Παραπληροφόρηση: 3 στρατηγικές για να τη διακρίνετε

Πώς επηρεάζει τους νέους η παραπληροφόρηση στα social media;

Η “παραπληροφόρηση” αναφέρεται γενικά σε ανακριβείς ισχυρισμούς στα μέσα ενημέρωσης που μπορεί να έχουν ή να μην έχουν ως στόχο την παραπλάνηση του κοινού. Η διάχυση της παραπληροφόρησης έχει επιδεινωθεί από τη γρήγορη, εύκολη και χαμηλού κόστους πρόσβασή μας στο διαδικτυακό περιεχόμενο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η παραπληροφόρηση προκαλεί ζημιά ταχύτερα από ό,τι μπορεί να διορθωθεί, με τις λανθασμένες πεποιθήσεις να διαπιστώνεται σταθερά ότι επιμένουν ακόμη και μετά τη διόρθωση και την ακρίβεια της πληροφορίας. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2020 διαπίστωσε ότι, μόλις η παραπληροφόρηση βγήκε στο Twitter, χρειάστηκαν επτά ημέρες για να αντιστοιχίσουν τα αποκαλυπτικά tweets με την ποσότητα των tweets παραπληροφόρησης.

Παρόλο που οι έφηβοι έχουν συνήθως τεχνολογικές γνώσεις και είναι ενήμεροι για τις τελευταίες τάσεις των μέσων ενημέρωσης, εξακολουθούν να είναι ευεπηρέαστοι και επιρρεπείς στην πίεση των συνομηλίκων. Έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμη και όταν υποψιάζονται ότι η συγκεκριμένη πληροφορία μπορεί να μην είναι ακριβής, εξακολουθούν να τη μοιράζονται στο διαδίκτυο αν οι φίλοι τους κάνουν το ίδιο. (Δείτε εδώ εάν οι έφηβοι εθίζονται πραγματικά στα βιντεοπαιχνίδια)

Στην πραγματικότητα, οι έφηβοι μοιάζουν περισσότερο με τα μικρά παιδιά παρά με τους ενήλικες όσον αφορά την ευαισθησία τους στην παραπληροφόρηση. Οι έφηβοι  μπορεί να δυσκολεύονται να διακρίνουν τι είναι αλήθεια και τι όχι, ειδικά σε ιδιαίτερα αμφιλεγόμενα θέματα όπως θεωρίες συνωμοσίας, κοινωνικές πολιτικές και πολιτικά ζητήματα.

Ποιες είναι οι στρατηγικές που θα βοηθήσουν τους γονείς να εξηγήσουν στους έφηβους πως να διακρίνουν μια παραπληροφόρηση;

Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, είναι ζωτικής σημασίας για τους γονείς να καλλιεργήσουν την αναλυτική σκέψη μέσω απλών και αξιόπιστων συμβουλών. Χρησιμοποιώντας τους τρεις παρακάτω κανόνες, εσείς και το έφηβο παιδί σας θα αρχίσετε να αναπτύσσετε στρατηγικές για να διακρίνετε τις ακριβείς πληροφορίες από την παραπληροφόρηση:

1. Ο κανόνας “προσπάθειες ελέγχου των γεγονότων”

Μάθετε στο έφηβο παιδί σας να εξετάζει ανεξάρτητα αν το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης έχει επιδείξει σαφείς προσπάθειες ελέγχου των γεγονότων, ή τουλάχιστον να αμφισβητεί αν τα αναφερόμενα γεγονότα έχουν ελεγχθεί ως προς τα γεγονότα. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω απλών διασταυρωτικών ελέγχων των ίδιων πληροφοριών σε διαφορετικούς ιστότοπους ή κανάλια κοινωνικής δικτύωσης, διαβάζοντας σχετικά με τις αυτοαποκαλούμενες αξίες και την αποστολή της πηγής και ελέγχοντας τις αντιδράσεις του κοινού σε αυτές τις αυτοαποκαλύψεις.

Ο έλεγχος των γεγονότων είναι ακόμη πιο σημαντικός για τα βίντεο που βασίζονται σε σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (όπως το YouTube ή το TikTok), τα οποία συνδυάζουν τόσο τα γεγονότα όσο και τις απόψεις των διαδικτυακών επιρροών. Τέτοιο περιεχόμενο παράγεται συχνά με επιταχυνόμενο ρυθμό για να πιάσει τα ιογενή θέματα και μερικές φορές απευθύνεται σε νεότερους καταναλωτές, χωρίς να καταβάλλεται ελάχιστη έως μηδενική προσπάθεια για τον έλεγχο των γεγονότων.

Σε περίπτωση που εσείς και το παιδί σας έχετε λίγο χρόνο και επιθυμείτε να εξετάσετε προσεκτικά αν μια συγκεκριμένη είδηση έχει ελεγχθεί ως προς τα γεγονότα, χρησιμοποιήστε κάποια από τα διαδικτυακά εργαλεία ελέγχου γεγονότων (πχ Adblock Plus, Bot Sentinel, Climate Feedback κ.ά)  .

Μέσω δοκιμής και λάθους, επιλέξτε τα εργαλεία που θα λειτουργήσουν καλύτερα για εσάς. Αν και πιο χρονοβόρα, αυτή η διαδικασία θα βοηθήσει στην οικοδόμηση της συσσωρευμένης γνώσης της οικογένειάς σας σχετικά με τους διάφορους τρόπους με τους οποίους οι επιστήμονες και οι εκπαιδευτικοί έχουν καταπολεμήσει την παραπληροφόρηση.

2. Ο κανόνας των “ολοκληρωμένων συζητήσεων”

Εξαιρετικά επιρρεπείς στην πίεση των συνομηλίκων, τα νήπια και οι έφηβοι θα μοιραστούν περιεχόμενο που θα μπορούσε να είναι ψευδές, αλλά το έχουν μοιραστεί με τους φίλους τους, από φόβο μήπως γελοιοποιηθούν και χαρακτηριστούν ως οι περίεργοι. Η παθητική κοινοποίηση με λίγη σκέψη, αντί για κακόβουλους φορείς, θα μπορούσε να είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα στη διάδοση της παραπληροφόρησης.

Μιλήστε με το παιδί σας για κομμάτια πληροφοριών που έχουν μοιραστεί στο διαδίκτυο και τα οποία είναι ορατά και σε εσάς. Ακούστε την ιστορία τους. Στη συνέχεια, προτρέψτε τα εποικοδομητικά και ήρεμα να είναι πιο προσεκτικοί στην κοινοποίηση των αναρτήσεων τους στο διαδίκτυο, αν αισθάνεστε ότι δεν είχαν σκεφτεί την όλη διαδικασία.

Το πιο σημαντικό είναι να εξηγήσετε στο παιδί σας ότι όταν μοιράζεται κάτι στο διαδίκτυο, έχει γίνει μια άλλη “πηγή” πληροφοριών (όπως ένας ιστότοπος ή ένα κανάλι κοινωνικής δικτύωσης), η αξιοπιστία της οποίας είναι πλέον ανοιχτή στην κρίση άλλων ανθρώπων, ακόμη και χωρίς να το γνωρίζουν.

Ενημερώστε τον έφηβο σας ότι το τοπίο των μέσων ενημέρωσης εκεί έξω είναι περίπλοκο, ότι διαφορετικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν διαφορετικές απόψεις και ότι μπορεί να προσλαμβάνουν κάποιες ιδέες και να απορρίπτουν άλλες.

Αν έχουν αμφιβολίες για το αν ένα κομμάτι των μέσων ενημέρωσης είναι παραπληροφόρηση, ενθαρρύνετέ τους να μην το μοιράζονται.

3. Ο κανόνας “συγκεκριμένα πρόσωπα εξουσίας”

Εκτός από τους ιστότοπους και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως πηγές πληροφόρησης, οι αναφορές αυθεντίας είναι ένα άλλο σημείο επαφής που βοηθά τους tweens και τους εφήβους να αποφασίσουν αν μπορούν να εμπιστευτούν το μήνυμα.

Δεν είναι όλες οι αναφορές αυθεντίας αξιόπιστες ή είναι ταυτόχρονα αξιόπιστες και πειστικές. Διαπιστώθηκε ότι η παραπληροφόρηση σχετικά με το COVID-19 που κυκλοφόρησε στο Twitter περιλάμβανε μη συγκεκριμένες αναφορές αυθεντίας, όπως “Άγγλοι ειδικοί” ή “ένας φίλος γιατρός”. Επιπλέον, η στάση ενός ατόμου απέναντι σε πρόσωπα εξουσίας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και προσυπογράφουν την παραπληροφόρηση. Ακόμη και όταν οι πληροφορίες προέρχονται από νόμιμες πηγές αυθεντίας, οι άνθρωποι δεν είναι πιθανό να συμμορφωθούν εάν έχουν μικρή εμπιστοσύνη στην αυθεντία.

Ενθαρρύνετε το παιδί σας να αναρωτηθεί γιατί θεωρεί ορισμένα πρόσωπα εξουσίας στο διαδίκτυο πιο αξιόπιστα από άλλα. Δείξτε στο παιδί σας τρόπους να διακρίνει τους πιο νόμιμους ειδικούς, εστιάζοντας στα σχετικά και συγκεκριμένα διαπιστευτήρια του ειδικού. Συνδυάστε αυτόν τον κανόνα με τους κανόνες νούμερο 1 και 2 παραπάνω, αν μπορείτε.

Για παράδειγμα, η φιγούρα της αυθεντίας μπορεί να παρουσιάζεται ως “Ερευνητής” ή “Γιατρός”, με εικόνες της λευκής ποδιάς ενός επιστήμονα εργαστηρίου ή ενός γιατρού. Αλλά αν τα διαπιστευτήριά τους για την επιστημονική ή ιατρική εμπειρία δεν διευκρινίζονται με σαφήνεια ή δεν σχετίζονται με τις συζητήσεις, ενθαρρύνετε το παιδί σας να κάνει περισσότερες διασταυρώσεις προτού αποφασίσει αν μπορεί να τον εμπιστευτεί.

Θα μπορούσατε να συμβουλεύσετε το παιδί σας να διερωτηθεί περαιτέρω: “Επιδεικνύει αυτός ο εμπειρογνώμονας σαφείς προσπάθειες ελέγχου των γεγονότων που αναφέρθηκαν;” ή “Προωθεί αυτός ο εμπειρογνώμονας μια ολοκληρωμένη συζήτηση γύρω από αυτό το διχασμένο θέμα αντί για μια απολυταρχική άποψη;”.

Ουσιαστικά, θέλετε να καλλιεργήσετε αναλυτικές δεξιότητες στον έφηβο ή την έφηβη σας, ώστε να γίνουν ανεξάρτητοι και εξελιγμένοι καταναλωτές. Το έργο αυτό δεν είναι μονόδρομος. Καθώς το παιδί σας μεγαλώνει και η τεχνολογία συνεχίζει να αλλάζει, μπορεί να γίνει ακόμα πιο εξελιγμένος καταναλωτής των μέσων ενημέρωσης από εσάς!