Παιδικό ιχνογράφημα: Τι σημαίνουν οι ζωγραφιές και οι μουτζούρες του παιδιού σας;

Ένα παιδί επικοινωνεί με πολλούς τρόπους. Η λεκτική επικοινωνία προσφέρει μόνο μια μικρή εικόνα του μυαλού του. Η ανάλυση του παιδικού ιχνογραφήματος μπορεί να δώσει μια βαθύτερη κατανόηση της νοητικής και ψυχολογικής κατάστασης του παιδιού. Η προσωπικότητα του παιδιού γίνεται πιο κατανοητική και προσφέρει στους γονείς και τους θεραπευτές ένα μέσο για να βοηθήσουν το παιδί να ξεπεράσει δύσκολες και αγχωτικές καταστάσεις.

Συχνά βασιζόμαστε απόλυτα στη λεκτική επικοινωνία για να κατανοήσουμε τα παιδιά. Ωστόσο, αυτή αποτελεί μόλις το 10 τοις εκατό της ανθρώπινης επικοινωνίας. Η μελέτη άλλων μορφών επικοινωνίας είναι ακόμη πιο σημαντική για έναν γονέα, επειδή τα παιδιά λόγω ηλικίας συχνά δεν έχουν επίγνωση των συναισθημάτων τους.

Εξάλλου, τα μικρότερα παιδιά μπορεί να μην έχουν αρκετή ευφράδεια για να εκφραστούν λεκτικά. Η μελέτη των ζωγραφιών ενός παιδιού μπορεί να είναι ένας καλός τρόπος κατανόησης της νοοτροπίας του. Δώστε του εργαλεία ζωγραφικής, όπως ένα βιβλίο ζωγραφικής και χρώματα με ένα σετ κερομπογιές ή νερομπογιές και προσέξτε τα χρώματα που χρησιμοποιεί, τις πινελιές που κάνει και τη συνολική “αίσθηση” της εικόνας. Όλα αυτά σίγουρα μπορεί να σας δώσουν πολλά στοιχεία για το παιδί σας. Οι θεραπευτές πιστεύουν επίσης ότι η ζωγραφική είναι ένας καλός τρόπος να εκφράσει κάποιος το άγχος και να ανακουφιστεί σε δύσκολες στιγμές. Οι γιατροί έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν με επιτυχία προβλήματα όπως την βραδινή ενούρηση, το πιπίλισμα του δαχτύλου και το τραύλισμα μέσω του art therapy.

Τι πρέπει να παρατηρήσετε σε ένα παιδικό ιχνογράφημα;

Το νόημα της ζωγραφιάς του παιδιού σας μπορεί να σας δώσει πολύτιμες πληροφορίες για την ψυχική κατάστασή του . Μπορεί επίσης να σας δείξει κάθε είδους σωματικές και συναισθηματικές εμπειρίες που περνάει.

1. Πρώτη εντύπωση

Η πρώτη κιόλας ματιά στη ζωγραφιά του παιδιού σας μπορεί μερικές φορές να αποκαλύψει τι αισθάνεται. Κοιτάξτε την εικόνα και δείτε τι νιώθει το παιδί σας. Σας φαίνεται καταθλιπτικό ή διαταραγμένο; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση θα σας δώσει την πρώτη σας ένδειξη για τις σκέψεις του παιδιού σας.

2. Χρώματα

Τα χρώματα που χρησιμοποιεί έρχονται στη συνέχεια. Τα παιδιά, καθώς μεγαλώνουν, εκτίθενται σε ένα ευρύ φάσμα εμπειριών και συναισθημάτων – ό,τι συναντούν είναι συναρπαστικό και καινούργιο! Η αντίδραση ενός υγιούς παιδιού σε όλες αυτές τις πληροφορίες και τα αισθητηριακά ερεθίσματα θα ήταν να χρησιμοποιήσει ένα ευρύ φάσμα χρωμάτων στις ζωγραφιές του. Όσο περισσότερα χρώματα χρησιμοποιεί το παιδί σας στις ζωγραφιές του, τόσο πιο χαρούμενο και ενθουσιασμένο είναι για τη ζωή! Τα χρώματα βοηθούν επίσης στην καλύτερη έκφραση των συναισθημάτων σε σχέση με ένα απλό μολύβι. Συνεπώς, η υπερχρήση ενός συγκεκριμένου χρώματος μπορεί επίσης να υποδεικνύει τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού. Αυτό συνάδει με τα ευρήματα της ψυχολογίας των χρωμάτων. Σε γενικές γραμμές, ένα παιδί που χρησιμοποιεί πολύ τα μπλε και τα πράσινα χρώματα είναι χαρούμενο και καλά προσαρμοσμένο. Τα φωτεινά και ζεστά χρώματα, όπως τα πορτοκαλί και τα κίτρινα, υποδηλώνουν ευθυμία, ενώ τα σκούρα χρώματα θα μπορούσαν να υποδηλώνουν ένα παιδί που χρειάζεται βοήθεια.

3. Ολοκλήρωση

Αν ένα παιδί αφήνει τις ζωγραφιές του ελλιπείς ή σχεδιάζει ελαφρές διστακτικές γραμμές, μπορεί να χρειάζεται ενθάρρυνση. Τέτοιες ζωγραφιές δείχνουν ένα διστακτικό κι ανασφαλές παιδί. Οι ατελείς ζωγραφιές μπορεί επίσης να είναι ένδειξη μιας περιστασιακής παρορμητικής προσωπικότητας. Ωστόσο, εάν το μοτίβο συνεχίζεται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ένας γονέας θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο να αναζητήσει βοήθεια. Τα πολλά σβησίματα και οι διορθώσεις μπορεί να υποδηλώνουν ένα υψηλό επίπεδο άγχους. Αντίθετα, οι πολλές λεπτομέρειες μπορεί να αποτελούν ένδειξη της ανάγκης του παιδιού για προσοχή.

4. Θέση

Το σημείο της σελίδας όπου ένα παιδί ζωγραφίζει μια εικόνα μπορεί επίσης να υποδηλώνει την κατάσταση του μυαλού του παιδιού, αλλά αυτό θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε μεγαλύτερα παιδιά που έχουν καλύτερες κινητικές δεξιότητες. Ένα παιδί που ζωγραφίζει στην αριστερή πλευρά της σελίδας είναι ένα ντροπαλό κι εσωστρεφές παιδί– θα μπορούσε επίσης να σημαίνει ότι το παιδί αναζητά την παρουσία ενός ενήλικα που θα το φροντίζει, ή μιας μητρικής ή πατρικής φιγούρας. Ένα παιδί που σχεδιάζει στα δεξιά της σελίδας είναι ένα εξωστρεφές παιδί που έχει την επιθυμία να επικοινωνήσει.

Ποιες είναι οι σημασίες των κοινών παιδικών σχεδίων;

Το παιδί σας θα ζωγραφίσει εικόνες σε τρεις φάσεις:

• Φάση της μουτζούρας: τυχαίες μουτζούρες γραμμών που δεν έχουν πραγματικό νόημα
• Φάση προ-σχέδιο: όταν τα παιδιά προσπαθούν να ζωγραφίσουν αυτό που βλέπουν, συμπεριλαμβανομένων απλών φιγούρων, δέντρων, σπιτιών κ.λπ
• Φάση σχήματος: όταν υπάρχει ένα καλά αναγνωρίσιμο θέμα στις ζωγραφιές και οι ζωγραφιές είναι πιο ρεαλιστικές

Μέσα από αυτές τις τρεις φάσεις, οι ζωγραφιές του παιδιού σας θα περάσουν από τυχαίες μουτζούρες σε καθορισμένες εικόνες με θέματα και νόημα που ένας ενήλικας μπορεί να καταλάβει χωρίς να ρωτήσει το παιδί. Μέσα από τις διάφορες φάσεις, το νόημα των σχεδίων του παιδιού σας θα εξελίσσεται συνεχώς. Ακολουθούν ορισμένα κοινά θέματα που μπορεί να δείτε στις μουτζούρες του παιδιού σας και τι σημαίνει το καθένα από αυτά.

• Μουτζούρες

Η πρώτη φάση του παιδιού σας – το μουτζούρωμα – μπορεί να μην έχει νόημα στο χαρτί. Όμως οι ψυχολόγοι λένε ότι σε αυτό το στάδιο, δεν είναι η πραγματική ζωγραφική αλλά η διαδικασία είναι ενδεικτική. Ένα παιδί μπορεί να ακουμπήσει το μολύβι στο χαρτί, να το σύρει και να κάνει θορύβους σαν μηχανή που ανεβάζει στροφές. Αν ρωτήσετε αυτό το παιδί τι μόλις ζωγράφισε, μπορεί να πει “ο μπαμπάς πάει στη δουλειά”… πράγμα που σημαίνει ότι η τυχαία μουτζούρα είναι στην πραγματικότητα ένα αυτοκίνητο στο δρόμο. Οι μουτζούρες δεν βγάζουν κανένα νόημα όταν τις κοιτάτε, αλλά η διαδικασία μπορεί να δώσει ιδέες.

• Χαμογελαστός ήλιος

Ένας γεμάτος ήλιος στο κέντρο της σελίδας, με ένα χαμόγελο, είναι το σημάδι ενός καλά προσαρμοσμένου, ευτυχισμένου, ικανοποιημένου παιδιού.

• Γραμμική φιγούρα

Οι γραμμικές φιγούρες συνήθως απεικονίζουν την οικογένεια του παιδιού. Μπορείτε να λάβετε ενδείξεις για τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού βλέποντας πού τοποθετεί τον εαυτό του στην εικόνα, δίπλα σε ποιον στέκεται (γεγονός που υποδηλώνει το πρόσωπο με το οποίο νιώθει πιο κοντά), ποια φιγούρα εμφανίζεται μεγαλύτερη (γεγονός που υποδηλώνει ποιος είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο στην οικογένεια, σύμφωνα με το παιδί) κ.λπ.

• Αύξηση του αριθμού των λεπτομερειών

Όσο περισσότερες λεπτομέρειες προσθέτει ένα παιδί στο σχέδιο, τόσο καλύτερα αναπτύσσεται η γνωστική του ικανότητα. Τα παιδιά συνήθως προσθέτουν λεπτομέρειες όπως γυαλιά στον πατέρα ή ένα καπέλο στη μητέρα. Τα παιδιά με οξεία παρατηρητικότητα μπορεί ακόμη και να είναι σε θέση να παρατηρήσουν και να ερμηνεύσουν τις διαφορές της εμφάνισης, και μπορεί ακόμη και να είναι σε θέση να δουν διαφορετικά το “φύλο“.

• Τρύπα στο έδαφος

Αυτό είναι το τυπικό σχέδιο ενός παιδιού που έχει βιώσει πρόσφατα μια απώλεια. Συνήθως έχει τη σημασία ενός θανάτου στην οικογένεια, ή θα μπορούσε επίσης να είναι ο θάνατος ενός κατοικίδιου ζώου. Εάν το παιδί δεν ζωγραφήσει κανέναν άλλο στο σχέδιο του αυτό  σημαίνει ότι το παιδί νιώθει πολύ μόνο του.

• Τέρατα

Πολλές παιδικές ιστορίες είναι γεμάτες από σκοτεινά τρομακτικά όντα, οπότε μια τέτοια ζωγραφιά δεν θα μπορούσε να είναι παρά η ερμηνεία του παιδιού για την ιστορία. Αντίθετα, η δημιουργία τεράτων θα μπορούσε να είναι ένας μηχανισμός αντιμετώπισης ενός παιδιού που αισθάνεται αδύναμο.

• Σύννεφα και βροχή

Μια εικόνα με πολλά σύννεφα και βροχή μπορεί να δείχνει ότι το παιδί νιώθει ιδιαίτερα ταραγμένο ή φοβισμένο. Αν το παιδί σας αισθάνεται φοβισμένο, μπορεί να ζωγραφίσει τον εαυτό του να στέκεται κάτω από ένα μεγάλο σύννεφο.

• Σπίτια

Οι λεπτομέρειες που μπορείτε να παρατηρήσετε σε ένα σπίτι που έχει ζωγραφίσει ένα παιδί περιλαμβάνουν τον αριθμό των παραθύρων, αν η πόρτα είναι ανοιχτή ή κλειστή, αν υπάρχει διάδρομος που οδηγεί στο σπίτι κ.λπ. Τα πολλά παράθυρα είναι ένδειξη ότι το παιδί θέλει οι άλλοι να “βλέπουν τι συμβαίνει στο σπίτι”. Μια πόρτα ανοιχτή υποδηλώνει μια φιλόξενη στάση. Ο διάδρομος, από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να δείχνει ένα καλά κοινωνικά προσαρμοσμένο παιδί που έχει υγιείς κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με τα παιδιά της ηλικίας του.

• Θυμωμένοι άνθρωποι

Ένα παιδί που ζωγραφίζει θυμωμένους ανθρώπους, ειδικά μέλη της οικογένειας, είναι πιθανό να βιώνει ένα συναισθηματικό τραύμα. Πολλές φορές, αυτές οι ζωγραφιές είναι επίσης αποτέλεσμα της ακούσιας έκθεσής του σε τέτοιου είδους μέσα ενημέρωσης – ταινίες στην τηλεόραση, βίντεο στο διαδίκτυο κ.λπ. Οι πράξεις αυτών των ανθρώπων μπορούν επίσης να δώσουν πληροφορίες: όταν ένας ενήλικας που βρίσκεται σε κάποιο κίνδυνο μπορεί να υποδηλώνει το φόβο του παιδιού να χάσει τον ενήλικα ή το θυμό του προς το άτομο αυτό. Από την άλλη πλευρά, ένας ενήλικας που πληγώνει το παιδί μπορεί να υποδηλώνει κακοποίηση στο σπίτι ή φόβο για τον εν λόγω ενήλικα.

Πότε πρέπει να εξετάζετε τις ζωγραφιές του παιδιού σας;

Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν επιδιώκουν την ανάλυση των παιδικών σχεδίων με μοναδικό σκοπό να εντοπίσουν φόβους και στενοχώριες ή να επιφέρουν σημαντική αλλαγή συμπεριφοράς. Οι ζωγραφιές είναι ένα πρόσθετο, εύκολα διαθέσιμο εργαλείο για την κατανόηση της καθημερινής συμπεριφοράς. Βάση διαφόρων μελετών και ερευνητών τα παιδιά που ζωγραφίζουν πολύ συχνά είναι στην πραγματικότητα πιο δημιουργικά και έξυπνα.

Μερικές φορές τα παιδιά μπορεί να ζωγραφίζουν τρομακτικά πράγματα: όπλα, φωτιά, θυμωμένους ανθρώπους, καυγάδες κ.λπ. Ενώ η περίεργη ζωγραφιά είναι εντάξει, αν αυτή είναι μια κοινή τάση που εμφανίζεται στις ζωγραφιές του παιδιού σας, ίσως να θέλετε να συμβουλευτείτε έναν παιδοψυχολόγο. Ορισμένες τέτοιες περιπτώσεις, όπου η συμβουλή ενός ψυχολόγου μπορεί να είναι απαραίτητη, είναι όταν:

• Το παιδί ζωγραφίζει επανειλημμένα βίαιες εικόνες
• Το παιδί ζωγραφίζει ένα πρόσωπο ή ένα αντικείμενο σημαντικά μεγαλύτερο από το ίδιο
• Το παιδί σχεδιάζει αποσπασματικά μέρη του σώματος για ανθρώπινες φιγούρες
• Χρησιμοποιεί πάρα πολλά σκούρα χρώματα και δυσάρεστες εικόνες

Είναι σημαντικό να εξετάζετε την εικόνα ενός παιδιού στο σύνολό της. Ποτέ μην βασίζεστε μόνο στη δική σας ερμηνεία των σχεδίων του παιδιού σας. Μπορούν να ζωγραφίσουν κάποια πολύ τρομαχτικά ή/και τρελά , αστεία πράγματα! Να θυμάστε να ρωτάτε το παιδί σας για το νόημα αυτού που έχει ζωγραφίσει. Μην παίρνετε κατάκαρδα το νόημα κάθε μουτζούρας!