Μελάνωμα: 8 θεραπείες για να το αντιμετωπίσετε

Παρόλο που ευθύνεται μόνο για το 1% περίπου των καρκίνων του δέρματος, το μελάνωμα θεωρείται ευρέως ότι είναι μία από τις πιο επικίνδυνες μορφές της νόσου. Και, όπως συμβαίνει με κάθε τύπο καρκίνου, η έγκαιρη ανίχνευση και η κατάλληλη θεραπεία είναι απαραίτητη για τη θετική έκβαση.

Στα πρώιμα και στα ορατά στάδια του μελανώματος, η θεραπεία ποικίλλει. Οι δερματολόγοι συνήθως συνεργάζονται με τους ογκολόγους για να δημιουργήσουν ένα σχέδιο θεραπείας που εξασφαλίζει την εξάλειψη του μελανώματος. Ακολουθούν όσα πρέπει να γνωρίζετε για κάθε τύπο διαθέσιμης θεραπείας για το μελάνωμα και πότε είναι πιθανότερο να χρησιμοποιηθούν.

Τι είναι το μελάνωμα;

Το μελάνωμα είναι ένας τύπος καρκίνου του δέρματος και συμβαίνει όταν τα κύτταρα του δέρματος που ονομάζονται μελανοκύτταρα, τα οποία δίνουν στο δέρμα το μαυρισμένο ή καφέ χρώμα του, αρχίζουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα. Αν και δεν είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου του δέρματος, τα ποσοστά του μελανώματος αυξάνονται τα τελευταία 30 χρόνια και στην πραγματικότητα διπλασιάστηκαν μεταξύ 1982 και 2011.

Ενώ άλλοι καρκίνοι του δέρματος, όπως το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC) ή το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC), είναι πιο συχνοί, το μελάνωμα λειτουργεί πιο σπάνια, αλλά διαφορετικά. Τα μελανοκύτταρα αναπτύσσονται και εμφανίζονται σε μέρη και δομές στις οποίες δεν ανήκουν απαραίτητα. Αυτό είναι που το καθιστά πιο απειλητικό από άλλους καρκίνους του δέρματος. Τα μελανώματα τείνουν να μετακινούνται, να κάνουν μεταστάσεις, να πηγαίνουν σε λεμφαδένες και να πηγαίνουν σε μέρη όπως ο εγκέφαλος πολύ πιο συχνά και γρήγορα από ό,τι άλλοι τύποι καρκίνου του δέρματος.

Για το λόγο αυτό, πρέπει να κάνετε αυτοεξέταση για το μελάνωμα σε μηνιαία βάση, ώστε να ειδοποιήσετε τον εαυτό σας για τυχόν ανησυχητικά σημάδια στο δέρμα, ώστε να μπορείτε να απευθυνθείτε στο γιατρό το συντομότερο δυνατό για μια ενδελεχή εξέταση. Ο καλύτερος τρόπος για να επιβεβαιώσετε αν έχετε μελάνωμα είναι να επισκεφθείτε έναν δερματολόγο. Αυτό συμβαίνει επειδή το μελάνωμα είναι δύσκολο να διαγνωστεί οπτικά, καθώς δεν συνδέεται μόνο με ελιές, αλλά εντοπίζεται και σε δέρμα χωρίς βλάβες.

Για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση, ο γιατρός πραγματοποιεί βιοψία, δηλαδή την αφαίρεση δείγματος του ύποπτου ιστού, και το στέλνει στο εργαστήριο για εξέταση. Εάν τα εργαστηριακά αποτελέσματα υποδεικνύουν την παρουσία καρκίνου -και εάν απαιτούνται και άλλες απεικονιστικές εξετάσεις- το μελάνωμα θα ταξινομηθεί ως στάδιο 0, I, II, III ή IV.

Πιο αναλυτικά:

• Στάδιο 0 και στάδιο 1: Αυτά θεωρούνται πρώιμα στάδια μελανώματος, σύμφωνα με το Ίδρυμα για τον Καρκίνο του Δέρματος (SCF). Και τα δύο στάδια είναι εντοπισμένα, που σημαίνει ότι το μελάνωμα σταδίου 0 περιορίζεται στην επιδερμίδα, την ανώτερη στιβάδα του δέρματος, ενώ το μελάνωμα σταδίου 1 έχει εξαπλωθεί στο χόριο και έχει πάχος (σε βάθος) το πολύ 2 χιλιοστά, ενώ μπορεί να είναι ή να μην είναι ελκωμένο (να υπάρχει διάσπαση του δέρματος πάνω από το μελάνωμα)
• Στάδιο 2: Πρόκειται για μελανώματα ενδιάμεσου ή υψηλού κινδύνου, μελανώματα που είναι πιο διεισδυτικά και έχουν αυξημένη πιθανότητα εξάπλωσης σε λεμφαδένες ή άλλα όργανα. Τα μελανώματα σταδίου 2 κυμαίνονται από πάχος μεγαλύτερο από 1 χιλιοστό έως πάχος μεγαλύτερο από 4 χιλιοστά, αν και εξακολουθούν να θεωρούνται εντοπισμένα. Μπορεί να έχουν ή να μην έχουν έλκος
• Στάδιο 3: Πρόκειται για προχωρημένο μελάνωμα που έχει εξαπλωθεί σε κοντινούς λεμφαδένες, λεμφαγγεία ή στο δέρμα. Τα μελανώματα σταδίου 3 μπορεί να κυμαίνονται από λιγότερο από 2 χιλιοστά σε πάχος έως περισσότερο από 4 χιλιοστά σε πάχος, και μπορεί να είναι ή να μην είναι ελκωμένα
• Στάδιο 4: Γνωστό και ως μεταστατικός καρκίνος του δέρματος, αυτό σημαίνει ότι ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε απομακρυσμένους λεμφαδένες, οστά ή όργανα. Τα μελανώματα σταδίου 4 μπορεί να έχουν οποιοδήποτε πάχος και μπορεί να είναι ή να μην είναι ελκωμένα

Όπως συμβαίνει με όλους τους καρκίνους, η κλιμάκωση έχει σημασία για τη διάγνωση του μελανώματος – βοηθά τους γιατρούς να αποφασίσουν πώς να αντιμετωπίσουν καλύτερα τον καρκίνο και ποιο είδος θεραπείας ή χειρουργικής επέμβασης (ή και τα δύο) θα χρησιμοποιήσουν.

Πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε το μελάνωμα;

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του Εθνικού Ολοκληρωμένου Δικτύου Καρκίνου (NCCN) για τους ασθενείς, το μελάνωμα αντιμετωπίζεται με χειρουργική επέμβαση, φάρμακα στοχευμένης θεραπείας, ανοσοθεραπεία, χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία. Ένα άτομο μπορεί να χρειαστεί μόνο ένα από αυτά ή μερικά από αυτά, και αυτό αποφασίζεται από τον δερματολόγο και τον ογκολόγο.

Ακολουθεί τι συνεπάγεται κάθε είδος θεραπείας:

1. Χειρουργική επέμβαση

Η χειρουργική επέμβαση χρησιμοποιείται γενικά ως κύρια θεραπεία για τα μελανώματα σταδίου 0, 1 και πρώιμου σταδίου 2. Τα μελανώματα σταδίου 3 μπορεί να χρειαστούν χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του όγκου πρώτα, προτού λάβουν άλλες θεραπείες για να σταματήσουν τον καρκίνο που έχει εξαπλωθεί στους κοντινούς λεμφαδένες, τα λεμφαγγεία ή το δέρμα.

Οι επεμβάσεις μελανώματος σταδίου 0 και 1 συχνά γίνονται με τοπική αναισθησία, ενώ τα μελανώματα μεταγενέστερου σταδίου μπορεί να απαιτούν γενική αναισθησία ανάλογα με το πόσο βαθύς είναι ο όγκος του μελανώματος. Μόλις το δέρμα μουδιάσει, ο δερματολόγος θα αφαιρέσει το μελάνωμα μαζί με ένα περιθώριο ασφαλείας ιστού γύρω από τον όγκο του μελανώματος. Το αφαιρεθέν περιθώριο ασφαλείας του ιστού ελέγχεται για να διασφαλιστεί ότι δεν περιέχει καρκινικά κύτταρα, και στη συνέχεια το τραύμα κλείνει ξανά.

Η χειρουργική επέμβαση μπορεί γενικά να γίνει στο γραφείο του γιατρού. Για να διευκολυνθεί η επούλωση του τραύματος, μπορεί να χρειαστεί να περιορίσετε τη δραστηριότητά σας στην περιοχή για επτά έως 14 ημέρες, ανάλογα με το πόσο βαθύ είναι το τραύμα και σε ποιο σημείο του σώματος βρίσκεται.

2. Μικρογραφική χειρουργική Mohs

Μερικές φορές μπορεί να χρησιμοποιήσουμε μια εξειδικευμένη μορφή χειρουργικής επέμβασης που ονομάζεται μικρογραφική χειρουργική Mohs για τη θεραπεία μελανωμάτων. Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός επαγγελματιών που μπορεί να τη χρησιμοποιήσει για το πρώιμο διηθητικό μελάνωμα, δηλαδή το μελάνωμα που έχει αναπτυχθεί μόλις πέρα από την επιδερμίδα [αυτό που είναι γνωστό ως μελάνωμα σταδίου Ι].

Αφού ο ασθενής αναισθητοποιηθεί, το μελάνωμα και κάποιο υγιές δέρμα γύρω από αυτό αφαιρείται στρώμα προς στρώμα και εξετάζεται μετά την αφαίρεση κάθε στρώματος. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται έως ότου δεν μπορούν να ανιχνευθούν άλλα καρκινικά κύτταρα.

3. Αφαίρεση λεμφαδένων

Εάν ο γιατρός διαπιστώσει κατά τη διάρκεια της επέμβασης ότι το μελάνωμα έχει πάχος μεγαλύτερο από 1 χιλιοστό σε βάθος, μπορεί να πραγματοποιήσει βιοψία φρουρού λεμφαδένα κατά τη διάρκεια της επέμβασης (“φρουρός” σημαίνει δείκτης παρουσίας της νόσου). Αυτό συμβαίνει επειδή ένα μελάνωμα σε αυτό το πάχος είναι πιθανό να εξαπλωθεί στους τοπικούς λεμφαδένες.

Ο βιοψία του ιστού του φρουρού λεμφαδένα αποστέλλεται στο εργαστήριο για να ελεγχθεί εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε κοντινούς λεμφαδένες. Ο γιατρός μπορεί επίσης να ψηλαφήσει με τα χέρια του τους λεμφαδένες για τυχόν μη φυσιολογική διόγκωση και να ζητήσει πρόσθετη απεικόνιση, όπως αξονική τομογραφία, για να εξετάσει την εξάπλωση του καρκίνου στους κοντινούς λεμφαδένες.

Μια βιοψία ιστού φρουρού λεμφαδένα που δείχνει την παρουσία καρκινικών κυττάρων μπορεί να υποδεικνύει ότι οι λεμφαδένες γύρω από την περιοχή πρέπει να αφαιρεθούν χειρουργικά υπό γενική αναισθησία. Ωστόσο, οι κατευθυντήριες οδηγίες της NCCN συμβουλεύουν τους γιατρούς να επιφυλάσσονται για την πλήρη αφαίρεση των λεμφαδένων για εκείνους που είναι αισθητά διογκωμένοι. Η αφαίρεση λεμφαδένων μπορεί να συνιστάται για μελανώματα σταδίου 1, 2, 3 ή 4.

4. Στοχευμένη θεραπεία

Η στοχευμένη θεραπεία είναι συνήθως μια συμπληρωματική θεραπεία. Η στοχευμένη θεραπεία χρησιμοποιείται εάν υπάρχει καρκίνος σε κοντινούς λεμφαδένες, απομακρυσμένους λεμφαδένες ή απομακρυσμένες περιοχές και όργανα του σώματος, οπότε μπορεί να συνιστάται για μελανώματα σταδίου 1, 2, 3 ή 4. Χρησιμοποιεί φάρμακα που στοχεύουν τα μεταλλαγμένα γονίδια και μόρια στα κύτταρα του μελανώματος για να σταματήσουν τη δράση τους και να επιβραδύνουν ή να σταματήσουν την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων του μελανώματος.

Τα φάρμακα στοχευμένης θεραπείας αναστέλλουν την ανάπτυξη του μελανώματος που διαθέτουν μεταλλαγμένα γονίδια BRAF, MEK ή C-KIT. Δεν εμφανίζουν όλα τα κύτταρα μελανώματος αυτά τα μεταλλαγμένα γονίδια, επομένως η στοχευμένη θεραπεία θα χρησιμοποιηθεί μόνο εάν ο εξεταζόμενος ιστός μελανώματος τα έχει.

5. Ανοσοθεραπεία

Ένας από τους λόγους που τα μελανώματα είναι τόσο ύπουλα είναι επειδή είναι πολύ καλά στο να αποφεύγουν την ανίχνευση από το ανοσοποιητικό σύστημα και είναι πολύ καλά στο να τροποποιούνται και να προσαρμόζονται στο ανοσοποιητικό περιβάλλον του σώματός σας. Με αυτόν τον τρόπο, το ανοσοποιητικό σας σύστημα μπορεί να μην τα ανιχνεύσει, να μην ανταποκριθεί σε αυτά ή να μην επιχειρήσει να τα απομακρύνει.

Οι παράγοντες ανοσοθεραπείας ενισχύουν την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος στην καταστροφή των καρκινικών κυττάρων και συνήθως χορηγούνται ενδοφλεβίως. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι: οι αναστολείς των σημείων ανοσολογικού ελέγχου, η ιντερλευκίνη-2 (IL-2), η θεραπεία με ογκολυτικούς ιούς, το εμβόλιο Bacille Calmette-Guerin (BCG) και η κρέμα imiquimod.

Η ανοσοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της για τη θεραπεία μελανωμάτων που δεν μπορούν να αφαιρεθούν χειρουργικά ή ως επικουρική θεραπεία. Όπως και η στοχευμένη θεραπεία, η ανοσοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί εάν υπάρχει καρκίνος σε κοντινούς λεμφαδένες, απομακρυσμένους λεμφαδένες ή απομακρυσμένες περιοχές και όργανα του σώματος, γι’ αυτό και συνήθως συνιστάται σε μελανώματα σταδίου Ι, ΙΙ, ΙΙΙ ή IV.

6. Χημειοθεραπεία

Η χημειοθεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση ενός φαρμάκου που σκοτώνει κάθε ταχέως αναπτυσσόμενο κύτταρο, είτε είναι καρκινικό είτε όχι. Το χημειοθεραπευτικό φάρμακο χορηγείται είτε ως έγχυση είτε ως χάπι και ταξιδεύει σε όλο το σώμα ή σε ένα απομονωμένο άκρο για να επιτελέσει το ρόλο του.

Η χημειοθεραπεία χρησιμοποιείται συχνά ως έσχατη λύση εάν άλλες θεραπείες είναι αναποτελεσματικές ή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματική θεραπεία σε ανοσοθεραπεία ή στοχευμένη θεραπεία. Συνήθως συνιστάται σε μελανώματα σταδίου 3 ή 4.

Ο ασθενής θα υποβληθεί σε θεραπεία με το φάρμακο για μερικές εβδομάδες κάθε φορά, και στη συνέχεια ο οργανισμός θα λάβει μερικές εβδομάδες χωρίς θεραπεία για να ανακάμψει. Αυτό επαναλαμβάνεται για μερικούς κύκλους, ανάλογα με τη συνταγή του ογκολόγου.

7. Ακτινοθεραπεία

Στην ακτινοθεραπεία, δέσμες ακτίνων υψηλής ενέργειας κατευθύνονται στους όγκους για να συρρικνώσουν τα καρκινικά κύτταρα. Χρησιμοποιείται κυρίως για μελανώματα στα στάδια 3 ή 4 που έχουν εξαπλωθεί σε απομακρυσμένους λεμφαδένες ή όργανα, κυρίως για την επιβράδυνση και την ανακούφιση των συμπτωμάτων του προχωρημένου μελανώματος, το οποίο μπορεί να έχει εξαπλωθεί στον εγκέφαλο ή στα οστά. Η ακτινοθεραπεία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την πρόληψη ή την καταστροφή υποτροπιάζοντος μελανώματος.

Ενώ η θεραπεία του μελανώματος εξελίσσεται μέσω της επιστημονικής έρευνας, οι ειδικοί τονίζουν την ύψιστη σημασία της πρόληψης και του τακτικού ελέγχου για την έγκαιρη ανίχνευση.