Εγκέφαλος και Νευρικό Σύστημα

Ημικρανίες: Η ιστορική εξέλιξη των θεραπειών στο πέρασμα των αιώνων

Οι ημικρανίες είναι μια πάθηση που πλήττει το 12% του πληθυσμού και είναι η τρίτη πιο κοινή κατάσταση υγείας σε ολόκληρο τον κόσμο, σύμφωνα με το Ίδρυμα Έρευνας για την Ημικρανία.

Οι ημικρανίες, που σε  ορισμένες περιπτώσεις παρουσιάζονται μηνιαία, εβδομαδιαία ή ακόμα και καθημερινά, δεν είναι απολύτως κατανοητές, παρότι εμφανίζονται από τα βάθη των αιώνων, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι άνθρωποι που πάσχουν από αυτές να μην διαγιγνώσκονται και να μην θεραπεύονται.

Πως φτάσαμε στα σημερινά φάρμακα για τις ημικρανίες;

Οι ημικρανίες έχουν τις ρίζες τους στον 1ο αιώνα

Οι ημικρανίες θεωρούνται ένα από τα παλαιότερα γνωστά προβλήματα υγείας στον άνθρωπο, όπως μαρτυρούν διάφορα στοιχεία που άφησαν πίσω τους ορισμένοι αρχαίοι πολιτισμοί. Για παράδειγμα, έχουν βρεθεί Μεσοποταμικά ποιήματα που χρονολογούνται το 3000 π.Χ. και αναφέρονται στα συμπτώματα της ημικρανίας.

Ο «πατέρας της ιατρικής», ο Ιπποκράτης, περιέγραψε τα συμπτώματα της ημικρανίας που παρουσίαζαν οι ασθενείς του στην Κλασική Ελλάδα. Συγκεκριμένα, έγραψε για έναν ασθενή του ότι «φαινόταν να βλέπει κάτι να λάμπει μπροστά του, σαν φως» (αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως «αύρα») και «ένας βίαιος πόνος ξεσπούσε στο κέντρο του κεφαλιού του και μετά απλωνόταν σε όλο το κεφάλι και στο λαιμό».

Τον πρώτο αιώνα, ένας Ρωμαίος με το όνομα A. Cornelius Celsus, έγραψε στο βιβλίο του «De Re Medicina» ότι οι ημικρανίες, «μερικές φορές μπορεί να είναι πιο έντονες, αλλά σύντομες και όχι θανατηφόρες». «Οι ημικρανίες» σημείωσε «προέρχονται από την κατανάλωση κρασιού, από το κρυολόγημα, την θερμότητα της φωτιάς ή από τον ήλιο».

Επιπρόσθετα, άλλος ένας που περιέγραψε τις ημικρανίες ήταν ο Αρέτειος της Αλεξάνδρειας (και αργότερα της Ρώμης). Συγκεκριμένα, έγραψε για τους ασθενείς του: «Πρέπει να φεύγουν από το φως, το σκοτάδι καταπραΰνει την ασθένεια τους. Δεν μπορούν να αντέξουν το πολύ φως ή να ακούσουν κάτι δυνατό. Η αίσθηση της όσφρησης τους βλάπτεται».

Πίσω στην Ελλάδα, κατά τον δεύτερο αιώνα, ο Γκάλεν, Έλληνας γιατρός, χειρουργός και φιλόσοφος, ανέφερε ότι οι ημικρανίες προέρχονταν από την «ανάβαση ατμών», η οποία ήταν η πρώιμη ιατρική διάγνωση για την «υστερία», μια ασθένεια που πιστεύεται ότι προκαλείται από ψυχολογικό άγχος.

Όπως αντιλαμβανόμαστε, όλοι τους επικεντρώθηκαν στα συμπτώματα της ημικρανίας, οι θεραπείες της όμως, δεν αναφέρονται πουθενά. Μόνο μια εξαίρεση υπήρξε, όπου ο χειρουργός Χουά Τ’o, κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Χαν στην Κίνα (περίπου τον 2ο αιώνα), ανέφερε ότι με τον βελονισμό μπορούσε να θεραπεύσει τις ημικρανίες του αυτοκράτορα Γκάοζου.

Οι θεραπείες του Μεσαίωνα

Η χειρότερη περίοδος για να πάσχει κάποιος από ημικρανίες, ήταν ο Μεσαίωνας (5ος – 15ος αιώνας). Αυτή την περίοδο, άρχισαν να εμφανίζονται ορισμένες θεραπείες για τις ημικρανίες, οι οποίες όχι μόνο δεν ήταν πολύ καρποφόρες, αλλά δεν ήταν και καθόλου ασφαλείς, όπως θα δούμε πιο κάτω.

Πιο συγκεκριμένα, οι μέθοδοι για την θεραπεία της ημικρανίας, περίπου τον 11ο αιώνα περιελάμβαναν:

  • Τοποθέτηση γαρύφαλλου και σκόρδου σε τομές που δημιουργούσαν στο τριχωτό της κεφαλής
  • Τοποθέτηση ζεστού σίδερου στο κεφάλι
  • Απόσυρση αίματος, η οποία πιστευόταν ότι θεράπευε αρκετές ασθένειες
  • Μικρή διάτρηση του κρανίου

Αυτές οι πολύ βίαιες τεχνικές είχαν την ρίζα τους  στον υπερφυσικό κόσμο, καθώς πιστευόταν ότι οι ημικρανίες προκαλούνταν από δαίμονες. Μάλιστα, επειδή πολλοί ασθενείς με ημικρανία ήταν (και εξακολουθούν να είναι) γυναίκες, οι άνθρωποι του Μεσαίωνα υποπτεύονταν ότι οι ημικρανίες ήταν αποτέλεσμα μαγείας.

Η ανακάλυψη της σύγχρονης θεραπείας για τις ημικρανίες

Ο 19ος και ο 20ος αιώνας, αποτέλεσαν αιώνες ιατρικής ανακάλυψης και εξέλιξης και αυτό γιατί τον 19ο αιώνα, η ιατρική έγινε πιο επιστημονική και λιγότερο υπερφυσική, θέτοντας τα θεμέλια της σύγχρονης ιατρικής, όπως την γνωρίζουμε σήμερα.

Το πρώτο αληθινό φάρμακο για τις ημικρανίες εμφανίστηκε το 1938, αποδεικνύοντας το πόσο δύσκολο ήταν να ανακαλυφθεί ένα αποτελεσματικό φάρμακο για αυτή την πάθηση. Αυτό το φάρμακο εμπεριείχε τρυγική εργοταμίνη και προτάθηκε από τους γιατρούς John Graham και Harold Wolff. Οι γιατροί μάλιστα, σε εφημερίδα της εποχής, ανέφεραν ότι οι ημικρανίες περιελάμβαναν διασταλμένα αιμοφόρα αγγεία, τα οποία η εργοταμίνη κατάφερνε να συσσωρεύσει. Αλλά, παρόλο που η εργοταμίνη ανακούφιζε τον πόνο της ημικρανίας, προκαλούσε δυσάρεστες παρενέργειες, όπως ναυτία, έμετο, ακόμη και εξάρτηση της ημικρανίας.

Την δεκαετία του 1950, δημιουργήθηκε μια παραλλαγή της εργοταμίνης, γνωστή ως διυδροεργοταμίνη. Αυτό το φάρμακο, λειτουργούσε συσφίγγοντας τα αιμοφόρα αγγεία, αυτή τη φορά όμως, στοχεύοντας σε όλους τους υποτύπους υποδοχείς σεροτονίνης. Για άλλη μια φορά, το φάρμακο ανακούφιζε τις ημικρανίες, αλλά προκαλούσε ναυτία και έμετο.

Τέλος, τη δεκαετία του 1990, δημιουργήθηκαν οι τριπτάνες. Ένα φάρμακο που αντί να στοχεύει σε όλους τους υποδοχείς της σεροτονίνης, στόχευε συγκεκριμένα τον υποδοχέα σεροτονίνης 5-Ht1, ο οποίος βοηθούσε στη συστολή των αιμοφόρων αγγείων, χωρίς να προκαλεί τόσες πολλές παρενέργειες.

Η σημερινές επιλογές θεραπείας της ημικρανίας

Οι σημερινές επιλογές για τη θεραπεία της ημικρανίας, εξακολουθούν να περιλαμβάνουν την εργοταμίνη και τις τριπτάνες, ειδικά για άτομα με επαναλαμβανόμενες ημικρανίες που δεν ανακουφίζονται από τα απλά παυσίπονα. Ωστόσο, πιο πρόσφατα, δημιουργήθηκαν και νέα φάρμακα που βοηθούν στην πρόληψη της ημικρανίας πριν ξεκινήσει ή την καθιστούν λιγότερο σοβαρή. Τα φάρμακα αυτά είναι: β-αποκλειστές, ορισμένα αντικαταθλιπτικά και αποκλειστές διαύλων ασβεστίου.