Το τελικό ύψος του παιδιού καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, τόσο γενετικούς, όσο και περιβαλλοντικούς. Αν αναλογιστούμε ότι το γονιδίωμα του κάθε ανθρώπου αποτελεί ένα πλαίσιο εντός του οποίου επιδρούν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, συνειδητοποιούμε τον σημαντικό τους ρόλο στην επίδραση του ύψους. Παρακάτω αναφέρονται κάποιοι σημαντικοί παράγοντες που παίζουν ρόλο στο τελικό ανάστημα του παιδιού.
Γενετικοί παράγοντες: μια πληθώρα γονιδίων που κληροδοτείται από τους γονείς στα παιδιά υπαγορεύουν το ενδογενές δυναμικό της ανάπτυξής τους. Τα γονίδια καθορίζουν το τελικό ανάστημα έως και 60-80%. Οι γνώσεις στον τομέα αυτόν είναι ελλιπείς ακόμα. Πραγματοποιούνται μελέτες που θα απαντήσουν διάφορα ερωτήματα πάνω στο θέμα. Παρατηρήσεις δείχνουν ότι «κοντές» οικογένειες κάνουν «κοντά» παιδιά και το αντίστροφο και είναι σπάνιες οι εξαιρέσεις, όπου κοντοί γονείς κάνουν ψηλά παιδιά και το αντίστροφο.
Φύλο: Τα αγόρια είναι ψηλότερα από τα κορίτσια, κατά 13-14 εκατοστά. Η δυνατότητα των αγοριών να ψηλώνουν διατηρείται μέχρι τα19-20 χρόνια τους, ενώ στα κορίτσια παρατηρείται σημαντική μείωση του ρυθμού αύξησής τους μετά την έναρξη της περιόδου και για τα επόμενα 2 χρόνια από τότε ψηλώνουν κατά μέσο όρο 7 εκατοστά.
Βάρος γέννησης και πρόωρος τοκετός: Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, τα βρέφη που γεννήθηκαν πρόωρα και με χαμηλό βάρος παρουσιάζουν μικρότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην παιδική τους ηλικία
Συνολική υγεία: Η σωματική, αλλά και η ψυχική υγεία του παιδιού, όσο κι αν φαίνεται ασύνδετο παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στο ρυθμό ανάπτυξης και στη διαμόρφωση του τελικού αναστήματος του παιδιού. Ασθένειες που μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του παιδιού είναι η χρόνια αρθρίτιδα, η δυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη), υποθυρεοειδισμός, έλλειψη αυξητικής ορμόνης, χρόνια χρήση ορισμένων φαρμάκων, αλλά και ψυχολογικοί παράγοντες, όπως η έλλειψη φροντίδας, υποστήριξης και αγάπης από τους γονείς και το οικογενειακό/κοινωνικό περιβάλλον.
Ορμονικοί παράγοντες: Διαταραχές σε ορισμένες ορμόνες του σώματος έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη διαμόρφωση του τελικού αναστήματος του παιδιού. Από τις πιο σημαντικές ορμόνες που επιδρούν εδώ είναι η αυξητική και θυρεοειδική ορμόνη, η τεστοστερόνη και η ινσουλίνη.
Διατροφικοί παράγοντες: Η πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και υγιεινών θερμίδων είναι σημαντική για την ανάπτυξη του παιδιού. Φροντίστε για την ισορροπημένη διατροφή του παιδιού σας και για τη διατήρηση του βάρους του βάσει της ηλικίας του. Υπέρβαρα παιδιά τείνουν να έχουν μικρότερο τελικό ύψος από το γενετικά καθορισμένο τους, παρότι στην αρχή της εφηβείας μπορεί να είναι ψηλά σε σχέση με τα υπόλοιπα της ηλικίας τους. Από την άλλη πλευρά και η έλλειψη θρεπτικών συστατικών και θερμίδων στην παιδική και προ-εφηβική ηλικία μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, με συνέπεια μικρότερο ρυθμό ανάπτυξης. Στη χώρα μας στα χρόνια του πολέμου, αλλά και τα μεταπολεμικά μεταξύ δεκαετιών 50-60, τα παιδιά είχαν χαμηλότερο ανάστημα σε σχέση με το μέσο ανάστημα των ημερών μας.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Εδώ εντάσσονται φυσικοί και χημικοί παράγοντες όπως ακτινοβολία, χημικές ουσίες, φάρμακα, τρόπος ζωής με κάπνισμα και αλκοόλ και χρόνιες ασθένειες ή ψυχολογικά προβλήματα επιδρούν αρνητικά στο τελικό ανάστημα του παιδιού ήδη από την περίοδο της κυοφορίας του. Γι’ αυτό απαιτείται μεγάλη προσοχή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Μύθοι σχετικά με παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το ύψος
Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι αν το παιδί τους παίζει μπάσκετ θα γίνει ψηλό ή αν σηκώνει βάρη θα μείνει κοντό. Δεν υπάρχουν μελέτες μέχρι τώρα που να αποδεικνύουν κάτι τέτοιο και οι δραστηριότητες του παιδιού δεν φαίνεται να επηρεάζουν το τελικό του ανάστημα και την ανάπτυξή του. Είναι σημαντικό το παιδί σας να ασκείται και να τρέφεται σωστά, διότι αυτό συμβάλλει στη διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους και στη συνολικότερη υγεία του παιδιού. Αποφύγετε τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη, όπως τα επεξεργασμένα τρόφιμα, καθώς και τα αλλαντικά και το επεξεργασμένο κρέας.