Η οριακή (μεταιχμιακή) διαταραχή της προσωπικότητας (ΜΔΠ)

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας είναι μια χρόνια πάθηση που μπορεί να περιλαμβάνει αστάθεια της διάθεσης, δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις και υψηλά ποσοστά αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικής συμπεριφοράς. Η οριακή (μεταιχμιακή) διαταραχή προσωπικότητας (ΜΔΠ) χαρακτηρίζεται από διάχυτη αστάθεια στη διάθεση, τις διαπροσωπικές σχέσεις, την αυτοεικόνα και τη συμπεριφορά. Αυτή η αστάθεια συχνά διαταράσσει την οικογενειακή και επαγγελματική ζωή, τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και την αίσθηση ταυτότητας του ατόμου. Τα άτομα με ΜΔΠ, που αρχικά θεωρούνταν ότι βρίσκονται στα “σύνορα” της ψύχωσης και της νεύρωσης, υποφέρουν από δυσκολίες στη ρύθμιση των συναισθημάτων. Αν και λιγότερο γνωστή από τη σχιζοφρένεια ή τη διπολική διαταραχή, η οριακή διαταραχή επηρεάζει το 2% των ενηλίκων. Τα άτομα με ΜΔΠ παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά αυτοτραυματικής συμπεριφοράς, όπως αυξημένα ποσοστά απόπειρας και ολοκληρωμένης αυτοκτονίας. Η βλάβη από την διαταραχή αυτή και ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι μεγαλύτερος στα νεανικά-εφηβικά χρόνια και τείνει να μειώνεται με την ηλικία. Η οριακή διαταραχή είναι πιο συχνή στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες, με το 75% των περιπτώσεων να διαγιγνώσκονται στις γυναίκες. Τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας χρειάζονται συχνά εκτεταμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας και αντιπροσωπεύουν το 20 τοις εκατό των ψυχιατρικών νοσηλειών. Ωστόσο, με τη βοήθεια, η πλειονότητα των ατόμων που πάσχουν σταθεροποιείται και ζει μια παραγωγική ζωή.

Οι έρευνες δείχνουν ότι η οριακή διαταραχή προσωπικότητας συσχετίζεται με τη βία μεταξύ συντρόφων. Αυτό μπορεί να οφείλεται στη συννοσηρότητα μεταξύ της οριακής διαταραχής προσωπικότητας και της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας ή επειδή ορισμένες πτυχές του ιστορικού ενός ατόμου (παράγοντες που εξηγούν γιατί κάποιος είναι έτσι όπως είναι) είναι κοινές όταν συγκρίνουμε την οριακή διαταραχή προσωπικότητας και την ενδοοικογενειακή βία π.χ. πτυχές της παιδικής ηλικίας. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τα συμπτώματα της οριακής διαταραχής προσωπικότητας και να κατανοήσουμε πώς αυτά μπορεί να εκδηλωθούν ως σωματική ή ψυχολογική βία στις προσωπικές σχέσεις ή ως ευπάθεια στον εξαναγκαστικό έλεγχο ή την επιθετικότητα από έναν σύντροφο.

Οριακή διαταραχή προσωπικότητας και ενδοοικογενειακή βία

Μια μελέτη διαπίστωσε ότι το 27% των ατόμων που συνελήφθησαν για ενδοοικογενειακή βία είχαν οριακή διαταραχή προσωπικότητας και μια συστηματική ανασκόπηση 29 μελετών διαπίστωσε ότι η διαταραχή αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τη βία στις σχέσεις . Υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν συσχέτιση μεταξύ της οριακής διαταραχής προσωπικότητας και της βίας μεταξύ συντρόφων, και μια μετα-ανάλυση 207 μελετών βρήκε στοιχεία για τη συσχέτιση αυτή – σημειώνοντας ότι η διαταραχή συσχετίζεται θετικά τόσο με το να είναι κάποιος θύμα βίας μεταξύ συντρόφων όσο και με το να είναι θύτης. Μια γρήγορη αναζήτηση στο Google με τους όρους αναζήτησης “οριακή διαταραχή προσωπικότητας” και “βία μεταξύ συντρόφων” αποκαλύπτει 6.740 αποτελέσματα αναζήτησης , επειδή το θέμα είναι ένα θέμα για το οποίο έχουν δημοσιεύσει πολλοί ερευνητές.

Η συσχέτιση δεν είναι αιτιώδης συνάφεια

Τούτου λεχθέντος, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η συσχέτιση μεταξύ δύο μεταβλητών δεν αποδεικνύει αιτιώδη συνάφεια, και έτσι τα στοιχεία συσχέτισης δεν σημαίνουν ότι η οριακή διαταραχή προσωπικότητας προκαλεί στα άτομα να ασκούν ή να γίνονται θύματα βίας στις σχέσεις τους. Είναι πιθανό τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας να έχουν μεταβλητές που συνδέονται έμμεσα με τη βία ή την ευαλωτότητα, π.χ. κοινωνικοί παράγοντες, οικονομικοί παράγοντες, εμπειρίες οικογενειακής βίας στην παιδική ηλικία ή συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές . Άλλοι τύποι προβλημάτων ψυχικής υγείας συσχετίζονται επίσης με τη βία μεταξύ συντρόφων, π.χ. αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας και διαταραχή μετατραυματικού στρες , επομένως η συσχέτιση δεν είναι μοναδική για την οριακή διαταραχή προσωπικότητας.

Συμπτώματα της οριακής διαταραχής προσωπικότητας και βία ή εξαναγκασμός στις σχέσεις

Μην ξεχνάτε ότι τα άτομα με τη διαταραχή κινδυνεύουν να γίνουν τόσο θύματα όσο και θύτες επομένως τα συμπτώματα μπορεί να εκδηλωθούν με διάφορους τρόπους. Είναι επίσης σημαντικό να θυμάστε ότι η συντριπτική πλειονότητα των ατόμων με αυτή τη διαταραχή δεν είναι και δεν θα γίνουν βίαια.

Τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας τείνουν να αποφεύγουν μανιωδώς την πραγματική ή φανταστική εγκατάλειψη από τους κοντινούς τους ανθρώπους. Μπορεί να γίνουν ελεγκτικοί απέναντι στον ερωτικό τους σύντροφο, παρακολουθώντας τα ίχνη του, εμποδίζοντάς τον να συναναστρέφεται με άλλους ανθρώπους, διαχειριζόμενοι οι ίδιοι τα οικονομικά τους και ελέγχουν τι φοράνε υπό τον φόβο της εγκατάλειψης. Αυτό μπορεί να οριστεί ως εξαναγκαστικός έλεγχος, μια μορφή ενδοοικογενειακής βίας που περιλαμβάνει ψυχολογική κυριαρχία επί του ερωτικού συντρόφου που τον υποβαθμίζει, παραβιάζοντας την ελευθερία και την ψυχική του υγεία. Εναλλακτικά, ο φόβος της εγκατάλειψης μπορεί να κάνει κάποιον με τη διαταραχή ευάλωτο στο να ελέγχεται από έναν σύντροφο με τέτοιου είδους τρόπους, κάνοντάς τον να αισθάνεται υποχρεωμένος να παραμείνει ακόμη και μετά την άσκηση βίας ή επιθετικότητας. Ένα άτομο με οριακή διαταραχή προσωπικότητας τείνει να εναλλάσσεται μεταξύ των άκρων της εξιδανίκευσης κάποιου άλλου και της υποτίμησής του. Οι περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας μπορεί συχνά να ξεκινούν με ένα άτομο να είναι πολύ γοητευτικό και να είναι πολύ υποστηρικτικός . Ωστόσο, όταν ο ερωτικός σύντροφός του δεν συμμορφώνεται μαζί του ή όταν κάνει κάτι “λάθος”, το άτομο μπορεί να στραφεί στην υποτίμησή του λέγοντας προσβλητικά πράγματα, περιφρονώντας τον και φέροντάς του άσχημα. Παρομοίως, τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας μπορεί, λόγω της εξιδανίκευσης του συντρόφου τους, να είναι ευάλωτα στην εκμετάλλευση από τον εν λόγω σύντροφο μέσω εξαναγκαστικού ελέγχου ή ενδοοικογενειακής βίας, επειδή η εξιδανίκευση μπορεί να καλύψει τα κακώς κείμενα του συντρόφου τους.

Τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας τείνουν να είναι παρορμητικά και να εμφανίζουν συναισθηματικές διαταραχές λόγω του ότι έχουν μια διάθεση που είναι ιδιαίτερα αντιδραστική απέναντι σε άλλους ανθρώπους ή γεγονότα. Τείνουν να είναι δυσανάλογα θυμωμένοι για τα πράγματα και τείνουν να δυσκολεύονται πολύ να ελέγξουν το θυμό τους. Στις προσωπικές σχέσεις, αυτό μπορεί να εκδηλώνεται με απρόβλεπτες εκρήξεις θυμού προς τον ερωτικό τους σύντροφο εξαιτίας κάτι που είπαν, έκαναν ή και κάτι που δεν σχετίζεται με τον σύντροφο, όπως κάτι που συνέβη στη δουλειά ή σε ένα κατάστημα. Αυτό μπορεί να εκδηλώνεται με φωνές, χτυπήματα της πόρτας, χτυπήματα ή βρισιές. Ταυτόχρονα, η διαταραχή μπορεί να κάνει κάποιον να μην αντιλαμβάνεται ότι τα ξεσπάσματα θυμού, οι φωνές ή η επιθετικότητα του συντρόφου του δεν είναι εντάξει, κάνοντάς τον ίσως πιο πρόθυμο να παραμείνει σε μια βίαιη σχέση. Τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας τείνουν να γίνονται παρανοϊκά σε περιόδους στρες ή να αποστασιοποιούνται από την πραγματικότητα. Αυτό μπορεί να εκδηλώνεται ως αύξηση της ελεγκτικής συμπεριφοράς τους προς τον ερωτικό σύζυγο σε περιόδους στρεσογόνων γεγονότων της ζωής ή εργασιακού στρες, λόγω του ότι αισθάνονται πιο παρανοϊκοί. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ο ερωτικός σύντροφος να αναρωτιέται γιατί το άτομο γίνεται πιο καχύποπτο και δύσπιστο απέναντί του σε ορισμένες περιόδους περισσότερο από άλλες. Παρομοίως, κάποιος με τη διαταραχή μπορεί να είναι ευάλωτος στην εκμετάλλευση σε έναν σύντροφο που παίζει παιχνίδια του μυαλού μαζί του στο πλαίσιο ψυχολογικής ή σωματικής βίας στη σχέση, χειραγωγώντας την παράνοια που σχετίζεται με το στρες.
Μην δικαιολογείτε τη βία ή τον εξαναγκασμό

Να θυμάστε ότι η συσχέτιση δεν είναι αιτιώδης συνάφεια. Τα βαθύτερα αίτια της βίας μεταξύ συντρόφων μπορεί να είναι, όχι η ίδια η οριακή διαταραχή προσωπικότητας, αλλά οι επιβλαβείς στάσεις που έχουν οι άνθρωποι σχετικά με τη βία ή τον έλεγχο στις σχέσεις. Για τα θύματα, οι μελέτες που δείχνουν συσχέτιση μεταξύ της διαταραχής και του κινδύνου βίας μεταξύ συντρόφων μπορεί να οφείλονται στο γεγονός ότι οι δράστες εκμεταλλεύονται τα τρωτά τους σημεία και τα κάνουν να αισθάνονται ότι δεν μπορούν να φύγουν επειδή εξαρτώνται από αυτούς (π.χ. οικονομικά ή λόγω φόβου) ή επειδή τα εξιδανικεύουν. Να θυμάστε ότι κανένα θύμα δεν φταίει για την ενδοοικογενειακή βία και επομένως οι δράστες έχουν πλήρη ευθύνη για τις πράξεις τους.

Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει

Μην προσπαθήσετε να διαγνώσετε κάποιον για τον οποίο υποψιάζεστε ότι πάσχει από οριακή διαταραχή προσωπικότητας, διότι πρέπει να αναζητήσει βοήθεια από εξειδικευμένο θεραπευτή, ώστε να μπορέσει να λάβει την κατάλληλη επανεξέταση, διάγνωση και θεραπεία. Μην υποθέτετε ότι κάποιος με τη διαταραχή είναι δράστης ή θύμα βίας στη σχέση, επειδή πολλές από τις μελέτες σχετικά με το θέμα είναι πιθανό να έχουν περιορισμένα δείγματα (π.χ. άτομα που συνελήφθησαν ή κατηγορήθηκαν για βία και όχι ο γενικός πληθυσμός των ατόμων με τη διαταραχή).

Ομοίως, αν εσείς ή κάποιος γνωστός σας είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας, να θυμάστε ότι το θύμα δεν είναι ποτέ υπαίτιο. Εάν ένα θύμα πάσχει από οριακή διαταραχή προσωπικότητας, η υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους και έναν θεραπευτή μπορεί να το βοηθήσει να αναγνωρίσει ότι καμία βία δεν είναι σωστή και να αντιληφθεί πότε ο σύντροφός του μπορεί να εκμεταλλεύεται τα τρωτά σημεία που προκαλούνται από τα συμπτώματά του.