Υψηλά επίπεδα κορτιζόλης

Συμπτώματα

Τι συμπτώματα εμφανίζει ένα άτομο σε που έχει μη φυσιολογικά υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό του;

Τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό μπορούν να προκαλέσουν πολλά ανεπιθύμητα συμπτώματα, τα οποία ποικίλουν και εξαρτώνται από τα αίτια που προκάλεσαν την αύξηση της κορτιζόλης.  Σε κάθε περίπτωση, η αυξημένη συγκέντρωσή της στο σώμα μπορεί να επιφέρει:

• Ακμή
• Πονοκέφαλο
• Απότομη αύξηση του σωματικού βάρους, ειδικότερα γύρω από την περιοχή της κοιλιάς, της πλάτης και στο πρόσωπο.
• Εύκολο μελάνιασμα
• Πιο λεπτό και ευαίσθητο δέρμα
• Μυϊκή αδυναμία
• Επιβράδυνση της επούλωσης τραυμάτων
• Έντονη κούραση
• Ευερεθιστότητα
• Δυσκολία συγκέντρωσης
• Υπέρταση

Αίτια

Πώς μπορεί να προκληθούν υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό;

Τα επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό μπορεί να αυξηθούν για διάφορους λόγους, όπως:

Το Σύνδρομο Cushing 

Το οποίο αποτελεί μια πάθηση, κατά την οποία ο οργανισμός παράγει υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης, και παρουσιάζει συμπτώματα που περιλαμβάνουν:

• Εναπόθεση λίπους στο πρόσωπο, τους ώμους και γύρω από τη μέση 
• Μωβ χρώματος ραγάδες
• Αύξηση σωματικού βάρους
• Επιβράδυνση επούλωσης πληγών
• Λέπτυνση του δέρματος

Το έντονο στρες

Τα ερεθίσματα του στρες μπορεί να διεγείρουν τόσο νευρωνικά, όσο και ενδοκρινικά δίκτυα στον οργανισμό, προκαλώντας την παραγωγή των ορμονών της κορτιζόλης και της επινεφρίνης ή αλλιώς αδρεναλίνης από τα επινεφρίδια.

Ως αποτέλεσμα, αυξάνεται ο καρδιακός ρυθμός, η κατανάλωση ενέργειας και ο οργανισμός προετοιμάζεται για να αντιμετωπίσει κάποιο δυνητικό κίνδυνο. Ταυτόχρονα, η κορτιζόλη καταστέλλει δράσεις του οργανισμού, που θεωρούνται μη απαραίτητες σε περίπτωση άμεσης απειλής, όπως το ανοσοποιητικό και η πρωτεϊνοσύνθεση. Κατόπιν, μετά το πέρας της κατάστασης κινδύνου, τα ορμονικά επίπεδα επιστρέφουν στις φυσιολογικές τους τιμές και ο οργανισμός συνεχίζει να λειτουργεί φυσιολογικά.

Εάν όμως, το άτομο βρίσκεται σε μια κατάσταση συνεχούς στρες, το οποίο συχνά δεν συνδέεται με κάποιο άμεσο και πραγματικό κίνδυνο, ο οργανισμός τείνει να απορρυθμίζεται, καθώς τα επίπεδα κορτιζόλης παραμένουν μη φυσιολογικά υψηλά για παρατεταμένο διάστημα. Αυτό έχει ως συνέπεια, να αποσυντονίζονται σχεδόν όλες οι φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης διαφόρων προβλημάτων υγείας, όπως καρδιαγγειακές δυσλειτουργίες, παχυσαρκία, άγχος και κατάθλιψη. 

Προβλήματα με τη λειτουργία της υπόφυσης

Η υπόφυση είναι μια μικρή περιοχή στη βάση του εγκεφάλου που ρυθμίζει την έκκριση διαφόρων ορμονών του σώματος. Ως εκ τούτου, τυχόν προβλήματα με τη λειτουργία αυτής, μπορεί να οδηγήσουν σε υπερέκφραση ή υποέκφραση διαφόρων ορμονών, όπως η αδενοκορτικοτροπίνη, η οποία επιδρά στα επινεφρίδια και επάγει την παραγωγή της κορτιζόλης από αυτά. Πιθανές παθήσεις της υπόφυσης που μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένη παραγωγή κορτιζόλης, περιλαμβάνουν:

• Υπερλειτουργία της υπόφυσης
• Καλοήθης όγκος στην υπόφυση, όπως για παράδειγμα κάποιο αδένωμα
• Καρκίνος της υπόφυσης

Όγκος στα επινεφρίδια

Τα επινεφρίδια, βρίσκονται ακριβώς πάνω από τους νεφρούς και είναι υπεύθυνα για την παραγωγή και έκκριση διαφόρων ορμονών του σώματος, συμπεριλαμβανομένης της κορτιζόλης. Οι όγκοι στα επινεφρίδια μπορεί να είναι καλοήθης ή κακοήθης, σε διάφορα μεγέθη, ενώ και στις 2 περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν υπερπαραγωγή κορτιζόλης, οδηγώντας στο Σύνδρομο Cushing. 

Επιπλέον, εάν ο όγκος είναι αρκετά μεγάλος, ώστε να πιέζει γειτονικά όργανα, προκαλεί πόνο και ενόχληση στην κοιλιακή περιοχή. Γενικότερα, οι περισσότεροι όγκοι στα επινεφρίδια είναι καλοήθεις και εμφανίζονται περίπου στο 10% των ατόμων που υποβάλλονται σε απεικονιστική εξέταση των επινεφριδίων για διαγνωστικούς σκοπούς. Αντίθετα, οι καρκινικοί όγκοι στην συγκεκριμένη περιοχή είναι αρκετά σπάνιοι.

Παρενέργειες φαρμάκων

Συγκεκριμένα φάρμακα φαίνεται να αυξάνουν τα επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό, όπως για παράδειγμα τα αντισυλληπτικά χάπια. Επιπλέον, συχνά χορηγούνται αγωγές κορτικοστεροειδών  για την αντιμετώπιση διαφόρων παθήσεων, όπως το άσθμα, η αρθρίτιδα και συγκεκριμένες μορφές καρκίνου. Η παρατεταμένη χρήση κορτικοστεροειδών ή η χορήγηση μεγάλων δόσεων αυτών μπορεί να οδηγήσει σε μη φυσιολογικά αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα.

Τα πιο κοινά συνταγογραφούμενα κορτικοστεροειδή, περιλαμβάνουν:

• Την πρεδνιζόνη (Deltasone, Prednicot, Rayos)
• Την κορτιζόνη (Cortone Acetate)
• Την μεθυλπρεδνιζολόνη (Medrol, MethylPREDNISolone Dose Pack)
• Την δεξαμεθαζόνη (Dexamethasone Intensol, DexPak, Baycadron)

Κατά την χρήση των παραπάνω σκευασμάτων, είναι σημαντικό να τηρείται πάντα η συνιστώμενη δοσολογία και να μην διακόπτεται ποτέ η χρήση τους απότομα, αλλά σταδιακά προκειμένου να μην πέσουν τα φυσικά επίπεδα κορτιζόλης του οργανισμού. Σε κάθε περίπτωση, το άτομο δεν πρέπει να παίρνει καμία από τις παραπάνω αγωγές χωρίς την συνταγή κάποιου ειδικού, και φυσικά δεν πρέπει να τροποποιεί τη δοσολογία, εάν δεν συννενοηθεί πρώτα με τον ιατρό του.

Αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων

Οι αλλαγές στα επίπεδα οιστρογόνων, όπως για παράδειγμα σε περίπτωση κάποιας θεραπείας ή εγκυμοσύνης, είναι πιθανό να προκαλέσουν μεταβολές στα επίπεδα της κορτιζόλης. Συγκεκριμένα, τα υψηλά επίπεδα οιστρογόνων στην κυκλοφορία, αποτελούν το πιο κοινό αίτιο υψηλών επιπέδων κορτιζόλης στις γυναίκες. 

Διάγνωση

Πότε πρέπει κάποιος να επισκεφτεί έναν ιατρό και τι εξετάσεις διεξάγονται για τη διάγνωση των αυξημένων επιπέδων κορτιζόλης στον οργανισμό;

Εάν ένα άτομο βιώνει κάποια από τα συμπτώματα που αναφέρονται παραπάνω και έχει λόγους να θεωρεί ότι έχει υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό του, είναι σημαντικό να επισκεφτεί έναν ιατρό προκειμένου να διεξαχθούν κατάλληλες εξετάσεις αίματος, οι οποίες θα προσδιορίσουν τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα. Αυτό είναι απαραίτητο, καθώς τα ίδια συμπτώματα μπορούν να προκληθούν και από διάφορες άλλες νόσους που δεν σχετίζονται με την κορτιζόλη.

Άλλες εξετάσεις που μπορεί να ζητήσει ο ιατρός, ανάλογα και με την κλινική εικόνα του ασθενούς, περιλαμβάνουν:

• Μετρήση κορτιζόλης σε δείγμα αίματος και ούρων, όπου τα ούρα έχουν συλλεχθεί για διάστημα τουλάχιστον 24 ωρών.
• Μέτρηση κορτιζόλης σε δείγμα σάλιου, το οποίο λαμβάνεται κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η εξέταση αυτή χρησιμοποιείται για τη διάγνωση του Συνδρόμου Cushing, καθώς σε αυτό παρατηρούνται ιδιαίτερα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης τις νυχτερινές ώρες.
• Απεικονιστικά τεστ, όπως αξονική ή μαγνητική τομογραφία, στην υπόφυση και τα επινεφρίδια για ανίχνευση πιθανών ανωμαλιών ή όγκων.

Επιπλοκές

Τι επιπλοκές μπορεί να προκαλέσουν τα παρατεταμένα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στον οργανισμό;

Εάν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα, τα μη φυσιολογικά υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στο οργανισμό, μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων παθήσεων, όπως:

• Οστεοπόρωση
• Καρδιαγγειακά νοσήματα
• Διαβήτης
• Ψυχιατρικές διαταραχές