Ποιες είναι οι 10 πιο συχνές ψυχικές διαταραχές στα παιδιά;

Σχεδόν 15 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως πάσχουν από κάποιο είδος σοβαρής ψυχικής ασθένειας (που παρεμβαίνει σημαντικά στην καθημερινή ζωή). Σε κάθε έτος, το 20% των παιδιών θα διαγνωστούν με ψυχική ασθένεια.

Ο όρος “ψυχική ασθένεια” δεν είναι απολύτως ακριβής, διότι υπάρχουν πολλοί “φυσικοί” παράγοντες – συμπεριλαμβανομένης της κληρονομικότητας και της χημείας του εγκεφάλου – που μπορεί να εμπλέκονται στην ανάπτυξη μιας ψυχικής διαταραχής. Ως εκ τούτου, πολλές ψυχικές διαταραχές μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με φαρμακευτική αγωγή, ψυχοθεραπεία ή συνδυασμό και των δύο.

Ο εντοπισμός των ψυχικών διαταραχών στα παιδιά μπορεί να είναι δύσκολος για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης. Τα παιδιά διαφέρουν από τους ενήλικες στο ότι βιώνουν πολλές σωματικές, νοητικές και συναισθηματικές αλλαγές καθώς εξελίσσονται κατά τη διάρκεια της φυσικής τους ανάπτυξης και εξέλιξης. Βρίσκονται επίσης στη διαδικασία να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν, να προσαρμόζονται και να σχετίζονται με τους άλλους και τον κόσμο γύρω τους.

Επιπλέον, κάθε παιδί ωριμάζει με τον δικό του ρυθμό και αυτό που θεωρείται “φυσιολογικό” στα παιδιά εμπίπτει σε ένα ευρύ φάσμα συμπεριφοράς και ικανοτήτων. Για τους λόγους αυτούς, κάθε διάγνωση ψυχικής διαταραχής πρέπει να λαμβάνει υπόψη το πόσο καλά λειτουργεί ένα παιδί στο σπίτι, στην οικογένεια, στο σχολείο και με τους συνομηλίκους του, καθώς και την ηλικία και τα συμπτώματα του παιδιού.

Ποιες καταστάσεις ψυχικής υγείας είναι πιο συχνές στα παιδιά;

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ψυχικών διαταραχών που μπορεί να επηρεάσουν τα παιδιά και τους εφήβους, όπως:

1. Αγχώδεις διαταραχές: Τα παιδιά με αγχώδεις διαταραχές αντιδρούν σε ορισμένα πράγματα ή καταστάσεις με φόβο και τρόμο, καθώς και με σωματικά σημάδια άγχους (νευρικότητα), όπως ταχυκαρδία και εφίδρωση
2. Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ): Τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν γενικά προβλήματα προσοχής ή συγκέντρωσης, δεν μπορούν να ακολουθήσουν οδηγίες και βαριούνται εύκολα ή/και απογοητεύονται με τις εργασίες. Έχουν επίσης την τάση να κινούνται συνεχώς και είναι παρορμητικά (δεν σκέφτονται πριν πράξουν)
3. Διαταρακτικές διαταραχές συμπεριφοράς: Τα παιδιά με αυτές τις διαταραχές τείνουν να αψηφούν τους κανόνες και συχνά είναι διασπαστικά σε δομημένα περιβάλλοντα, όπως το σχολείο
4. Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές: Τα παιδιά με αυτές τις διαταραχές είναι συγκεχυμένα στη σκέψη τους και γενικά έχουν προβλήματα κατανόησης του κόσμου γύρω τους
5. Διατροφικές διαταραχές: Οι διατροφικές διαταραχές περιλαμβάνουν έντονα συναισθήματα και συμπεριφορές, καθώς και ασυνήθιστες συμπεριφορές που σχετίζονται με το βάρος ή/και το φαγητό
6. Διαταραχές αποβολής: Διαταραχές που επηρεάζουν τη συμπεριφορά που σχετίζεται με τη χρήση της τουαλέτας. Η ενούρηση ή το βρέξιμο του κρεβατιού είναι η πιο κοινή από τις διαταραχές αποβολής
7. Διαταραχές μάθησης και επικοινωνίας: Τα παιδιά με αυτές τις διαταραχές έχουν προβλήματα στην αποθήκευση και την επεξεργασία πληροφοριών, καθώς και στη συσχέτιση των σκέψεων και των ιδεών τους
8. Διαταραχές της συναισθηματικής κατάστασης (διάθεσης): Οι διαταραχές αυτές περιλαμβάνουν επίμονα συναισθήματα θλίψης ή/και ταχέως μεταβαλλόμενη διάθεση και περιλαμβάνουν την κατάθλιψη και τη διπολική διαταραχή. Μια πιο πρόσφατη διάγνωση ονομάζεται διαταραγμένη διαταραχή δυσρύθμισης της διάθεσης, μια παιδική και εφηβική κατάσταση που περιλαμβάνει χρόνια ή επίμονη ευερεθιστότητα και συχνές εκρήξεις θυμού
9. Σχιζοφρένεια: Η σχιζοφρένεια περιλαμβάνει διαστρεβλωμένες αντιλήψεις και σκέψεις
10. Διαταραχές τικ: Αυτές οι διαταραχές προκαλούν στο άτομο επαναλαμβανόμενες, ξαφνικές, ακούσιες και συχνά ανούσιες κινήσεις και ήχους, που ονομάζονται τικ

Ορισμένες από αυτές τις διαταραχές, όπως οι αγχώδεις διαταραχές, οι διατροφικές διαταραχές, οι διαταραχές της διάθεσης και η σχιζοφρένεια, μπορούν να εμφανιστούν τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά. Άλλες ξεκινούν μόνο στην παιδική ηλικία, αν και μπορεί να συνεχιστούν και στην ενήλικη ζωή. Δεν είναι ασυνήθιστο για ένα παιδί να έχει περισσότερες από μία διαταραχές.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ψυχικής ασθένειας στα παιδιά;

Τα συμπτώματα στα παιδιά ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της ψυχικής νόσου, αλλά ορισμένα από τα γενικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Κατάχρηση ναρκωτικών ή/και αλκοόλ
• Αδυναμία αντιμετώπισης καθημερινών προβλημάτων και δραστηριοτήτων
• Αλλαγές στις συνήθειες ύπνου ή/και διατροφής
• Υπερβολικά παράπονα για σωματικές παθήσεις
• Αψήφιση της εξουσίας, κοπάνα από το σχολείο, κλοπή ή καταστροφή περιουσίας
• Έντονος φόβος για την αύξηση του σωματικού βάρους
• Μακροχρόνια αρνητική διάθεση, συχνά συνοδευόμενη από κακή όρεξη και σκέψεις θανάτου
• Συχνές εκρήξεις θυμού
• Αλλαγές στις σχολικές επιδόσεις, όπως π.χ. κακοί βαθμοί παρά τις καλές προσπάθειες
• Απώλεια ενδιαφέροντος για τους φίλους και τις δραστηριότητες που συνήθως απολαμβάνουν
• Σημαντική αύξηση του χρόνου που περνούν μόνοι τους
• Υπερβολική ανησυχία ή άγχος
• Υπερκινητικότητα
• Επίμονοι εφιάλτες ή νυχτερινοί τρόμοι
• Επίμονη ανυπακοή ή επιθετική συμπεριφορά
• Ακούει φωνές ή βλέπει πράγματα που δεν υπάρχουν (ψευδαισθήσεις)

Τι προκαλεί τις ψυχικές διαταραχές στα παιδιά;

Η ακριβής αιτία των περισσότερων ψυχικών διαταραχών δεν είναι γνωστή, αλλά οι έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να εμπλέκεται ένας συνδυασμός παραγόντων, όπως:

• Κληρονομικότητα (γενετική): Πολλές ψυχικές διαταραχές εμφανίζονται σε οικογένειες, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι διαταραχές, ή πιο συγκεκριμένα, μια ευπάθεια στις διαταραχές, μπορεί να μεταβιβάζονται από τους γονείς στα παιδιά μέσω των γονιδίων
• Βιολογία: Όπως και στους ενήλικες, πολλές ψυχικές διαταραχές στα παιδιά έχουν συνδεθεί με τη μη φυσιολογική λειτουργία συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου που ελέγχουν το συναίσθημα, τη σκέψη, την αντίληψη και τη συμπεριφορά. Τα τραύματα στο κεφάλι μπορούν επίσης μερικές φορές να οδηγήσουν σε αλλαγές στη διάθεση και την προσωπικότητα
• Ψυχολογικό τραύμα: Ορισμένες ψυχικές διαταραχές μπορεί να προκληθούν από ψυχολογικό τραύμα, όπως σοβαρή συναισθηματική, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση- μια σημαντική πρώιμη απώλεια, όπως η απώλεια ενός γονέα- και παραμέληση
• Περιβαλλοντικό στρες: Στρεσογόνα ή τραυματικά γεγονότα μπορεί να πυροδοτήσουν μια διαταραχή σε ένα άτομο με ευπάθεια σε μια ψυχική διαταραχή

Πώς διαγιγνώσκεται η ψυχική ασθένεια στα παιδιά;

Όπως και στους ενήλικες, οι ψυχικές διαταραχές στα παιδιά διαγιγνώσκονται με βάση τα σημεία και τα συμπτώματα- ωστόσο, η διάγνωση της ψυχικής ασθένειας στα παιδιά μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Πολλές συμπεριφορές που θεωρούνται συμπτώματα ψυχικών διαταραχών, όπως η συστολή, το άγχος (νευρικότητα), οι παράξενες διατροφικές συνήθειες και τα ξεσπάσματα θυμού, μπορεί να συμβαίνουν ως φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξης ενός παιδιού. Οι συμπεριφορές γίνονται συμπτώματα όταν εμφανίζονται πολύ συχνά, διαρκούν πολύ καιρό, εμφανίζονται σε ασυνήθιστη ηλικία ή προκαλούν σημαντική αναστάτωση στη ζωή του παιδιού ή/και της οικογένειας.

Εάν υπάρχουν συμπτώματα, ο γιατρός θα ξεκινήσει την αξιολόγηση με τη διενέργεια πλήρους ιατρικού και αναπτυξιακού ιστορικού και φυσικής εξέτασης. Παρόλο που δεν υπάρχουν εργαστηριακές εξετάσεις για τη διάγνωση ειδικά των ψυχικών διαταραχών, ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορες διαγνωστικές εξετάσεις, όπως νευροαπεικόνιση και εξετάσεις αίματος, για να αποκλείσει σωματικές ασθένειες ή παρενέργειες φαρμάκων ως αιτία των συμπτωμάτων.

Εάν δεν διαπιστωθεί σωματική ασθένεια, το παιδί μπορεί να παραπεμφθεί σε ψυχίατρο ή ψυχολόγο για παιδιά και εφήβους, επαγγελματίες υγείας που είναι ειδικά εκπαιδευμένοι για τη διάγνωση και τη θεραπεία ψυχικών ασθενειών σε παιδιά και εφήβους. Οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν ειδικά σχεδιασμένα εργαλεία συνέντευξης και αξιολόγησης για να αξιολογήσουν ένα παιδί για ψυχική διαταραχή. Ο γιατρός βασίζει τη διάγνωση σε αναφορές των συμπτωμάτων του παιδιού και στην παρατήρηση της στάσης και της συμπεριφοράς του παιδιού. Ο γιατρός συχνά πρέπει να βασίζεται σε αναφορές των γονέων, των δασκάλων και άλλων ενηλίκων του παιδιού, επειδή τα παιδιά συχνά δυσκολεύονται να εξηγήσουν τα προβλήματά τους ή να κατανοήσουν τα συμπτώματά τους. Στη συνέχεια, ο γιατρός καθορίζει εάν τα συμπτώματα του παιδιού παραπέμπουν σε συγκεκριμένη ψυχική διαταραχή.

Πώς αντιμετωπίζονται οι ψυχικές ασθένειες στα παιδιά;

Οι ψυχικές ασθένειες μοιάζουν με πολλές ιατρικές διαταραχές, όπως ο διαβήτης ή η καρδιοπάθεια, που απαιτούν συνεχή θεραπεία. Αν και έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος στη θεραπεία των ενηλίκων με ψυχικές διαταραχές, η θεραπεία των παιδιών δεν είναι τόσο καλά κατανοητή. Οι ειδικοί εξακολουθούν να διερευνούν ποιες θεραπείες λειτουργούν καλύτερα για ποιες καταστάσεις στα παιδιά. Προς το παρόν, πολλές από τις θεραπευτικές επιλογές που χρησιμοποιούνται για τα παιδιά, συμπεριλαμβανομένων πολλών φαρμάκων, είναι οι ίδιες με αυτές που χρησιμοποιούνται στους ενήλικες, αλλά με διαφορετική δοσολογία.

Οι πιο κοινές θεραπευτικές επιλογές που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν:

• Φαρμακευτική αγωγή: Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται συχνά για τη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών στα παιδιά περιλαμβάνουν αντιψυχωσικά, αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, διεγερτικά και φάρμακα σταθεροποίησης της διάθεσης
• Ψυχοθεραπεία: Η ψυχοθεραπεία αντιμετωπίζει τη συναισθηματική αντίδραση στην ψυχική ασθένεια. Είναι μια διαδικασία κατά την οποία εκπαιδευμένοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας βοηθούν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν την ασθένειά τους, συχνά συζητώντας στρατηγικές για την κατανόηση και την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, των σκέψεων και των συμπεριφορών τους. Τα είδη ψυχοθεραπείας που χρησιμοποιούνται συχνά με παιδιά είναι η υποστηρικτική, η γνωσιακή-συμπεριφορική, η διαπροσωπική, η ομαδική και η οικογενειακή θεραπεία
• Δημιουργικές θεραπείες: Ορισμένες θεραπείες, όπως η art therapy ή η παιγνιοθεραπεία, μπορεί να είναι χρήσιμες, ιδίως με μικρά παιδιά που μπορεί να δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους

Μπορούν να προληφθούν οι ψυχικές διαταραχές στα παιδιά;

Οι περισσότερες ψυχικές διαταραχές οφείλονται σε συνδυασμό παραγόντων και δεν μπορούν να προληφθούν. Ωστόσο, εάν τα συμπτώματα αναγνωριστούν και η θεραπεία αρχίσει νωρίς, πολλές από τις οδυνηρές και αναπηρικές συνέπειες μιας ψυχικής διαταραχής μπορούν να προληφθούν ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιηθούν.