Μάθε όλους τους τύπους υπέρτασης και από πού πηγάζει ο καθένας

Οι γιατροί ταξινομούν την υψηλή αρτηριακή πίεση, όχι μόνο με βάση το πόσο υψηλή ή χαμηλή είναι, αλλά και ανάλογα με τις αιτίες που την προκαλούν και τα χαρακτηριστικά της. Αυτός ο προσδιορισμός επηρεάζει και τον τρόπο θεραπείας της.

Ποιοι τύποι υψηλής αρτηριακής πίεσης υπάρχουν;

1. Βασική υπέρταση

Περίπου το 90- 95% των ατόμων με υψηλή αρτηριακή πίεση έχουν βασική υπέρταση (επίσης γνωστή ως πρωτοπαθής υπέρταση). Ως βασική υπέρταση ορίζεται η υψηλή αρτηριακή πίεση που δεν προκαλείται από άλλη ιατρική πάθηση, φαρμακευτική αγωγή ή ουσία. Οι περισσότεροι ειδικοί, πιστεύουν ότι στην εμφάνιση της συμβάλλουν ποικίλοι παράγοντες, πολλοί από τους οποίους είναι μέχρι σήμερα άγνωστοι. Από αυτή την σκοπιά, μπορεί να εξηγηθεί και το γιατί ορισμένες θεραπείες μειώνουν την αρτηριακή πίεση σε μερικούς ανθρώπους, ενώ σε άλλους όχι. Για παράδειγμα, μερικά άτομα που είναι ευαίσθητα στο αλάτι καταφέρνουν να ελέγξουν την αρτηριακή τους πίεση ακολουθώντας μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε νάτριο, ενώ σε άλλους η πρόσληψη νατρίου έχει μικρή ή καθόλου επίδραση στην αρτηριακή τους πίεση.

2. Απομονωμένη συστολική υπέρταση

Η ουσιώδης υπέρταση μπορεί να επηρεάσει τόσο τη συστολική, όσο και τη διαστολική πίεση σε παρόμοιο βαθμό ή μπορεί να επηρεάσει μόνο τη συστολική. Η τελευταία περίπτωση, είναι γνωστή ως απομονωμένη συστολική υπέρταση και πρόκειται για την πιο κοινή μορφή υπέρτασης στους ηλικιωμένους. Σε αυτή την περίπτωση, η αιτία είναι σαφής: καθώς οι άνθρωποι γερνούν, οι αρτηρίες τους τείνουν να χάνουν την ελαστικότητά τους, χάνοντας παράλληλα και την ικανότητα τους να υποδέχονται το αίμα. Ειδικότερα, όταν το αίμα ρέει στο εσωτερικό των αιμοφόρων αγγείων υπό υψηλή πίεση, επιταχύνεται η συσσώρευση πλάκας και χοληστερίνης. Αυτή η συσσώρευση οδηγεί σε αθηροσκλήρωση (σκλήρυνση των αρτηριών), η οποία με τη σειρά της αυξάνει την συστολική αρτηριακή πίεση και αφήνει την διαστολική σε φυσιολογικά επίπεδα. Αυτού του είδους η υπέρταση είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, καθώς δεν υπάρχουν φάρμακα που να μειώνουν μεμονωμένα τη συστολική πίεση.

3. Δευτερογενής υπέρταση

Όπως υποδηλώνει και το όνομα της, η δευτερογενής υπέρταση προκύπτει από κάποια άλλη αιτία, όπως:

Α) Υπεραλδοστερονισμός. Η κύρια αιτία της δευτερογενούς υπέρτασης είναι η υπερπαραγωγή της αλδοστερόνης, της ορμόνης που παράγεται από τα επινεφρίδια και βοηθά τους νεφρούς να ρυθμίζουν τα επίπεδα καλίου και νατρίου. Αυτή η κατάσταση, που ονομάζεται υπεραλδοστερονισμός, αναγκάζει το σώμα να διατηρεί το νάτριο και να χάνει το κάλλιο, πράγμα που με τη σειρά του οδηγεί σε υψηλή αρτηριακή πίεση και κατακράτηση υγρών. Στην περίπτωση που για την υπερπαραγωγή της αλδοστερόνης ευθύνεται κάποιος όγκος, τότε προτείνεται χειρουργική επέμβαση, ενώ σε άλλες περιπτώσεις, αρκεί η μείωση του νατρίου σε συνδυασμό με κάποιο φάρμακο που εμποδίζει την δράση της αλδοστερόνης.

Β) Φάρμακα και άλλες ουσίες. Υπάρχουν πολλά φάρμακα που αυξάνουν την αρτηριακή πίεση. Το ίδιο αποτέλεσμα έχουν και άλλες ουσίες όπως το αλκοόλ και η καφεΐνη, καθώς και ορισμένα συμπληρώματα βοτάνων και τα ψυχαναλυτικά φάρμακα. Ειδικότερα, τα μη στερεοειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα ρινικά αποσυμφορητικά, τα περισσότερα φάρμακα για το κρυολόγημα, την γρίπη, τις αλλεργίες και κάποια συμπληρώματα που ενισχύουν την απώλεια βάρους, αλληλεπιδρούν με τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την μείωση της αρτηριακής πίεσης, ελαχιστοποιώντας την αποδοτικότητα τους. Ωστόσο, ορισμένα φάρμακα για την αντιμετώπιση του κρυολογήματος, του βήχα και της γρίπης είναι ειδικά σχεδιασμένα για άτομα με υπέρταση.

Επιπρόσθετα, μερικά φάρμακα για την αντιμετώπιση των αυτοάνοσων ασθενειών – όπως η γλυκοκορτικοειδή και η κυκλοσπορίνη – συσφίγγουν τα αιμοφόρα αγγεία σε όλο το σώμα αυξάνοντας την αρτηριακή πίεση. Το ίδιο αποτέλεσμα έχουν και ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου. Μάλιστα, σε μερικές περιπτώσεις η υψηλή αρτηριακή πίεση είναι παρενέργεια ορισμένων φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης, όπως οι αναστολείς ΜΑΟ και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά.

Τέλος, τα αντισυλληπτικά, που το 1960 διαπιστώθηκε ότι αυξάνουν την αρτηριακή πίεση και μάλιστα σε τόσο υψηλά επίπεδα που ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου ήταν προφανής -ειδικά εάν η γυναίκα κάπνιζε-, έχουν σήμερα βελτιωθεί συσκευάζοντας μικρότερες δόσεις οιστρογόνων και προγεστερόνης και ως εκ τούτου σπάνια αυξάνουν την αρτηριακή πίεση. Εάν παρατηρηθεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης, θα είναι μόνο σε γυναίκες που καπνίζουν, που είναι παχύσαρκες ή άνω των 35 ετών, των οποίων η αρτηριακή πίεση επανέρχεται στο φυσιολογικό αμέσως μόλις σταματήσουν την χρήση τους.

Γ) Υπερθυρεοειδισμός. Ο θυρεοειδής αδένας, ένας αδένας σε σχήμα πεταλούδας στον αυχένα, παράγει ορμόνες που ελέγχουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα χρησιμοποιεί την ενέργεια. Πολλές ασθένειες και καταστάσεις, όπως η νόσος του Graves, προκαλούν υπερπαραγωγή της θυρεοειδικής ορμόνης. Η κατάσταση αυτή, που είναι γνωστή ως υπερθυρεοειδισμός, μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και να προκαλέσει ταχυπαλμία, δυσκολία στον ύπνο, δυσανεξία στη θερμότητα, υπερβολική εφίδρωση και απώλεια βάρους. Η θεραπεία που μειώνει την δραστηριότητα του θυρεοειδούς αδένα επιλύει αυτά τα συμπτώματα και ταυτόχρονα μειώνει και την αρτηριακή πίεση.

Δ) Στένωση της νεφρικής αρτηρίας. Μια κοινή αιτία δευτερογενούς υπέρτασης είναι η στένωση της νεφρικής αρτηρίας. Η στένωση, δηλαδή, της αρτηρίας που τροφοδοτεί τα νεφρά με αίμα. Η εν λόγω στένωση είναι το αποτέλεσμα της συσσώρευσης λιπαρών υλικών στα τοιχώματα της αρτηρίας και της υπερανάπτυξης του μυϊκού ιστού στα τοιχώματα της αρτηρίας. Ορισμένες περιπτώσεις απαιτούν χειρουργική επέμβαση παράκαμψης, αλλά οι περισσότερες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται με αγγειοπλαστική.

Ε) Φαιοχρωμοκύτωμα. Ένας σπάνιος, συνήθως μη καρκινικός όγκος, που ονομάζεται φαιοχρωμοκύτωμα, εκκρίνει υπερβολικές ποσότητες επινεφρίνης και νορεπινεφρίνης, οι οποίες συστέλλουν τις περισσότερες αρτηρίες και αυξάνουν την αρτηριακή πίεση. Τα συμπτώματα αυτής της κατάστασης, εκτός από την υψηλή αρτηριακή πίεση, περιλαμβάνουν ταχυκαρδία, εφίδρωση, νευρικότητα, πονοκέφαλο, απώλεια βάρους και τάσεις λιποθυμίας. Για την αντιμετώπιση των φαιοχρωμοκυτωμάτων χρησιμοποιούνται φάρμακα που  εμποδίζουν τα αποτελέσματα των ορμονών και χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του όγκου. Γενικότερα, το φαιοχρωμοκύτωμα περιορίζεται στα επινεφρίδια, τα οποία βρίσκονται πάνω από τα νεφρά, ωστόσο, σε ποσοστό περίπου 10% των περιπτώσεων εξαπλώνεται πέραν ​​από τα επινεφρίδια ή προκύπτει σε άλλες θέσεις του σώματος. Σημειώνεται ότι στις περιπτώσεις που ο χειρούργος αδυνατεί να αφαιρέσει τον όγκο, είναι απαραίτητη η ακτινοθεραπεία ή η χημειοθεραπεία.

ΣΤ) Σύνδρομο Cushing. Το σύνδρομο Cushing είναι μια ορμονική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα, μιας ορμόνης που παράγεται από τα επινεφρίδια. Η διαταραχή αυτή μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και το σωματικό βάρος, να προκαλέσει πρήξιμο στο πρόσωπο, υπερβολική τριχοφυΐα στο σώμα, ακμή,  οστεοπόρωση, διαβήτη και μια λιπώδη απόθεση στο πάνω μέρος της πλάτης.

Το εν λόγω σύνδρομο μπορεί να προκληθεί από την υπερβολική έκκρισή κορτιζόλης από τα επινεφρίδια ή από τη παρατεταμένη λήψη κορτικοστεροειδών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία σοβαρών αλλεργιών ή αυτοάνοσων διαταραχών. Η θεραπεία της πρώτης περίπτωσης περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή ή χειρουργική επέμβαση, ενώ στη δεύτερη περίπτωση, γίνονται προσπάθειες για να μειωθούν οι δόσεις των κορτικοστεροειδών.

Ζ) Στένωση της αορτής. Η αορτή είναι η μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος. Η στένωση της αορτής είναι ένα σπάνιο γενετικό ελάττωμα, στο οποίο ένα τμήμα της αορτής, συνήθως στο στήθος, είναι ασυνήθιστα στενό. Αυτή η κατάσταση, η οποία μπορεί να μην ανακαλυφθεί μέχρι την ενηλικίωση, αυξάνει μετρίως την αρτηριακή πίεση στα χέρια και την μειώνει σημαντικά στα ποδιά. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις οι παλμοί στη βουβωνική χώρα και τα πόδια είναι πολύ αδύναμοι ή απουσιάζουν εντελώς. Τα συμπτώματα που προκαλεί η στένωση της αορτής είναι πονοκέφαλος, κόπωση, αδυναμία και κακή κυκλοφορία του αίματος στα πόδια. Για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, τοποθετείται ένας συρμάτινος σωλήνας (stent) στο στενό τμήμα της αορτής για να το κρατήσει ανοιχτό, ωστόσο η υψηλή αρτηριακή πίεση συνήθως παραμένει.

Η) Άπνοια ύπνου. Περίπου το ένα τρίτο των ατόμων με υψηλή αρτηριακή πίεση ταλαιπωρείται από άπνοια ύπνου, μια κατάσταση κατά την οποία οι αλλαγές που παρατηρούνται στο λαιμό κατά τη διάρκεια του ύπνου προκαλούν επανειλημμένες διακοπές στην αναπνοή (15-100 φορές ανά ώρα). Κάθε παύση προκαλεί μείωση του οξυγόνου και ως εκ τούτου το σώμα απελευθερώνει επινεφρίνη (ορμόνη του στρες, αποκαλούμενη και αδρεναλίνη). Η επανάληψη αυτής της διαδικασίας αυξάνει την επινεφρίνη στο σώμα, η οποία με τη σειρά της αυξάνει την αρτηριακή πίεση. Σημειώνεται ότι η άπνοια ύπνου συνδέεται με την παχυσαρκία και επιλύεται συνήθως όταν ο ασθενής χάσει βάρος.

Θ) Υπέρταση λευκού περιβλήματος. Το άγχος, συνήθως αυξάνει την αρτηριακή πίεση. Για το λόγο αυτό, ορισμένα άτομα των οποίων η αρτηριακή πίεση είναι συνήθως φυσιολογική όταν την μετρούν στο σπίτι, αυξάνεται κατά την επίσκεψη τους στον γιατρό. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται υπέρταση λευκού περιβλήματος. Παλαιότερα το φαινόμενο αυτό είχε αμφισβητηθεί, αλλά τώρα οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι η υπέρταση του λευκού περιβλήματος αξίζει να ερευνηθεί, γιατί θα διαφωτίσει περεταίρω το πώς το άγχος επηρεάζει την πίεση του αίματος.

Ι) Πνευμονοπάθειες και καρδιακός κίνδυνος. Τα κοινά αναλγητικά που είναι γνωστά ως μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAIDs), όπως η ασπιρίνη, η ιβουπροφαίνη (Advil, Motrin), η ναπροξένη (Aleve, Naprosyn) και η celecoxib, χρησιμοποιούνται για την ελάττωση του πόνου, της φλεγμονής και του πυρετού. Σήμερα, όλα τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, εκτός από την ασπιρίνη, θεωρείται ότι αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, με τον FDA να προτρέπει τους κατασκευαστές φαρμάκων να αναφέρουν αυτή την παρενέργεια στις ετικέτες των φαρμάκων τους. Ειδικότερα, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, έχουν την τάση να αυξάνουν την αρτηριακή πίεση, πιθανώς μεταβάλλοντας τη ροή αίματος στα νεφρά, προκαλώντας το σώμα να διατηρεί περισσότερο νάτριο και νερό.  Μάλιστα, την ίδια στιγμή, μπορούν να αλλάξουν τα επίπεδα διαφόρων ουσιών στο αίμα με κίνδυνο να προκληθούν θρόμβοι αίματος, οι οποίοι μπορούν να φράξουν μια ήδη στενή αρτηρία στην καρδιά και να προκαλέσουν καρδιακή προσβολή.

Στην περίπτωση λοιπόν, που έχετε υψηλή αρτηριακή πίεση, πρέπει να είστε προσεκτικοί με την χρήση αναλγητικών. Αν χρειάζεστε να πάρετε παυσίπονα για κάποιον τραυματισμό ή μια χρόνια πάθηση, όπως η αρθρίτιδα, εξετάστε πρώτα εναλλακτικές λύσεις, όπως τα θερμαντικά μαξιλάρια, η χρήση πάγου ή η φυσικοθεραπεία. Εάν η χρήση αναλγητικών είναι αναπόφευκτη να θυμάστε ότι είναι καλύτερο να λαμβάνετε την χαμηλότερη επιτρεπτή δόση για μικρό χρονικό διάστημα.

Κ) Κεκαλυμμένη υπέρταση. Η κεκαλυμμένη υπέρταση είναι το αντίθετο της υπέρτασης του λευκού περιβλήματος, όπου η αρτηριακή πίεση είναι φυσιολογική στο ιατρείο και υψηλή σε άλλες περιπτώσεις. Αυτό οφείλεται συνήθως σε καθημερινούς στρεσογόνους παράγοντες και διάφορες καθημερινές συνήθειες. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν πολλά για αυτό το φαινόμενο και κυρίως αγνοούν το πόσο συχνό είναι, καθώς σπάνια ένας γιατρός θα συμβουλεύσει έναν ασθενή με φυσιολογική αρτηριακή πίεση να κάνει μετρήσεις και στο σπίτι. Ο μοναδικός λόγος που η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει την ύπαρξη του φαινομένου είναι τα αποτελέσματα διαφόρων κλινικών μελετών.

Λ) Ασταθής υπέρταση. Ασταθής υπέρταση σημαίνει ότι η αρτηριακή πίεση αλλάζει συνεχώς. Στην ασταθή υπέρταση, η αρτηριακή πίεση κυμαίνεται σε πολύ υψηλότερα επίπεδα από το συνηθισμένο. Μπορεί να φτάσει στα 119/76 mm Hg στις 10 π.μ. και στα 170/104 mm Hg στις 4 μ.μ. Αυτές οι διακυμάνσεις οφείλονται σε μια ποικιλία παραγόντων, όπως η κατανάλωση υπερβολικής καφεΐνης ή το έντονο άγχος.  Όποια και αν είναι η αιτία, αυτά τα παροδικά επεισόδια υψηλής αρτηριακής πίεσης μπορεί να είναι επικίνδυνα και πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα. Η 24ωρη παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης βοηθά στον προσδιορισμό της βέλτιστης θεραπείας.

Μ) Ανθεκτική υπέρταση. Για να αντιμετωπιστεί η υπέρταση θα χρειαστούν αλλαγές στον καθημερινό τρόπο ζωής και η χρήση φαρμακευτικής αγωγής. Ωστόσο, το πρώτο φάρμακο που θα συνταγογραφήσει ο γιατρός, δεν είναι συνήθως αποτελεσματικό. Έτσι ο γιατρός θα χρειαστεί να αυξήσει την δόση, να συνταγογραφήσει ένα πρόσθετο φάρμακο ή να αντικαταστήσει το ήδη υπάρχον. Πολλές, όμως, φορές, παρά τις προσαρμογές, η αρτηριακή πίεση παραμένει επίμονα σε υψηλά επίπεδα, ακόμη και αν ο ασθενής λαμβάνει 3 ή και περισσότερα φάρμακα (ανθεκτική υπέρταση). Η ανθεκτική υπέρταση εμφανίζεται σε περίπου 1 στα 10 άτομα με υπέρταση και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων μεταξύ διαφόρων φαρμάκων. Για παράδειγμα, τα φάρμακα για την αρτηριακή πίεση μπορεί να χάσουν την αποτελεσματικότητα τους εάν παράλληλα παίρνετε ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αναλγητικά και αποσυμφορητικά. Την ίδια στιγμή, για την εμφάνιση της ανθεκτικής υπέρτασης μπορεί να ευθύνεται το αλκοόλ και η γλυκόριζα που υπάρχει σε καραμέλες, τσίχλες, σπρέι αναπνοής και σε τσάγια βοτάνων.  Ως εκ τούτου, για να μπορέσει ο γιατρός να σας δώσει την καταλληλότερη θεραπεία, πρέπει να του δώσετε όσες περισσότερες πληροφορίες μπορείτε για τα φάρμακα που παίρνετε, τα τρόφιμα και τα ποτά που καταναλώνετε και για τυχόν υποκείμενες ασθένειες.

Ν) Κακοήθης υπέρταση. Αν και σπάνια, η κακοήθης υπέρταση είναι η πιο δυσοίωνη μορφή υψηλής αρτηριακής πίεσης. Σηματοδοτείται από ασυνήθιστα ξαφνική αύξηση της αρτηριακής πίεσης σε επικίνδυνα επίπεδα, συχνά με τη διαστολική να φτάνει 130 mm Hg ή και σε υψηλότερα επίπεδα. Η κακοήθης υπέρταση,  σε αντίθεση με άλλα είδη υπέρτασης, συνοδεύεται από έντονα συμπτώματα, όπως έντονος πονοκέφαλος, δύσπνοια, θωρακικός πόνος, ναυτία και εμετός, θολή όραση και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε τύφλωση. Μάλιστα, αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού επεισοδίου, καρδιακής ανεπάρκειας, ηπατικής ανεπάρκειας και μπορεί να επιφέρει ακόμα και τον θάνατο. Ως εκ τούτου χρήζει άμεσης θεραπείας. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να τονίσουμε ότι η κακοήθης υπέρταση αναπτύσσεται σε λιγότερο από το 1% των ατόμων που έχουν ήδη υψηλή αρτηριακή πίεση.

Ξ) Υπέρταση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Περίπου το 5-8% των εγκύων στις Ηνωμένες πολιτείες εμφανίζουν υψηλή αρτηριακή πίεση. Η υπέρταση που προκαλείται από την εγκυμοσύνη εμφανίζεται συνήθως στην 20^η εβδομάδα κύησης και περιστασιακά μέχρι τον τοκετό. Η αυξημένη αρτηριακή πίεση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ονομάζεται προεκλαμψία και συνδέεται με την περίσσεια πρωτεΐνης στα ούρα. Οι αιτίες της προεκλαμψίας είναι άγνωστες. Τα συμπτώματα που προκαλεί, εκτός από την πρωτεΐνη στα ούρα, περιλαμβάνουν φούσκωμα στα χέρια και το πρόσωπο και ανωμαλίες στην πήξη του αίματος.

Στις περισσότερες γυναίκες η προεκλαμψία επιδεινώνεται αργά, αλλά σε μερικές επιδεινώνεται γρήγορα και προχωρά σε εκλαμψία μέσα σε διάστημα εβδομάδων ή και ημερών. Η εκλαμψία, είναι μια σοβαρή ιατρική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από επικίνδυνα υψηλή αρτηριακή πίεση και επιληπτικές κρίσεις και μπορεί να οδηγήσει σε κώμα ακόμη και σε θάνατο. Για την αντιμετώπιση και των δύο αυτών καταστάσεων υπάρχουν περιορισμένα φάρμακα, λόγω του επικείμενου φόβου να προκληθεί βλάβη στο έμβρυο. Στην περίπτωση που μια γυναίκα συνεχίσει να έχει υψηλή αρτηριακή πίεση και μετά τον τοκετό, ενδέχεται να χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή, ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστές οι επιδράσεις των φαρμάκων στο μητρικό γάλα. Ως εκ τούτου, τα βρέφη που θηλάζουν πρέπει να παρακολουθούνται στενά.