Κορτικοστεροειδή

Τι είναι τα κορτικοστεροειδή;

Τα κορτικοστεροειδή είναι μία ομάδα φαρμάκων που μειώνουν την φλεγμονή στο σώμα, ενώ παράλληλα εμφανίζουν και ανοσοκατασταλτική δράση.

Επειδή τα κορτικοστεροειδή ανακουφίζουν από πρήξιμο, φαγούρα, ερυθρότητα και αλλεργικές αντιδράσεις, συχνά συνταγογραφούνται για την αντιμετώπιση ασθενειών, όπως:

• Η αρθρίτιδα
• Το άσθμα
• Ο λύκος
• Οι αλλεργίες

Τα κορτικοστεροειδή ομοιάζουν στην δομή με την κορτιζόλη, μία ορμόνη που φυσιολογικά παράγεται από τα επινεφρίδια και έχει καταλυτικό ρόλο στον μεταβολισμό, την ανοσοαπόκριση και το άγχος.

Πότε συνταγογραφούνται τα κορτικοστεροειδή;

1. Νόσος του Addison: είναι η πάθηση στην οποία ο οργανισμός δεν παράγει αρκετή κορτιζόλη (επινεφριδική ανεπάρκεια). Τα κορτικοστεροειδή χρησιμοποιούνται για να καλύψουν αυτήν την έλλειψη.
2. Μεταμόσχευση οργάνων: τα κορτικοστεροειδή προκαλούν ανοσοκαταστολή και έτσι μειώνουν τον κίνδυνο απόρριψης ενός οργάνου.
3. Φλεγμονή: σε περιπτώσεις όπου η φλεγμονή προκαλεί βλάβη σε ζωτικά όργανα, τα κορτικοστεροειδή μπορούν κυριολεκτικά να σώσουν ζωές.
4. Αυτοάνοσες ασθένειες: κάποιες φορές το ανοσοποιητικό σύστημα δεν λειτουργεί σωστά και «επιτίθεται» έναντι του ίδιου του οργανισμού, προκαλώντας φλεγμονώδεις παθήσεις. Τα κορτικοστεροειδή μειώνουν την φλεγμονή και αποτρέπουν την βλάβη, επηρεάζοντας την δράση των λευκών αιμοσφαιρίων και καταστέλλοντας το ανοσοποιητικό σύστημα.

Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται επίσης και για την θεραπεία των παρακάτω νόσων:

• Κνίδωση
• Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος
• Άσθμα
• Αλλεργική ρινίτιδα
• Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
• Ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
• Σκλήρυνση κατά πλάκας

Τύποι κορτικοστεροειδών

Τα κορτικοστεροειδή διακρίνονται σε συστηματικά και τοπικά. Τα τελευταία στοχεύουν συγκεκριμένα μέρη του σώματος και μπορούν να εφαρμοστούν ως:

• Σταγόνες για τα μάτια
• Σταγόνες για τα αυτιά
• Κρέμες για το δέρμα
• Εισπνεόμενα

Τα συστηματικά κορτικοστεροειδή κατανέμονται σε όλο το σώμα μέσω της αιματικής κυκλοφορίας, ώστε να θεραπεύσουν πολλά όργανα/μέρη του σώματος ταυτόχρονα. Μπορούν να χορηγηθούν από του στόματος, ενδοφλέβια ή ενδομυϊκά. Χρησιμοποιούνται για ασθένειες όπως ο λύκος και η σκλήρυνση κατά πλάκας.

Από την άλλη πλευρά, τα τοπικά κορτικοστεροειδή χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση παθήσεων, όπως το άσθμα και η κνίδωση.

Ενώ τα κορτικοστεροειδή μπορούν να καλούνται και απλά «στεροειδή», σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζονται με τα αναβολικά στεροειδή, τα οποία αναφέρονται και ως «ενισχυτές ενέργειας».

Κοινά κορτικοστεροειδή 

Ορισμένες ευρέως διαδεδομένες εμπορικές ονομασίες κορτικοστεροειδών είναι:

• Aristocort (τοπικό)
• Decadron (από του στόματος)
• Mometasone (εισπνεόμενο)
• Cotolone (ενδοφλέβιο)

Ποιες είναι οι παρενέργειες των κορτικοστεροειδών;

Παρενέργειες μπορούν να εμφανιστούν με όλους τους τύπους κορτικοστεροειδών, όμως οι περισσότερες αναφέρονται στα από του στόματος χορηγούμενα φάρμακα.

Ο παρακάτω πίνακας αναφέρει τις πιο συχνές παρενέργειες των τοπικών, εισπνεόμενων, ενδοφλέβιων και από του στόματος χορηγούμενων κορτικοστεροειδών.

Ασφαλώς, δεν εμφανίζουν παρενέργειες όλοι όσοι λαμβάνουν κορτικοστεροειδή. Η εκδήλωσή τους διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ωστόσο, η υψηλή δόση για παρατεταμένο χρονικό διάστημα αυξάνει τον κίνδυνο για παρενέργειες.

Κάτι ακόμα σημαντικό για τα κορτικοστεροειδή

Είναι πολύ σημαντικό να μιλήσετε με τον γιατρό σας για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των εν λόγω φαρμάκων. Η βραχυπρόθεσμη λήψη τους (από λίγες ημέρες ως λίγες εβδομάδες) πιθανότατα δεν θα προκαλέσει καμία παρενέργεια.

Η μακροπρόθεσμη χρήση τους, όμως, μπορεί να επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις στην ζωή του ατόμου. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις αυτή η μακροπρόθεσμη χρήση κρίνεται απαραίτητη. Παρακάτω αναφέρονται ορισμένα πράγματα στα οποία αξίζει να δώσετε προσοχή:

• Τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν καχεκτική ανάπτυξη από την χρήση κορτικοστεροειδών. Τα φάρμακα αυτά μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν ιλαρά ή ανεμοβλογιά, ασθένειες πολύ πιο σοβαρές για τα εν λόγω παιδιά εν συγκρίσει αυτά που δεν λαμβάνουν κορτικοστεροειδή.
• Οι ηλικιωμένοι έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης υψηλής αρτηριακής πίεσης και οστεοπόρωσης. Οι γυναίκες μάλιστα είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν κάποια ασθένεια των οστών.
• Οι μητέρες που θηλάζουν πρέπει να χρησιμοποιούν τα κορτικοστεροειδή με μεγάλη προσοχή, καθώς μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στην ανάπτυξη του μωρού.

Βεβαιωθείτε ότι έχετε ενημερώσει τον γιατρό σας για οποιαδήποτε παρενέργεια σε οποιοδήποτε φάρμακο είχατε εμφανίσει στο παρελθόν και επίσης για οποιαδήποτε αλλεργία έχετε.

Αλληλεπιδράσεις κορτικοστεροειδών

Ορισμένες νόσοι μπορεί να επηρεάσουν την δράση των κορτικοστεροειδών. Για αυτό είναι απαραίτητο να ενημερώσετε τον γιατρό σας για οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας αντιμετωπίζετε, ιδιαίτερα αν συμπεριλαμβάνεται στα παρακάτω:

• Διαβήτης
• Γλαύκωμα
• Στομαχικά ή εντερικά προβλήματα
• Φυματίωση
• HIV ή AIDS
• Υψηλή αρτηριακή πίεση
• Ιός απλού έρπητα στο μάτι
• Μυκητίαση ή άλλη μόλυνση
• Οποιαδήποτε πάθηση στην καρδιά, το ήπαρ, τον θυρεοειδή και τα νεφρά
• Πρόσφατο χειρουργείο ή σοβαρός τραυματισμός

Τα κορτικοστεροειδή μπορούν επίσης να τροποποιήσουν την δράση άλλων φαρμάκων. Αυτή η πιθανότητα είναι μειωμένη όταν γίνεται χρήση τους ενδοφλέβια ή σε μορφή σπρέι.

Κάτι ακόμη στο οποίο πρέπει να δώσετε ιδιαίτερη βαρύτητα είναι η διατροφή σας το διάστημα που λαμβάνετε αυτά τα φάρμακα. Ορισμένα κορτικοστεροειδή δεν πρέπει να λαμβάνονται μαζί με φαγητό, λόγω της πιθανότητας δημιουργίας αλληλεπιδράσεων. Επίσης, αποφύγετε να παίρνετε τα φάρμακα μαζί με χυμό γκρέιπφρουτ.

Ο καπνός και το αλκοόλ μπορούν επίσης να αλληλεπιδράσουν με τα κορτικοστεροειδή και για αυτό οφείλετε να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.

Χρήσιμες συμβουλές για να ελαχιστοποιήσετε τις παρενέργειες

• Μιλήστε με τον γιατρό σας για μείωση της δοσολογίας
• Χρησιμοποιείστε τοπικά κορτικοστεροειδή, όπου είναι εφικτό
• Διατηρείστε έναν υγιεινό τρόπο ζωής με σωστή διατροφή και άθληση
• Φορέστε ιατρικό βραχιόλι ειδοποίησης
• Ελέγχετε την κατάσταση της υγεία σας τακτικά
• Ακολουθήστε μία διατροφή χαμηλή σε αλάτι ή/και πλούσια σε κάλιο
• Ελέγχετε την αρτηριακή σας πίεση και την οστική σας πυκνότητα
• Ελαττώστε σταδιακά την δοσολογία, όταν πρόκειται να διακόψετε την χρήση του φαρμάκου μετά από μακροπρόθεσμη λήψη. Αυτό θα επιτρέψει στα επινεφρίδιά σας να προσαρμοστούν.

Συμπερασματικά

Τα κορτικοστεροειδή είναι ισχυρά αντιφλεγμονώδη φάρμακα τα οποία μπορούν να αντιμετωπίσουν ασθένειες, όπως το άσθμα, ο λύκος και η αρθρίτιδα. Ωστόσο, πάντοτε υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης σοβαρών παρενεργειών. Για αυτό οφείλετε να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας, προκειμένου να ελαχιστοποιήσετε τις όποιες ανεπιθύμητες ενέργειες.