Υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης

Παράγοντες κινδύνου

Ποια άτομα έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης;

Γενικά, ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα άνω των 60 ετών και ο κίνδυνος εμφάνισης του αυξάνει, όσο αυξάνει η ηλικία του ατόμου. Επίσης, αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου έχουν όσοι πάσχουν από:

• Υπέρταση
• Νόσο του Alzheimer
• Κάποια εγκεφαλοαγγειακή νόσο
• Κάποια αγγειακή διαταραχή

Αίτια

Τι προκαλεί τον υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης;

Τα ακριβή αίτια του ιδιοπαθούς υδροκέφαλου φυσιολογικής πίεσης είναι άγνωστα, παρ' όλα αυτά, διάφορες μελέτες υποστηρίζουν τη συσχέτιση αυτού με:

• τη λέπτυνση των αγγείων, καθώς εμποδίζεται η κανονική απορρόφηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.
• τη δημιουργία οιδήματος στη λευκή ουσία, καθώς εμποδίζεται η φυσιολογική ροή του αίματος σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, όπως ο μετωπιαίος λοβός

Από την άλλη, ο δευτερογενής υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης οφείλεται σε κάποια υποκείμενη νόσο ή άλλη παθολογική κατάσταση του ατόμου, όπως:

• Η μηνιγγίτιδα
• Κάποιος τραυματισμός στον εγκέφαλο
• Κάποιος όγκος στον εγκέφαλο
• Αιμορραγία
• Μειωμένη απορρόφηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού 

Συμπτώματα

Τι συμπτώματα προκαλεί ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης;

Τα τρία βασικά συμπτώματα που χαρακτηρίζουν τον υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης είναι: 

Ανωμαλίες κατά τη βάδιση:

• Αστάθεια 
• Συχνές παύσεις και σύρσιμο των ποδιών
• Βραδυκινησία και μικρά βήματα.

Άνοια:

• Αδυναμία συγκέντρωσης
• Δυσκολία στην κατανόηση και την έκφραση ιδεών
• Αδυναμία ελέγχου της κίνησης
• Δυσκολία στην κατανόηση του περιβάλλοντος του ατόμου
• Μείωση των γνωστικών λειτουργιών  
• Αδυναμία σύνθετης σκέψης και κατανόησης πολύπλοκων διεργασιών.

Μειωμένος έλεγχος της κύστης:

• Ιδιαίτερα συχνή ούρηση
• Άμεση και επείγουσα ανάγκη για ούρηση
• Ακράτεια.

Επιπλέον, άλλα συμπτώματα που μπορεί να βιώνει το άτομο, τα οποία γίνονται πιο εμφανή με την πρόοδο της νόσου, περιλαμβάνουν:

• Ζάλη
• Δυσκολία στο να καθίσει ή να σηκωθεί κάποιος από μια καρέκλα
• Δυσκολία στη βάδιση σε κεκλιμένο έδαφος ή σκάλες.

Διάγνωση

Πώς γίνεται η διάγνωση του υδροκέφαλου φυσιολογικής πίεσης;

Ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης είναι αρκετά δύσκολο να διαγνωστεί καθώς εμφανίζει συμπτώματα παρόμοια με άλλες νευροεκφυλιστικές παθήσεις, όπως για παράδειγμα:

• Τη νόσο του Alzheimer
• Την άνοια σωματίων lewy
• Την μετωποκροταφική άνοια
• Την αγγειακή άνοια

Για το λόγο αυτό, προτού προβεί ο ιατρός σε κάποια διάγνωση, θα πρέπει να διεξαχθεί μια σειρά αναλυτικών εξετάσεων, όπως αυτές που αναφέρονται παρακάτω.

Νευρολογική εκτίμηση, κατά την οποία γίνεται αξιολόγηση των γνωστικών λειτουργιών του ατόμου και έλεγχος της προσοχής και της συγκέντρωσης αυτού, με τη χρήση διαφόρων τεστ, τα οποία περιλαμβάνουν:

• Την επανάληψη μιας αλληλουχίας αριθμών με κανονική ή αντίστροφη σειρά.
• Ένα γνωστικό τεστ ερωτήσεων, που ονομάζεται FAB και χρησιμοποιείται για τη διάκριση της μετωποκροταφικής άνοιας από τις νόσους που σχετίζονται με το Alzheimer. 
• Tεστ ροής λέξεων, το οποίο χρησιμοποιείται για ψυχολογική εκτίμηση του ατόμου και κατά τη διάρκειά του ο ασθενής καλείται να αναφέρει όσο περισσότερες λέξεις μπορεί από μια συγκεκριμένη κατηγορία, σε δεδομένο χρονικό διάστημα. 

Απεικονιστικά τεστ, τα οποία είναι χρήσιμα, αλλά όχι επαρκή για την διάγνωση της νόσου και περιλαμβάνουν:

• Μαγνητική τομογραφία
• Αξονική τομογραφία
• Υπολογιστική τομογραφία.

Επεμβατικά διαγνωστικά τεστ, όπως:

•  Οσφυονωτιαία παρακέντηση, κατά την οποία γίνεται αφαίρεση ποσότητας εγκεφαλονωτιαίου υγρού από τη σπονδυλική στήλη, με χρήση βελόνας  και  παρακολούθηση του ασθενούς πριν και αμέσως μετά την διαδικασία. Εάν ο ασθενής πάσχει από υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης θα πρέπει να υπάρχει άμεση και παρατηρήσιμη βελτίωση στα συμπτώματα αυτού μετά την αφαίρεση του υγρού.
• Οσφυϊκή παροχέτευση, κατά την οποία τοποθετείται ένας προσωρινός καθετήρας στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, χαμηλά στην πλάτη. Ο καθετήρας αφαιρεί εγκεφαλονωτιαίο υγρό με χαμηλό ρυθμό για 2 έως και 7 ημέρες, κατά τη διάρκεια των οποίων το άτομο νοσηλεύεται στο νοσοκομείο. Στο διάστημα αυτό ο ιατρός παρακολουθεί στενά το άτομο και καταγράφει κάθε αλλαγή στα συμπτώματα του.  

Θεραπεία

Πώς αντιμετωπίζεται θεραπευτικά ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης;

Η μόνη αποτελεσματική θεραπεία για τον υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης είναι μέσω νευροχειρουργικής επέμβασης, κατά την οποία τοποθετείται ειδική βαλβίδα στον εγκέφαλο για την παροχέτευση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Για τον σκοπό αυτό, μπορούν να χρησιμοποιηθούν, οι παρακάτω επιλογές παροχέτευσης.

• Κοιλιοπεριτοναϊκή, η οποία είναι η πιο κοινή μέθοδος και μεταφέρει το εγκεφαλονωτιαίο υγρό στον περιτοναϊκό χώρο στην περιοχή της κοιλιάς.
• Kοιλιακή παροχέτευση, κατά την οποία ο καθετήρας τοποθετείται στον υπεζωκοτικό χώρο.
• Κοιλιακή παροχέτευση, κατά την οποία το εγκεφαλονωτιαίο υγρό διοχετεύεται στον αριστερό κόλπο της καρδιάς και από εκεί εισέρχεται στην αιματική κυκλοφορία. Η μέθοδος αυτή, εφαρμόζεται σπάνια, καθώς επιφέρει αρκετές μακροχρόνιες παρενέργειες.

Σε κάθε περίπτωση, η παροχέτευση θα πρέπει να διαθέτει ειδική βαλβίδα, η οποία θα ελέγχει την ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού και μπορεί να είναι:

• Εύκολα προσαρμοζόμενη από τον ιατρό χωρίς την ανάγκη επιπλέον χειρουργικής επέμβασης, συνήθως μαγνητικά.
• Ρυθμιζόμενη με βάση τη θέση του σώματος του ασθενούς, εκμεταλλευόμενη τη δύναμη της βαρύτητας, ώστε να αποφευχθεί η υπερβολική παροχέτευση υγρού. Η βαλβίδα αυτή δεν συνίσταται για ασθενείς με περιορισμένη κινητικότητα.

Πόσο αποτελεσματική είναι η θεραπεία του υδροκέφαλου φυσιολογικής πίεσης;

Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας, εξαρτάται από τη γενικότερη κατάσταση της υγείας, την ηλικία και το ιατρικό ιστορικό του ατόμου, καθώς και από την έγκαιρη διάγνωση της νόσου. Σύμφωνα με μελέτη, περισσότερο από το 70% των ασθενών, που έλαβαν έγκαιρα κατάλληλη θεραπεία παρουσίασαν άμεση βελτίωση.  Επιπλέον, σύμφωνα με διαφορετική μελέτη, το 59% των ασθενών που υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση για την εισαγωγή παροχέτευσης εγκεφαλονωτιαίου υγρού εμφάνισε επίσης σημαντική βελτίωση. 

Παρ' όλα αυτά, η επέμβαση αυτή δεν μπορεί να διεξαχθεί σε όλους τους ασθενείς, καθώς σε περιπτώσεις σοβαρής άνοιας οι κίνδυνοι της επέμβασης υπερβαίνουν τα αναμενόμενα οφέλη αυτής. Ακόμη, σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτούνται περισσότερες από 1 χειρουργικές επεμβάσεις, αυξάνοντας σημαντικά το ρίσκο για τον ασθενή. Ως αποτέλεσμα, ο ιατρός θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψιν του όλους τους πιθανούς κινδύνους και τα αναμενόμενα οφέλη μιας τέτοιας επέμβασης προτού τη συστήσει σε έναν ασθενή.

Επιπλοκές

Τι επιπλοκές μπορεί να έχει ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης;

Η μόνη αποτελεσματική θεραπεία για τον υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης περιλαμβάνει την διεξαγωγή νευροχειρουργικής επέμβασης, η οποία ενδέχεται να έχει αρκετά σοβαρές επιπλοκές, όπως:

• Λοίμωξη
• Επιληπτικές κρίσεις
• Ενδοκρανιακή ή εγκεφαλική αιμορραγία
• Δυσλειτουργία της συσκευής παροχέτευσης του εγκεφαλονωτιαίου υγρού
• Θάνατος του ατόμου.