Μελατονίνη: Γιατί έχει αυξηθεί η χρήση της τα τελευταία χρόνια;

Στην πρόσφατη μελέτη, οι ερευνητές έλαβαν δεδομένα από δέκα κύκλους της Εθνικής Έρευνας για την Υγεία και τη Διατροφή (NHANES), οι οποίοι καλύπτουν τα έτη 1999 έως 2018. Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν 55.021 ενήλικες, το 52% των οποίων ήταν γυναίκες. Οι συμμετέχοντες είχαν μέση ηλικία 47,5 έτη.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 2018, οι ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες έπαιρναν υπερδιπλάσια ποσότητα αυτού του βοηθήματος ύπνου από ό,τι μια δεκαετία νωρίτερα, γεγονός που μπορεί να αποτελεί κίνδυνο για την υγεία ορισμένων ατόμων. Η μελέτη αποκάλυψε ότι η χρήση μελατονίνης αυξήθηκε από 0,4% το 1999-2000 σε 2,1% το 2017-2018, με την αύξηση να αρχίζει το 2009-2010. Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο Journal of the American Medical Association (JAMA) και επικεφαλής συγγραφέας είναι ο Dr. Jingen Li, Ph.D., του Πανεπιστημίου Κινέζικης Ιατρικής του Πεκίνου.

Η μελέτη αξιολόγησε ενήλικες που έπαιρναν μελατονίνη στη συνιστώμενη δόση των 5 χιλιοστογραμμαρίων ημερησίως (mg/d), καθώς και εκείνους που υπερέβαιναν τη δόση αυτή. Πριν από το 2005-2006, οι συγγραφείς διαπίστωσαν ότι οι χρήστες δεν ανέφεραν ότι έπαιρναν περισσότερα από 5 mg/ημέρα, αλλά η επικράτηση της λήψης περισσότερων από 5 mg/ημέρα αυξήθηκε από 0,08% το 2005-2006 σε 0,28% το 2017-2018. Παρόλο που η συνολική χρήση μελατονίνης στις ΗΠΑ εξακολουθεί να είναι σχετικά χαμηλή, η μελέτη τεκμηριώνει μια σημαντική πολλαπλάσια αύξηση της χρήσης μελατονίνης τα τελευταία χρόνια.

Ποιες είναι οι σημαντικότερες ρυθμιστικές λειτουργίες της μελατονίνης;

Το βιολογικό ρολόι του οργανισμού ρυθμίζει τις ορμονικές διακυμάνσεις, οι οποίες εξελίσσονται κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Ως αποτέλεσμα, η γήρανση επηρεάζει συχνά δραστηριότητες όπως τα πρότυπα ύπνου και αφύπνισης, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, γίνονται όλο και πιο διαταραγμένα και κατακερματισμένα.

Η μελατονίνη είναι μια βασική ορμόνη που ρυθμίζει τους κιρκάδιους ρυθμούς του σώματος. Οι κιρκάδιοι ρυθμοί παίζουν σημαίνοντα ρόλο σε ορισμένες πτυχές των σωματικών μας λειτουργιών και συμπεριφορών. Έχει επίσης σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του ύπνου και στη συνολική καλή υγεία των ανθρώπων καθώς η διατάραξή τους μπορεί να έχει πολυάριθμες συνέπειες.

Οι αρνητικές συνέπειες της στέρησης ύπνου μπορεί να περιλαμβάνουν :

• χαμηλότερη ενέργεια
• λιγότερο θετική διάθεση
• αίσθημα άγχους
• αίσθημα κρύου ή υπνηλίας.

Οι συνέπειες αυτές μπορούν να εμφανιστούν σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της αύξησης της μελατονίνης ;

Δεν είναι πολλές οι επιπτώσεις της, εκτός από το ότι η αυξανόμενη χρήση της μελατονίνης, όπως και κάθε μη εγκεκριμένο από το FDA φάρμακο που πωλείται ως “συμπλήρωμα διατροφής“, αυξάνει τον κίνδυνο ανεπιθύμητων παρενεργειών από μια “κακή παρτίδα” μη εποπτευόμενης παρασκευής ή εξαγωγής.

Είναι δραστική η μελατονίνη;

Η χαμηλή δόση (1-3 mg) μελατονίνης είναι ασφαλής και αποτελεσματική σε ορισμένες περιπτώσεις στη διαχείριση των διαταραχών του κιρκαδικού ρυθμού, αλλά δεν είναι πολύ καλό υπνωτικό. Ένα υπνωτικό φάρμακο είναι αυτό που προκαλεί ύπνο. Σύμφωνα με μια ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2020, αναφέρεται ότι υπάρχει στατιστικά σημαντική βελτίωση στον λανθάνοντα χρόνο ύπνου και στον συνολικό χρόνο ύπνου, με έλλειψη συναίνεσης σχετικά με το κατά πόσον αυτές έχουν κλινικό νόημα. Για το jet lag, ωστόσο, τα οφέλη της μελατονίνης φαίνονται πιο έντονα. Μια ανασκόπηση που πραγματοποιήθηκε καταλήγει στο συμπέρασμα: “Η μελατονίνη είναι αξιοσημείωτα αποτελεσματική στην πρόληψη ή τη μείωση του jet lag και η περιστασιακή βραχυπρόθεσμη χρήση φαίνεται να είναι ασφαλής. Θα πρέπει να συνιστάται σε ενήλικες ταξιδιώτες που διανύουν πέντε ή περισσότερες ζώνες ώρας, ιδίως με ανατολική κατεύθυνση, και ιδίως εάν έχουν βιώσει jet lag σε προηγούμενα ταξίδια”.

Από την άλλη σε υψηλότερες δόσεις (6-12 mg), η μελατονίνη μπορεί να είναι χρήσιμη στη διαταραχή της συμπεριφοράς REM και μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην πρόληψη/θεραπεία του καρκίνου.

Ποιες είναι οι ανεπιθύμητες παρενέργειες της μελατονίνης;

Αρκετές δυσάρεστες παρενέργειες μπορεί να εμφανιστούν με την τακτική χρήση μελατονίνης, αυτές είναι οι εξής:

• ζάλη
• κράμπες στο στομάχι
• πονοκέφαλοι
• ναυτία
• σύγχυση ή αποπροσανατολισμός
• κατάθλιψη
• ευερεθιστότητα
• άγχος
• χαμηλή αρτηριακή πίεση
• τρόμος

Οι ασθενείς μπορεί να το χρησιμοποιούν για να αυτοθεραπεύσουν τον “κακό ύπνο” και έτσι να καθυστερήσουν ή να παραλείψουν την αξιολόγηση και συνεπώς τις κατάλληλες/αποδεδειγμένες θεραπείες της υποκείμενης αιτίας – π.χ. η αποφρακτική άπνοια ύπνου μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα που μοιάζουν με αϋπνία και αν αφεθεί χωρίς θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας. Ακόμη και για την πραγματική αϋπνία, η θεραπεία πρώτης γραμμής είναι γενικά η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία για την αϋπνία (CBT-I) , το οποίο είναι εξίσου αποτελεσματικό με τα φάρμακα για τον ύπνο βραχυπρόθεσμα και πιο αποτελεσματικό μακροπρόθεσμα

Οι ποσότητες μελατονίνης στα σκευάσματα μπορεί να υπερβαίνουν τις ποσότητες που αναγράφονται στην ετικέτα έως και 478% .Αυτό εγείρει ανησυχίες για “υπερβολικές δόσεις” και καθιστά δύσκολη την αξιολόγηση της επίδρασης της μελατονίνης στον ύπνο σε έναν συγκεκριμένο ασθενή, καθώς η πραγματική δόση μπορεί να διαφέρει σημαντικά από δισκίο σε δισκίο ή τουλάχιστον από μπουκάλι σε μπουκάλι. Τα μη συνταγογραφούμενα προϊόντα μελατονίνης μπορεί επίσης να περιέχουν ποικίλα επίπεδα άλλων ουσιών, όπως η σεροτονίνη (πρόδρομη ουσία της μελατονίνης, η οποία, σε περίσσεια, μπορεί να προκαλέσει ακόμη και απειλητικές για τη ζωή παρενέργειες), γεγονός που μπορεί να συμβάλει περαιτέρω στις ποικίλες επιδράσεις/ παρενέργειες.

Ποια είναι η θετική πλευρά στην χρήση της μελατονίνης;

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η μελατονίνη έχει ευεργετικές αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες και μπορεί να έχει και άλλες θεραπευτικές δυνατότητες. Επί του παρόντος διερευνάται η αξία της στη θεραπεία ιατρικών καταστάσεων που δεν σχετίζονται με τον ύπνο.

Μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι η βραχυπρόθεσμη χρήση μελατονίνης είναι ασφαλής για άτομα που βιώνουν jet lag ή δυσκολεύονται να κοιμηθούν. Ωστόσο, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Συμπληρωματικής και Ολοκληρωτικής Υγείας (NCCIH), τμήμα των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας (NIH), οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις είναι άγνωστες.

Λόγω της αυξανόμενης χρήσης της μελατονίνης απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να ενημερωθούν οι καταναλωτές σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους για την υγεία και τα πιθανά οφέλη της συνεχούς χρήσης μελατονίνης.

Στο μέλλον,η αλλαγή του καθεστώτος της μελατονίνης από μη συνταγογραφούνες σε συνταγογραφούμενες θεραπείες θα ήταν μια θετική προσέγγιση. Επιπλέον, η ρύθμιση της μελατονίνης ώστε να αντικατοπτρίζει με ακρίβεια το περιεχόμενό της, συμπεριλαμβανομένης της απουσίας προσμίξεων, θα είχε μεγάλη αξία.