Κύτταρα HeLa: Τα “αθάνατα” κύτταρα που σώζουν ζωές

Περίπου 70 χρόνια πριν, μία γυναίκα, η Henrietta Lacks, διαγιγνώσκεται με μία πολύ επιθετική μορφή καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Οι γιατροί στο νοσοκομείο παίρνουν δείγματα από τα καρκινικά της κύτταρα όταν γίνεται η διάγνωση. Η Henrietta πεθαίνει σε ηλικία 31 ετών από τον καρκίνο. Παράλληλα, οι γιατροί δίνουν μέρος από το δείγμα ιστού πού πήραν από την ίδια σε ερευνητή, ο οποίος εξετάζει στο εργαστήριο τα κύτταρα αυτά και παρατηρεί πως έχουν την αξιοθαύμαστη ικανότητα να επιβιώνουν και να αναπαράγονται– ήταν στην ουσία αθάνατα. Παρόλο που καρκινικά κύτταρα ήταν γνωστό ότι μπορούν να αναπτυχθούν και να αναπαραχθούν ανεξέλεγκτα μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό, ήταν η πρώτη φορά που αυτό επετεύχθη in vitro. Από αυτή την παρατήρηση, τα κύτταρα μοιράστηκαν στην ευρύτερη επιστημονική κοινότητα και η μελέτη τους συνεχίστηκε.

Τα κύτταρα αυτά έχουν βοηθήσει σε μεγάλες ανακαλύψεις στον τομέα της ιατρικής, για τον καρκίνο, την ανοσολογία και τις μολυσματικές ασθένειες. Πρόσφατα βρήκαν εφαρμογή και στην έρευνα για τα εμβόλια κατά της COVID-19.

Αξίζει να σημειωθεί ότι για να δοθούν οι ιστοί της Henrietta Lacks στον ερευνητή, η ίδια δεν έδωσε ποτέ την άδεια και τη συγκατάθεσή της, εννοώ πολλά από τα ιατρικά της αρχεία μοιράστηκαν επίσης εν αγνοία της ίδιας και της οικογένειάς της. Παρόλο που το συγκεκριμένο λεπτό ζήτημα χρήζει μέχρι και σήμερα συζήτησης σε θέματα ηθικής και διακρίσεων για τον τρόπο με τον οποίο πάρθηκαν, η ιατρική και η ανθρωπότητα της χρωστάνε πολλά και τα κύτταρα αυτά έχουν ονομαστεί HeLa προς τιμήν της.

Τι είναι όμως τα κύτταρα HeLa;

Τα κύτταρα αυτά, ήταν τα πρώτα κύτταρα που δεν πέθαναν στο εργαστηριακό περιβάλλον, αλλά μπορούσαν να καλλιεργηθούν και να αναπαραχθούν ανά 20 με 24 ώρες. Τα κύτταρα αυτά είναι επιθηλιακά. Αυτό αποτέλεσε μοναδικό γεγονός, καθώς ήταν η πρώτη φορά που μπορούσε να γίνει έρευνα πάνω σε κύτταρα χωρίς το δείγμα να πεθάνει μετά από κάποιο χρονικό διάστημα.

Ποια η προσφορά των κυττάρων HeLa στην έρευνα και στη θεραπεία ασθενειών;

Τα κύτταρα αυτά αποδείχτηκαν ένα παντοδύναμο εργαλείο στα χέρια των ερευνητών, που είχαν πλέον τη δυνατότητα να καλλιεργούν μεγάλες ποσότητες κυττάρων για την έρευνά τους. Τα κύτταρα αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την μαζική καλλιέργεια του ιού που προκαλεί την πολιομυελίτιδα, δίνοντας τη δυνατότητα στους ερευνητές να κάνουν περισσότερα και πιο εμπεριστατωμένα πειράματα και παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά τους, γεγονός που έθεσε τα θεμέλια για την ανάπτυξη του εμβολίου κατά της πολιομυελίτιδας.

Παράλληλα, χρησιμοποιήθηκαν και για τη διαπίστωση του πώς η ακτινοβολία μπορεί να καταστρέψει κύτταρα, όταν γίνονταν οι πρώτες δοκιμές της ακτινογραφίας, για να διαπιστωθεί πώς και αν βλάπτει την ανθρώπινη κυτταρική ανάπτυξη.

Τα κύτταρα αυτά έπαιξαν, ακόμα, πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ερευνητικών μεθόδων για τη μελέτη και τη θεραπεία του καρκίνου, για την ανάπτυξη θεραπειών σε διάφορες διαταραχές του αίματος και σε μολυσματικές ασθένειες και λοιμώξεις, μεταξύ αυτών και τα άλματα στην κατανόηση της μόλυνσης από τον ιό HIV που προκαλεί το AIDS, ο έμπολα και η έρευνα για τη φυματίωση. Χρησιμοποιήθηκαν ακόμα και στις δοκιμές νέων καλλυντικών.

Τα κύτταρα αυτά πήγαν ακόμα και στο διάστημα, ώστε να διαπιστωθεί ποια είναι η επίδραση της μηδενικής βαρύτητας στα ανθρώπινα κύτταρα.

Είναι, λοιπόν, φανερή η σημασία της ανακάλυψης αυτής, η οποία έσωσε και θα συνεχίσει να σώζει εκατομμύρια ανθρώπους και επιτρέπει την έρευνα σε τόσους πολλούς τομείς της ιατρικής, με επεκτάσεις και σε τομείς εκτός αυτής.

Ποιος ο ρόλος των κυττάρων HeLa στην έρευνα για την COVID-19;

Η έρευνα που ταυτοποίησε τη μολυσματικότητα του ιού SARS-CoV-2, του ιού που προκαλεί την COVID-19, στους ανθρώπους, χρησιμοποίησε τα κύτταρα αυτά, ενώ οι περαιτέρω έρευνες έδωσαν μία πιο ξεκάθαρη εικόνα για τους μοριακούς μηχανισμούς του ιού αυτού και για τα συστατικά που χρειάζονται για να γίνει η μόλυνση, γνώσεις απαραίτητες για την καλύτερη κατανόηση του ιού συνολικά, και την ανάπτυξη θεραπειών.