Ψυχική υγεία

Η αγένεια μπορεί να αποτελεί απειλή για τον εγκέφαλo;

Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στις απειλές του περιβάλλοντός μας. Αυτό το κομμάτι της ανθρώπινης φύσης προέρχεται από την εξελικτική μας ιστορία, παρέχοντάς μας την ικανότητα να εντοπίζουμε γρήγορα πιθανές απειλές και να ανταποκρινόμαστε σε αυτές. Ο εγκέφαλός μας έχει προ-προγραμματίσει μια αίσθηση επαγρύπνησης, έτσι ώστε να σαρώνουμε συνεχώς το περιβάλλον για οτιδήποτε πιστεύουμε ότι μπορεί να θέλει να μας βλάψει. Ενώ αυτό μπορεί να μας βοήθησε στις σπηλιές, δεν βοηθάει απαραίτητα στη δουλειά, στο supermarket ή στη σύσκεψη γονέων-δασκάλων του παιδιού σας.

Οι απειλές στον σημερινό κόσμο έρχονται συχνά με τη μορφή της “αγένειας“, των προσβολών ή των πραγματικών ή φανταστικών σχολίων που μας μειώνουν ή φαίνονται άδικα. Αν και αυτές οι κοινωνικές απειλές δεν είναι σχεδόν τόσο σοβαρές όσο εκείνες που αντιμετώπιζαν οι πρόγονοί μας (π.χ. τίγρεις, φίδια, μια μη φιλική φυλή), ο εγκέφαλός μας, ως επί το πλείστον, τις αντιμετωπίζει το ίδιο. Ακόμα και μικρές αγενείς συναντήσεις μπορούν να καταγραφούν ως κοινωνικές απειλές και να απασχολήσουν τα γνωστικά μας συστήματα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κάποιοι εκπληκτικοί τρόποι σκέψης.

Η εστίαση στην αγένεια κάποιου άλλου μπορεί να αυξήσει την τάση μας να μην αλλάζουμε γνώμη, ακόμη και όταν μας παρουσιάζονται πληροφορίες που υποδηλώνουν ότι κάνουμε λάθος. Αυτή η τάση αναφέρεται ως προκατάληψη αγκύρωσης (anchoring bias) και πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι συναντήσεις με την αγένεια μάς κάνουν πιο πιθανό να διατηρήσουμε το πείσμα μας. Αν βρισκόμαστε στη διαδικασία λήψης μιας απόφασης ενώ εστιάζουμε σε μια πρόσφατη αγενή συνάντηση, αυτό μπορεί να περιορίσει την ικανότητά μας να δούμε εναλλακτικές λύσεις ή να επεξεργαστούμε πλήρως τις πληροφορίες. Αυτή η τάση της αγένειας να ενισχύει την προκατάληψη της αγκύρωσης, διατηρώντας μας αγκυλωμένους σε έναν δυνητικά λανθασμένο τρόπο σκέψης, μπορεί να έχει βαθιές επιπτώσεις σε ορισμένες περιστάσεις, όπως όταν οι γιατροί κάνουν ιατρικές διαγνώσεις ή όταν οι άνθρωποι εμπλέκονται σε μια σημαντική επιχειρηματική διαπραγμάτευση.

Πώς μεταδίδεται η αγένεια απο άτομο σε άτομο;

Η αγένεια μπορεί να είναι μεταδοτική. Όταν έχουμε μια αγενή συνάντηση με κάποιον, ο εγκέφαλός μας μπορεί να επικεντρωθεί τόσο πολύ στην προσβολή ή την αδικία που στην πραγματικότητα αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε και ερμηνεύουμε αυτό που έχουμε μπροστά μας- συγκεκριμένα, μπορεί να μας κάνει να βλέπουμε περισσότερη αγένεια σε άλλους ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει επειδή οι κοινωνικές συμπεριφορές είναι σχεδόν εξ ορισμού διφορούμενες -για παράδειγμα, το απλό σχόλιο “Γεια σου, ωραία παπούτσια” μπορεί να ερμηνευτεί ως αγενής προσβολή ή ως γνήσιο κομπλιμέντο, και ο εγκέφαλός μας πρέπει να αποφασίσει πολύ γρήγορα ποιο από τα δύο νομίζουμε ότι είναι.

Όταν η αγένεια είναι στο μυαλό μας έτσι, τείνει να χρωματίζει την ερμηνεία της συμπεριφοράς των άλλων και να μην τους δίνει το πλεονέκτημα της αμφιβολίας. Σε αυτή την κατάσταση, τείνουμε να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από “γυαλιά αγένειας”, ερμηνεύοντας ακόμη και τις καλοήθεις αλληλεπιδράσεις με τους άλλους ως δυνητικά επιβλαβείς ή απειλητικές. Έτσι, όταν έχουμε μόλις αντιμετωπίσει αγένεια, είναι πολύ πιο πιθανό να ερμηνεύσουμε κάποιον που λέει “Γεια σου, ωραία παπούτσια” ως αγενή προσβολή αντί για κομπλιμέντο (ακόμη και αν ήταν γνήσιο κομπλιμέντο).

Επιπλέον, όταν νομίζουμε ότι κάποιος είναι αγενής απέναντί μας (ακόμη και αν δεν είναι), η φυσική μας αντίδραση είναι να απαντήσουμε με το ίδιο νόμισμα. Αυτή η απάντηση μπορεί να συμβεί τόσο γρήγορα και αυτόματα που συχνά δεν το σκεφτόμαστε καν – με άλλα λόγια, μόλις νιώσουμε ότι κάποιος είναι αγενής, η επόμενη λέξη που θα βγει από το στόμα μας είναι πολύ πιθανό να είναι: “Λοιπόν, και τα παπούτσια σου είναι άσχημα!”.

Πώς  θα «χακάρετε» τον εγκέφαλό σας, ώστε να μην επηρεάζεται απο την αγένεια;

Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να εξουδετερώσουμε τα ένστικτά μας. Επειδή πρόκειται για αυτόματες διαδικασίες -ο εγκέφαλός μας εστιάζει αυτόματα σε απειλητικά ερεθίσματα χωρίς την πρόθεση ή την επίγνωσή μας- μπορούν, σε πολλές περιπτώσεις, να παρακαμφθούν εστιάζοντας στα συναισθήματά μας και ελέγχοντάς τα. Την επόμενη φορά που δεν μπορείτε να σταματήσετε να σκέφτεστε το αυτοκίνητο που σας έκοψε στην κίνηση ή το σαρκαστικό σχόλιο του συναδέλφου σας για τα παπούτσια σας, αναρωτηθείτε: “Μήπως αντιδρώ υπερβολικά; Μήπως πρόκειται απλώς για μια περίπτωση που ο αρχαίος μου εγκέφαλος ανταποκρίνεται πολύ δραματικά σε μια μικρή απειλή;” Σε πολλές περιπτώσεις, θα διαπιστώσετε ότι η απάντηση είναι ναι, και αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί να σταματήσει τη διαδικασία επαγρύπνησης και να σας βοηθήσει να επανέλθετε στην κανονικότητα.

Στην περίπτωση του φαινομένου της αγκύρωσης, υπάρχουν κάποια πρόσθετα βήματα που μπορείτε να λάβετε για να βοηθήσετε στη μείωση της τάσης σας να αγκυροβολείτε όταν συναντάτε αγένεια. Το ένα είναι να κάνετε απλώς ερωτήσεις. Αν προσπαθείτε να πάρετε μια απόφαση και ανησυχείτε ότι η αγένεια μπορεί να ενισχύει το πείσμα σας, οι ερωτήσεις μπορούν να σας βοηθήσουν να δείτε το θέμα από μια διαφορετική οπτική γωνία και να διευρύνετε την οπτική σας.

Μια άλλη στρατηγική είναι να πάρετε την οπτική γωνία του άλλου ατόμου. Προσπαθήστε να δείτε την κατάσταση από τη δική του οπτική γωνία και να καταλάβετε από πού προέρχεται. Προσπαθείστε να δικαιολογήσετε μια κατάσταση.  Ίσως σας κόβουν δρόμο στην κίνηση επειδή δίπλα τους γεννάει η γυναίκα τους και πρέπει να πάνε στο νοσοκομείο. Ίσως η ταμίας στο supermarket μόλις τσακώθηκε με τον σύζυγό της και γι’ αυτό είναι τόσο σύντομη μαζί σας. Μάλλον όχι. Αλλά αυτές οι πράξεις ενσυναίσθησης είναι που μπορούν να σας βγάλουν από το μυαλό σας που επηρεάζεται από την αγένεια και να σας επιτρέψουν να απολαύσετε λίγο περισσότερο τη ζωή και να μην μεταδώσετε την αγένεια στην ίδια σας την οικογένεια ή σε άλλους οδηγούς ή σε ανθρώπους στην ουρά ενός καταστήματος.


+ 4 πηγές

©2022 WikiHealth All Rights Reserved

Cooper, B., Giordano, C. R., Erez, A., Foulk, T. A., Reed, H., & Berg, K. B. (2021). Trapped by a first hypothesis: How rudeness leads to anchoring. Journal of Applied Psychology https://www.researchgate.net/publication/349928920_Trapped_by_A_First_Hypothesis_How_Rudeness_Leads_to_Anchoring

Heuristics https://www.psychologytoday.com/us/basics/heuristics

Foulk, T., Woolum, A., & Erez, A. (2016). Catching rudeness is like catching a cold: The contagion effects of low-intensity negative behaviors. Journal of Applied Psychology, 101(1), 50. https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2Fapl0000037

Woolum, A., Foulk, T., Lanaj, K., & Erez, A. (2017). Rude color glasses: The contaminating effects of witnessed morning rudeness on perceptions and behaviors throughout the workday. Journal of Applied Psychology, 102(12), 1658. https://psycnet.apa.org/record/2017-32280-001