Κατάθλιψη: Νέος βιοδείκτης βελτιώνει τη θεραπεία

Τι ορίζουμε ως βιοδείκτη;

Ένας βιοδείκτης (biomarker) είναι ένα ποσοτικά προσδιορίσιμο βιολογικό χαρακτηριστικό που χρησιμοποιείται για την αναγνώριση μιας φυσιολογικής ή μη κατάστασης. Οι βιοδείκτες χρησιμοποιούνται συχνά για τη διάγνωση διαφόρων ιατρικών παθήσεων και έχουν ιδιαίτερη σημασία όταν μια ασθένεια εμφανίζεται χωρίς να προκαλέσει άλλα μετρήσιμα συμπτώματα.

Ποιοι βιοδείκτες συμβάλλουν στη διάγνωση της κατάθλιψης;

Πρόσφατη έρευνα στο οδήγησε στην ανακάλυψη νέου βιοδείκτη για την κατάθλιψη που φαίνεται να συμβάλλει στη διάγνωσή της και στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των αντικαταθλιπτικών χαπιών. Πιο συγκεκριμένα, ένα πρωτεϊνικό μόριο, μια ετεροτριμερής πρωτεΐνη G (Gsα) ενεργοποιεί μια ζωτικής σημασίας πρωτεΐνης για τα κύτταρα, την αδενυλική κυκλάση. Από παλαιότερες μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη έχουν χαμηλότερες ποσότητες ενεργής αδενυλικής κυκλάσης από το φυσιολογικό. Ως αποτέλεσμα, μειώνονται και τα επίπεδα κυκλικής μονοφωσφορικής αδενοσίνης (cAMP), ένα σηματοδοτικό μόριο που χρησιμοποιείται για την επικοινωνία μεταξύ κυττάρων. Το μόριο που λειτουργεί ως βιοδείκτης είναι το cAMP και έχει παρατηρηθεί ότι όταν επιστρέφει στα φυσιολογικά επίπεδα, η αντικαταθλιπτική θεραπεία έχει λειτουργήσει επιτυχώς. Μάλιστα, τα προκλινικά δεδομένα έχουν δείξει ότι υπάρχουν τουλάχιστον 20 αντικαταθλιπτικά φάρμακα που αυξάνουν την κινητικότητα του Gsα που με τη σειρά του αυξάνει τα επίπεδα αδενυλικής κυκλάσης και cAMP. Ωστόσο, η αιτία του όλου φαινομένου δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί. (Ποιες εξετάσεις διαπιστώνουν την κατάθλιψη;)

Της έρευνας ηγήθηκε ο δρ. Mark Rasenick, καθηγητής βιοφυσικής, φυσιολογίας και ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι Σικάγο, ο οποίος δήλωσε σχετικά με τη μελέτη: “Δεδομένου του ιατρικού, οικονομικού και κοινωνικού κόστους που συνοδεύει την μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, είναι ξεκάθαρη η ανάγκη για μια πρακτική και μετρήσιμη μέθοδο που θα συμβάλλει στη βελτίωση της θεραπείας σε συντομότερο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, είναι σημαντικό το γεγονός ότι τα πρώιμα αποτελέσματα της έρευνας υποδεικνύουν την ύπαρξη ενός βιοδείκτη που λειτουργεί τόσο για τη διάγνωση όσο και για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Ένας βιοδείκτης δεν χρειάζεται να δίνει στοιχεία για την αιτιολογία της νόσου, καθώς η κατάθλιψη αποτελεί μια ιδιαίτερα περίπλοκη ασθένεια, με πολλούς από τους μηχανισμούς της να παραμένουν ακόμα και τώρα άγνωστοι.

Ο δρ. Dean Frederick MacKinnon, καθηγητής ψυχιατρικής και συμπεριφορικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς που δεν συμμετείχε στη μελέτη, χαρακτήρισε τα αποτελέσματα ως “άγιο δισκοπότηρο”, λόγω του ότι υπάρχουν ελάχιστα επιστημονικά ευρήματα που μπορούν να εξηγήσουν την κατάθλιψη με βιολογικούς όρους.

Πόσο σημαντικοί είναι οι βιοδείκτες για τη διάγνωση της κατάθλιψης;

Ο βιοδείκτης χρησιμεύει στην διάγνωση της κατάθλιψης από έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Ωστόσο, σύμφωνα με τον δρ. MacKinnon, ο βιοδείκτης δεν είναι η μοναδικη παράμετρος που εξετάζεται για μια ολοκληρωμένη διάγνωση, αφού αν ένας ασθενής εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης, χρειάζεται θεραπεία και καθοδήγηση άσχετα με την ένδειξη του βιοδείκτη.

Η αξία του συγκεκριμένου βιοδείκτη έγκειται στην γρήγορη, απλή, αποτελεσματική και ακριβή μέθοδο διάγνωσης της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής και πρόβλεψης της ανταπόκρισης του οργανισμού στη θεραπεία. Η πρόβλεψης της απόκρισης ενός ατόμου στη θεραπεία είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφού όσον αφορά την κατάθλιψη, περίπο 30% των ασθενών που δέχονται θεραπεία δεν παρουσιάζουν βελτίωση, ενώ σε επιτυχημένες περιπτώσεις, συχνά χρειάζονται μήνες πριν τα αποτελέσματά της γίνουν αντιληπτά. Σύμφωνα με τους επικεφαλής της έρευνας, πολλές παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών είναι πιθανό να προκύψουν νωρίς στην πορεία της θεραπείας και να επηρεάσουν με αρνητικό τρόπο την απόκριση του οργανισμού στη θεραπεία, πριν μάλιστα το φάρμακο προλάβει να δράσει και να επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Παράλληλα, η εταιρεία του δρ. Rasenick, Pax Neuroscience, εργάζεται πάνω στην χρήση του βιοδείκτη στην ιατρική κοινότητα. Ο ίδιος περιέγραψε τον βιοδείκτη ως “ένα απλό, φθηνό εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση της κατάθλιψης και στην πρόβλεψη της απόκρισης στα αντικαταθλιπτικά νωρίτερα από από τους 2 μήνες που απαιτούνται σήμερα, ίσως μέσα σε μία εβδομάδα, δεδομένου ότι αυτός είναι ο μέσος χρόνος ζωής των αιμοπεταλίων”.

Παρόλο που υπάρχουν ακόμα πολλά γνωστικά κενά, η ανακάλυψη ενός άμεσου μέσου για την αξιολόγηση της αξίας ενός αντικαταθλιπτικού είναι σημαντική. Όπως δήλωσε και ο δρ. MacKinnon, “το πραγματικό πλεονέκτημα θα ήταν αν αυτό αποδεικνυόταν χρήσιμο για την παρασκευή φαρμάκων με λιγότερες παρενέργειες”.