή ρουτίνα, η οποία θα χαλαρώνει το παιδί πριν από τον ύπνο, μειώνοντας την πιθανότητα εμφάνισης βρουξισμού κατά τον ύπνο, εξαιτίας άγχους του παιδιού. 

Ενώ, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση, ο γονιός να ξυπνάει το παιδί κάθε φορά που αυτό τρίζει τα δόντια του, καθώς κοιμάται, καθώς με αυτό τον τρόπο θα προκαλέσει έντονο άγχος στο παιδί και δεν θα το αφήσει να ξεκουραστεί σωστά, επιδεινώνοντας τον βρουξισμό.

Διάγνωση

Πώς γίνεται η διάγνωση του βρουξισμού;

Εφόσον, ένα άτομο τρίζει τα δόντια του και απευθυνθεί σε έναν ιατρό, αυτός θα προσπαθήσει να διαπιστώσει εάν υπάρχει κάποιο ανατομικό ή παθολογικό αίτιο του προβλήματος, το οποίο θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί θεραπευτικά. Ενώ εφόσον, δεν καταφέρει να προσδιοριστεί κάποιο φυσικό αίτιο για τον βρουξισμό, αυτός πιθανότατα οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες. Ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση όμως, ο ιατρός οφείλει να διεξάγει όλες τις απαραίτητες εξετάσεις για να διερευνήσει, εάν η ύπαρξη του βρουξισμού, έχει προκαλέσει κάποια φθορά στα δόντια, τη γνάθο ή τους μυς του προσώπου του ατόμου. 

Αρχικά, ο ιατρός θα καταγράψει τα συμπτώματα και το ιατρικό ιστορικό του ατόμου και θα διεξάγει μια φυσική εξέταση, προκειμένου να διαπιστώσει εάν υπάρχει:

• κάποια δυσλειτουργία στην κίνηση της κάτω γνάθου
• φθορά στα δόντια
• οίδημα στους μυς που συγκρατούν την κάτω γνάθο.

Κατόπιν, μπορεί να διεξάγει απεικονιστικές εξετάσεις, όπως ακτινογραφία και αξονική ή μαγνητική τομογραφία, για να ελέγξει την κροταφογναθική άρθρωση, καθώς και ηλεκτρομυογράφημα, προκειμένου να ελέγξει τη λειτουργία των μασητήριων μυών. Ενώ, σε περιπτώσεις μικρών παιδιών, ο παθολόγος ή ο παιδίατρος που θα διεξάγουν τις αρχικές εξετάσεις, ενδέχεται να παραπέμψουν το παιδί σε έναν οδοντίατρο, προκειμένου να γίνει ένας προληπτικός έλεγχος της οδοντοστοιχίας.

Θεραπεία

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί θεραπευτικά ο βρουξισμός;

Αρχικά, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν υπάρχει ιδανική θεραπεία για τον βρουξισμό και το θεραπευτικό πλάνο εξαρτάται από τα αίτια αυτού και συχνά στοχεύει κυρίως στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του. Στην περίπτωση που ο βρουξισμός οφείλεται σε μια συγκεκριμένη πάθηση ή κατάσταση, η οποία μπορεί να προσδιοριστεί ιατρικά, όπως για παράδειγμα την υπνική άπνοια, κάποιο οδοντιατρικό πρόβλημα ή κάποια φαρμακευτική αγωγή, η θεραπεία εστιάζει στην αντιμετώπιση της πάθησης αυτής. 

Επιπλέον, εφόσον το τρίξιμο των δοντιών συμβαίνει μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να αντιμετωπιστεί με επαγρύπνηση του άτομο, το οποίο θα πρέπει συνειδητά να το αποφεύγει. Παρ' όλα αυτά, εάν ο βρουξισμός συμβαίνει τις βραδινές ώρες, όπου το άτομο δεν μπορεί να το ελέγχει συνειδητά, συχνά συνίσταται η χρήση ειδικού νάρθηκα τριγμού. Ο νάρθηκας αυτός κατασκευάζεται σε συνεργασία με έναν οδοντίατρο, εξατομικευμένα για τις ανάγκες του κάθε ασθενούς και δεν σταματάει τον βρουξισμό, αλλά προστατεύει το άτομο από τις επιπτώσεις αυτού. Προστατεύει δηλαδή τα δόντια από τη μεταξύ τους τριβή, την κροταφογναθική άρθρωση από τους κραδασμούς και ταυτόχρονα περιορίζει τον θόρυβο του βρουξισμού. Τέτοιοι νάρθηκες μπορούν να βρεθούν και στο εμπόριο, χωρίς συνταγή ιατρού και χρησιμοποιούνται κυρίως για την προστασία των δοντιών σε διάφορα αθλήματα, παρ' όλα αυτά, οι νάρθηκες αυτοί δεν εφαρμόζουν ακριβώς στο άτομο και δεν συνίσταται η χρήση τους για την αντιμετώπιση του βρουξισμού.

Ακόμη, εφόσον το τρίξιμο των δοντιών σχετίζεται με τους μασητήριους μυς που συγκρατούν την κάτω γνάθο, μπορεί να γίνει χορήγηση μυοχαλαρωτικών φαρμακευτικών ουσιών ή ακόμα και ενέσεων μπότοξ, προκειμένου να μειωθεί ο πόνος που βιώνει το άτομο, αλλά και η συχνότητα του τριξίματος. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με μια μελέτη, οι ενέσεις μπότοξ στην περιοχή φαίνεται να βοηθούν τα άτομα με βρουξισμό και να είναι αποτελεσματικές για περίπου 3 με 4 μήνες. Παρ' όλα αυτά, η χρήση τους δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμα ότι είναι ασφαλής και αποτελεσματική για τη συγκεκριμένη πάθηση και επομένως η εφαρμογή τους θα πρέπει να γίνει μετά από συζήτηση με τον θεράποντα ιατρό και με τη σύμφωνη γνώμη αυτού.

Ακόμη, άλλες τεχνικές που μπορούν να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση του βρουξισμού, είτε στο σπίτι από το άτομο μόνο του, είτε με την βοήθεια κάποιου ειδικού, περιλαμβάνουν:

• την βιοανάδραση, η οποία πραγματοποιείται με την επίβλεψη ειδικού ιατρού και την χρήση συγκεκριμένου εξοπλισμού και θεωρείται ότι βοηθάει το άτομο να βρίσκεται σε επαγρύπνηση και να ελέγχει διάφορες φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού, ενώ παράλληλα βοηθάει και στον περιορισμό του άγχους. Παρ' όλα αυτά, δεν υπάρχουν ακόμα συγκεκριμένα επιστημονικά δεδομένα, που να υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα αυτής στην αντιμετώπιση του βρουξισμού.
• διάφορες τεχνικές χαλάρωσης, όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα, η σωματική άσκηση και η ψυχοθεραπεία, οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση του άγχους, το οποίο φαίνεται συχνά να σχετίζεται με την εμφάνιση του βρουξισμού.
• φυσικοθεραπείες και άλλες ασκήσεις για τη χαλάρωση των μασητήριων μυών, οι οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν εύκολα οπουδήποτε, και δύναται να συνοδεύονται από απαλό μασάζ στην περιοχή. Για παράδειγμα, το άτομο μπορεί να ανοίγει εντελώς το στόμα του και να ακουμπάει τη γλώσσα του στα μπροστινά δόντια, προκειμένου να χαλαρώνει το σαγόνι. Επίσης, μπορεί να προφέρει το γράμμα "Ν", για να αποφεύγει την παρόρμηση να τρίζει τα δόντια του, καθώς η συγκεκριμένη κίνηση απομακρύνει τα δόντια της άνω γνάθου από αυτά της κάτω.
• την αποφυγή ροφημάτων που περιέχουν καφεΐνη ή αλκοόλ, καθώς και το μάσημα τσίχλας, καθώς φαίνεται πως όλα αυτά ενισχύουν τον βρουξισμό. 
• τη χρήση μιας ζεστής πετσέτας στο πρόσωπο, προκειμένου να χαλαρώνουν οι μυς.

Πρόληψη

Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να αποφύγει το τρίξιμο των δοντιών του;

Αρχικά, θεωρείται σημαντικό ένα άτομο να φροντίζει την ψυχική του υγεία και να είναι ήρεμο, ειδικότερα εάν είναι ευαίσθητο στην εμφάνιση βρουξισμού. Για το σκοπό αυτό, συνίσταται η συχνή σωματική άσκηση, η οποία φαίνεται να βοηθάει σημαντικά στην μείωση του άγχους και τη χαλάρωση του ατόμου. Επιπλέον, το Εθνικό Ίδρυμα Ύπνου της Αμερικής, προτείνει την υιοθέτηση συνηθειών που βοηθούν στον καλύτερο ύπνο, προκειμένου να αποφευχθεί ο νυχτερινός βρουξισμός, όπως:

• τη διατήρηση του υπνοδωματίου σε δροσερή θερμοκρασία
• το απόλυτο σκοτάδι και την ησυχία κατά την διάρκεια του ύπνου
• την αποφυγή της χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών και τηλεόρασης πριν τον ύπνο
• την υιοθέτηση μιας βραδινής ρουτίνας που θα χαλαρώσει και θα ηρεμήσει το άτομο, όπως ένα ζεστό μπάνιο, το διάβασμα ενός βιβλίου ή το άκουσμα μουσικής
• τον ύπνο στο πλάι ή μπρούμυτα.