Καρκίνος πνεύμονα σε μη καπνίζοντες: Πώς εξηγείται;

Το κάπνισμα αποτελεί την κύρια αιτία για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα στον κόσμο. Περίπου 2 εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται με καρκίνο του πνεύμονα, με την συντριπτική πλειοψηφία αυτών να είναι καπνιστές. Όμως, σε ένα ποσοστό της τάξεως 10-20%, τα άτομα που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του πνεύμονα δεν έχουν υπάρξει ποτέ καπνιστές, είναι επί τω πλείστο γυναίκες, και εμφανίζουν τον  καρκίνο σε μικρότερη ηλικία από τους αντίστοιχους ασθενείς που καπνίζουν.

Σε ποιους παράγοντες μπορεί να οφείλεται ο καρκίνος του πνεύμονα πέρα από το κάπνισμα;

Κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα σε μη καπνίζοντες είναι η έκθεση σε ραδόνιο, το παθητικό κάπνισμα, ιδιαίτερα σε κλειστούς χώρους, η ατμοσφαιρική ρύπανση, και συγκεκριμένες καρκινογόνες ουσίες όπως ο αμίαντος, αρσενικό, πυρίττιο, φυτοφάρμακα, αναθυμιάσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει γενετική προδιάθεση όπως μεταλλάξεις στα γονίδια EGFR ή KRAS, οι οποίες δεν σημαίνουν απαραίτητα εκδήλωση της ασθένειας, απλά μια προδιάθεση. Άλλοι παράγοντες κινδύνου αφορούν λοιμώξεις, έκθεση σε ιονίζουσα ακτινοβολία αλλά και πνευμονοπάθειες, όπως η φυματίωση, το εμφύσημα και η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ).

Εξετάζοντας τον καρκίνο του πνεύμονα σε μη καπνιστές

Θέλοντας όμως να ρίξουν παραπάνω φως στις περιπτώσεις όπου δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο σαφές αίτιο υπεύθυνο για την εκδήλωση καρκίνου του πνεύμονα, μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής την Maria Teresa Landi M.D., Ph.D., σε συνεργασία με άλλα διακεκριμένα τμήματα μελέτης του περιβάλλοντος και της υγείας του ανθρώπου, ανέλυσαν το γονιδίωμα ατόμων με καρκίνο του πνεύμονα που δεν είχαν υπάρξει ποτέ καπνιστές.

Γενικά, ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να χωριστεί σε 2 μεγάλες κατηγορίες, μικροκυτταρικού τύπου και μη μικροκυτταρικού τύπου, που έχουν διαφορετικούς τρόπους θεραπείας και πρόγνωσης αντίστοιχα. Οι ερευνητές ανέλυσαν το γονιδίωμα 232 ατόμων που δεν υπήρξαν ποτέ καπνιστές, που είχαν διαγνωστεί με μη μικροκυτταρικού τύπου καρκίνο του πνεύμονα. Οι υποομάδες που ανιχνεύθηκαν ήταν 189 αδενοκαρκινώματα, 36 καρκινοειδή και 7 άλλους, διαφορετικού τύπου καρκινικούς όγκους. Εν συνεχεία οι ερευνητές ανέλυσαν το γονιδίωμα των ασθενών για να εντοπίσουν το ‘μονοπάτι’ αντιδράσεων που οδήγησε στην ανάπτυξη αυτών των όγκων, λόγου χάρη μεταλλάξεις στην αλληλουχία του DNA, λάθη κατά την μετάφραση των πρωτεϊνών ή στην αντιγραφή του DNA, αλλά και έκθεση σε καρκινογόνους περιβαλλοντικούς παράγοντες, οι οποίοι αφήνουν το δικό τους, ξεχωριστό ‘αποτύπωμα’ στο DNA. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι μεταλλάξεις είχαν προκληθεί από ενδογενή μονοπάτια του οργανισμού, δηλαδή λάθη που συμβαίνουν στα κύτταρα του οργανισμού δίχως την επίδραση εξωγενών παραγόντων.

Στους μη καπνιστές, ο καρκίνος του πνεύμονα υποδιαιρείται σε άλλες κατηγορίες;

Ανακαλύφθηκαν μάλιστα 3 νέοι, υποτύποι καρκινικών όγκων στους πνεύμονες, συγκεκριμένα στους μη καπνιστές, στους οποίους δόθηκαν μουσικά ονόματα, ανάλογα με τον αριθμό μεταλλαγών στο γονιδίωμα του ασθενούς.

• Ο 1^ος υποτύπος, ονομάστηκε ‘piano’, είχε τις λιγότερες μεταλλαγές στο γονιδίωμα, και αναπτύσσονταν εξαιρετικά αργά, σε διάστημα πολλών χρόνων και η αντιμετώπιση αυτού είναι πολύ δύσκολη.
• Ο 2^ος υπότυπος, ο ‘mezzo-forte’, είχε συγκεκριμένες χρωμοσωμικές μεταλλάξεις, καθώς και μεταλλαγές στο γονίδιο EGFR, που σχετίζεται με τον καρκίνο του πνεύμονα, και οι όγκοι αυτού του υποτύπου αναπτύσσονταν αρκετά γρήγορα.
• Ο 3^ος και τελευταίος υποτύπος ονομάστηκε ‘forte’, είχε παρόμοιες μεταλλάξεις στο γονιδίωμα, συγκεκριμένα διπλασιασμός τμημάτων, με τον τύπο καρκίνου του πνεύμονα που παρατηρείται σε καπνιστές. Οι καρκινικοί όγκοι αυτού του υποτύπου αναπτύσσονταν γρήγορα.

Χωρίζοντας τον καρκίνο του πνεύμονα σε υποκατηγορίες σημαίνει ότι οι γιατροί θα ακολουθήσουν διαφορετική προσέγγιση για τον κάθε ασθενή. Κάποιοι υποτύποι όπως ο ‘piano’ μπορεί να ανιχνευθούν γρήγορα και η θεραπεία να ξεκινήσει όταν είναι και ευκολότερο να αντιμετωπιστεί ο καρκίνος, ενώ οι άλλοι 2 υποτύποι με τους γρήγορα αναπτυσσόμενους όγκους, αναγνωρίζονται ευκολότερα με βιοψία και οι ασθενείς θα επωφελούνταν από πιο στοχευόμενες θεραπευτικές προσεγγίσεις.