Μπορεί να υπάρξει απώλεια περιόδου λόγω περιοριστικών δίαιτων και υπερβολικής άσκησης;

Η φιλανθρωπική οργάνωση για τις διατροφικές διαταραχές Beat πιστεύει ότι το ζήτημα αυτό τροφοδοτείται από την αυξανόμενη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς περισσότερες νεαρές γυναίκες πάσχουν από λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια. Πρόκειται για μια κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός μπαίνει σε κατάσταση επιβίωσης επειδή υπολειτουργεί σοβαρά. Με αποτέλεσμα τη διακοπή της εμμήνου ρύσεως.

Τι είναι η υποθαλαμική αμηνόρροια;

Η λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια είναι μια κοινή μορφή δευτερογενούς αμηνόρροιας. Η υποθαλαμική αμηνόρροια προκύπτει από ορμονικές διαταραχές σε νεαρές, προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Για να καταλάβετε περισσότερα σχετικά με την υποθαλαμική αμηνόρροια, αξίζει να αναλύσετε τους όρους:

• Η αμηνόρροια είναι ο ιατρικός όρος για τις χαμένες περιόδους
• Πρωτοπαθής αμηνόρροια σημαίνει ότι  η περίοδός σας δεν ξεκίνησε ποτέ. Η Δευτεροπαθής αμηνόρροια από την άλλη είναι ότι είχατε περιόδους στο παρελθόν, αλλά έχουν σταματήσει
• Ένα “λειτουργικό” πρόβλημα είναι αυτό για το οποίο δεν υπάρχει κάποια μεμονωμένη φυσική ανωμαλία (όπως ένας όγκος που παράγει υπερβολικές ορμόνες) που να ευθύνεται γι’ αυτό
• Ο υποθάλαμός σας είναι ένα όργανο που απελευθερώνει ορισμένες από τις ορμόνες που συμβάλλουν στη ρύθμιση του εμμηνορροϊκού σας κύκλου

Η αμηνόρροια συνδέεται με ένα ή συνδυασμό των εξής:

• Ψυχολογικό στρες
• Υπερβολική άσκηση
• Διαταραγμένη διατροφή

Ένα από τα κύρια ορμονικά ευρήματα στη λειτουργική αμηνόρροια είναι τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων. Εκτός από τις χαμένες περιόδους, η απώλεια οιστρογόνων έχει βαθιές επιπτώσεις σε πολλά συστήματα σε όλο το σώμα, όπως:

• Καρδιακά
• Σκελετικό
• Ψυχολογικά
• Αναπαραγωγικά

Ενώ έχουν γίνει εμπεριστατωμένες μελέτες σχετικά με τις επιπτώσεις της ανεπάρκειας οιστρογόνων στην εμμηνόπαυση, υπάρχουν ελάχιστες έρευνες σχετικά με τις επιπτώσεις της ανεπάρκειας οιστρογόνων στις νεαρές γυναίκες.

Τα χαμηλά οιστρογόνα στις γυναίκες στην εμμηνόπαυση δημιουργούν αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και έχουν αντίκτυπο στην απώλεια οστού. Μπορεί επίσης να διαταράσσει τη συνολική ψυχική υγεία και συνδέεται με υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης και άγχους.

Θεωρείται ότι παρόμοιο φαινόμενο παρατηρείται και στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που έχουν δευτερογενή αμηνόρροια και οι οποίες παρουσιάζουν έλλειψη οιστρογόνων.

Πόσο διαδεδομένη είναι η αμηνόρροια;

Η Martha Williams, συντονίστρια κλινικών συμβουλών της Beat, τονίζει ότι επί του παρόντος δεν υπάρχουν ακριβή στατιστικά στοιχεία για το θέμα αυτό. Ωστόσο, η ίδια ανησυχεί για το πόσο διαδεδομένη έχει γίνει η υποθαλαμική αμηνόρροια.

“Από τα άτομα που υποστηρίζουμε, δυστυχώς γνωρίζουμε ότι πολλές γυναίκες που πάσχουν από διατροφική διαταραχή ή είναι ευάλωτες σε αυτήν κινδυνεύουν να χάσουν την περίοδό τους. Οι ακριβείς λόγοι μπορεί να ποικίλλουν. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι συμπεριφορές διατροφικής διαταραχής, όπως η υπερβολική άσκηση, οι ξαφνικές αλλαγές στο βάρος ή η περιοριστική διατροφή μπορούν να συμβάλουν σε αυτό”, λέει η Williams.

Αν και είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ακριβώς πόσο διαδεδομένες είναι οι διατροφικές διαταραχές, μια μελέτη του 2017 από τους Hay et al διαπίστωσε ότι η διαταραχή της αδηφαγίας (BED) αντιπροσωπεύει το 22% των περιπτώσεων διατροφικών διαταραχών. Αυτό την καθιστά τη δεύτερη πιο συχνή διατροφική διαταραχή, πίσω από την άλλη καθορισμένη διαταραχή σίτισης ή διατροφής (OSFED) σε ποσοστό 47%.

Ωστόσο, τα στερεότυπα και η λανθασμένη εκπαίδευση γύρω από τις διατροφικές διαταραχές σημαίνουν ότι καταστάσεις όπως η ανορεξία και η βουλιμία λαμβάνουν συχνά μεγαλύτερη προσοχή.

Η Ruth Micallef είναι σύμβουλος διατροφικών διαταραχών. Εξηγεί ότι δεν είναι μόνο οι περιοριστικές διατροφικές συνήθειες που μπορούν να επηρεάσουν τα επίπεδα ορμονών του σώματος. Η ίδια αισθάνεται απογοητευμένη όταν οι σοβαρές συνέπειες των διατροφικών διαταραχών στην υγεία δεν αναφέρονται σε όσους δεν έχουν περιοριστικές διατροφικές διαταραχές.

“Είτε πρόκειται για περιορισμούς είτε για αδηφαγίες, οι διατροφικές διαταραχές έχουν πολύ μεγάλο αντίκτυπο στην ορμονική υγεία κάποιου. Αυτές οι ενέργειες γίνονται ορμονικές διαταραχές και μπορεί να έχουν μια σειρά από επιπτώσεις, όπως εξαιρετικά χαμηλή διάθεση σε κάποια σημεία του εμμηνορροϊκού κύκλου, έλλειψη περιόδων, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και μακροπρόθεσμα αναπαραγωγικά προβλήματα, για να αναφέρουμε μερικά”, εξηγεί.

Αυτά, με τη σειρά τους, μπορούν να δημιουργήσουν έναν φαύλο κύκλο με μια διατροφική διαταραχή, ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να βασίζονται σε αυτόν τον τρόπο αντιμετώπισης ακόμη και για να αντιμετωπίσουν τις παραπάνω επιπτώσεις.

Η απώλεια της περιόδου δεν συμβαίνει αποκλειστικά σε όσους είναι λιποβαρείς ή έχουν χαμηλό ΔΜΣ.

Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι για να χάσει κάποιος την περίοδό του πρέπει να είναι λιποβαρής. Αυτό δεν ισχύει πάντα ,διότι κι άλλοι παράγοντες, όπως το στρες, μπορούν να επηρεάσουν τον εμμηνορροϊκό κύκλο. Στο Beat, βοηθούν πολλά άτομα με διατροφικές διαταραχές που έχουν υγιές βάρος, αλλά έχουν περιοριστικές διατροφικές συνήθειες και παρουσιάζουν αλλαγές στην περίοδό τους.

Γιατί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν πρόβλημα για την έλλειψη περιόδου;

Μια μελέτη του 1999 από τους Field et al. διαπίστωσε ότι το πρότυπο των αδύνατων γυναικών και η προσπάθεια να μοιάζουν με τις γυναίκες στην τηλεόραση, στις ταινίες ή στα περιοδικά ήταν προγνωστικά για τα νεαρά κορίτσια (ηλικίας 9-14 ετών) που άρχιζαν να κάνουν αυστηρές δίαιτες αποτοξίνωσης τουλάχιστον δύο φορές κάθε μήνα.

Μια άλλη μελέτη του 2001 για την ίδια ηλικιακή ομάδα διαπίστωσε ότι τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια (ηλικίας 9-14 ετών) που έκαναν προσπάθεια να μοιάζουν με τις φιγούρες που έβλεπαν στα μέσα ενημέρωσης, είχαν περισσότερες πιθανότητες από τους συνομηλίκους τους να αναπτύξουν ανησυχίες για το βάρος τους και να αρχίσουν αυστηρές δίαιτες .

Δυστυχώς, 21 χρόνια αργότερα, το πρόβλημα φαίνεται να έχει επιδεινωθεί καθώς η τεχνολογία έχει εξελιχθεί. Οι νέοι άνθρωποι είναι πλέον περισσότερο εκτεθειμένοι σε φωτογραφίες σωμάτων και σε περιεχόμενο υπέρ της υγιεινής διατροφής και του fitness και περνούν περισσότερο χρόνο συγκρίνοντας το σώμα τους με τα σώματα ανθρώπων που δεν έχουν συναντήσει ποτέ.

Πώς μας επηρεάζει η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;

Μια μελέτη του 2019 δείχνει ότι οι νέοι που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν διατροφική διαταραχή.

Ο Dr Simon M. Wilksch εξέτασε την επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην εικόνα του σώματος. Η μελέτη παρακολούθησε 1.000 μαθητές ηλικίας 11 έως 12 ετών και τη χρήση τεσσάρων ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης: Facebook, Snapchat, Instagram και Tumblr.

Τα αποτελέσματα διαπίστωσαν ότι οι έφηβοι προτιμούσαν το Instagram και το Snapchat: συγκεκριμένα, και οι δύο αυτές πλατφόρμες επικεντρώνονται περισσότερο στις φωτογραφίες και τα βίντεο από ό,τι το Facebook και το Tumblr.

Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι οι διατροφικές διαταραχές αναφέρθηκαν από το 52% των κοριτσιών και το 45% των αγοριών, με την αυστηρή άσκηση και την παράλειψη γευμάτων να αποτελούν τις πιο συνηθισμένες συμπεριφορές. Συνολικά, το 75% των κοριτσιών και το 70% των αγοριών είχαν τουλάχιστον έναν λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ το Instagram ήταν το πιο κοινό δίκτυο, το οποίο χρησιμοποιούσε το 68% των κοριτσιών και το 62% των αγοριών.

Παρόλο που δεν μπορούν να πούν με βεβαιότητα ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν άμεση σχέση με τις διατροφικές διαταραχές (κυρίως επειδή οι διατροφικές διαταραχές είναι πολύ σύνθετες και η εμπειρία κάθε ατόμου είναι διαφορετική), τόσο η έρευνα όσο και οι ιστορίες των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συνηγορούν υπέρ μιας σύνδεσης.

Πώς επηρέασε η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας την έλλειψη περιόδου;

Η Beat έχει εξηγήσει πώς η πανδημία ήταν ιδιαίτερα δύσκολη για τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς οι άνθρωποι περνούσαν περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο όταν είχαμε lockdown.

Πιστεύουν επίσης ότι η ενθάρρυνση από την κυβέρνηση να ασκούνται κάθε ημέρα δεν ήταν απαραίτητα χρήσιμη για όλους. Η φιλανθρωπική οργάνωση λέει ότι η έμφαση σε αυτό το μήνυμα ήταν πιθανότατα αρκετά επιζήμια για όσους ήδη αγωνίζονταν να ρυθμίσουν τα επίπεδα άσκησής τους.

Η Williams συνεχίζει λέγοντας πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσαν να αποτελέσουν “πρόβλημα” λόγω:

• Οι γυναίκες μοιράζονται επεξεργασμένες φωτογραφίες του σώματός τους
• Μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το πώς πρέπει να φαίνονται οι άνθρωποι
• Οι influencers της γυμναστικής λένε στους οπαδούς τους τι τρώνε σε μια μέρα
• Βίντεο που περιέχουν συγκεκριμένο αριθμό θερμίδων
• Την προώθηση και εξύμνηση περιοριστικών διατροφικών συνηθειών

Ποια είναι η κουλτούρα στης δίαιτας;

Η Micallef υπογραμμίζει επίσης την επικράτηση της κουλτούρας της δίαιτας στη σημερινή κοινωνία, με τη δίαιτα να παρουσιάζεται συχνά ως η οδός προς την αιώνια υγεία.

Ακόμα και σήμερα, οι γυναίκες σε ηλικία εμμήνου ρύσεως ενθαρρύνονται σταθερά να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που θεωρούνται “υγιεινές” αλλά οι οποίες προωθούν την ορμονική διαταραχή. Σε αυτές περιλαμβάνονται δίαιτες όπως η κετο–κατανάλωση και η διαλείπουσα νηστεία, η έντονη προπόνηση καθ’ όλη τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού τους κύκλου και η δίαιτα γιο-γιο.

Η έρευνα για τις γυναίκες σε ηλικία εμμήνου ρύσεως εξακολουθεί να είναι ντροπιαστικά λίγη στον ανεπτυγμένο κόσμο μας, προσθέτοντας ότι αυτό είναι “πολύ έντονο” με τις διατροφικές διαταραχές.

Όσο η δίαιτα και η υποφαγία συνεχίζουν να θεωρούνται κανόνας και υπάρχει σοβαρή έλλειψη έρευνας και γνώσης τόσο από τους επαγγελματίες όσο και από την ευρύτερη κοινωνία, οι γυναίκες θα συνεχίσουν να υποφέρουν από αυτές.

Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν κάνει θετικές αλλαγές τα τελευταία χρόνια για την προστασία των χρηστών τους. Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο του 2019, το Instagram ανακοίνωσε νέες πολιτικές για την προστασία των ατόμων κάτω των 18 ετών από ορισμένα προϊόντα απώλειας βάρους και αισθητικές επεμβάσεις στην πλατφόρμα του. Το περιεχόμενο αυτό μπορεί τόσο να αναφερθεί όσο και να αφαιρεθεί εντελώς από την εφαρμογή, εάν κριθεί ακατάλληλο. Ωστόσο, ορισμένοι χρήστες αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα αυτών των νέων χαρακτηριστικών και διερωτώνται πώς αξιολογείται το “προβληματικό περιεχόμενο”.

Επιπλέον, το Snapchat ανακοίνωσε την έναρξη της υπηρεσίας Here For You. Αυτή συνδέει τους ανθρώπους που αναζητούν θέματα όπως η κατάθλιψη, το άγχος και τις διατροφικές διαταραχές  με πόρους που παράγονται από ειδικούς σε θέματα ψυχικής υγείας.

Παρόλο που είναι δύσκολο να δημιουργηθεί ένα σχέδιο δράσης για την εξάλειψη όλου του περιεχομένου που υποστηρίζει τη διαταραχή πρόσληψης τροφής από το διαδίκτυο (ειδικά από τη στιγμή που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξελίσσονται με τόσο γρήγορο ρυθμό), είναι μια σημαντική συζήτηση που πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε.

Πολλές γυναίκες χρησιμοποιούν το Instagram για να σχηματίσουν κοινότητες και να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με τις επιπτώσεις της υπερβολικής άσκησης και τους κινδύνους της “καθαρής διατροφής“. Ως εκ τούτου, πρέπει να υπάρχει υποστήριξη για όσους απευθύνονται για βοήθεια, είτε με συμπτώματα διατροφικής διαταραχής είτε με την απώλεια περιόδων.