Πόνος μέλους φάντασμα: Πώς συμβάλλει η φυσικοθεραπεία στην ανακούφισή του;

Τι είναι ο πόνος μέλους φάντασμα;

Ο πόνος του μέλους φάντασμα είναι μια επώδυνη ή δυσάρεστη αίσθηση σε ένα μέρος του σώματος που έχει ακρωτηριαστεί χειρουργικά ή έχει χαθεί μετά από τραυματισμό. Η αίσθηση μπορεί να εμφανιστεί αμέσως μετά τη χειρουργική επέμβαση ή χρόνια αργότερα. Ο πόνος-φάντασμα διαφέρει από τον πόνο στο εναπομείναν άκρο. Κάποτε, ο πόνος-φάντασμα θεωρούνταν ψυχιατρική ασθένεια. Τώρα καταλαβαίνουμε ότι εμφανίζεται μέσω πολύπλοκων βιολογικών μηχανισμών. Αυτοί περιλαμβάνουν αλλαγές στην αντίληψη του εγκεφάλου για το ακρωτηριασμένο μέλος του σώματος, αλλαγές στον τρόπο επεξεργασίας της αίσθησης από το νευρικό σας σύστημα και αλλαγές που οφείλονται σε βλάβη του νεύρου στο σημείο του ακρωτηριασμού. Ο πόνος-φάντασμα των άκρων μπορεί να επηρεάζεται από το ψυχιατρικό στρες και την κατάθλιψη, αλλά δεν προκύπτει από αυτές τις καταστάσεις.

Οι παράγοντες που σχετίζονται με υψηλότερο κίνδυνο απόκτησης πόνου-φαντάσματος περιλαμβάνουν:

1. Πόνο πριν από τον ακρωτηριασμό
2. Πόνο πριν από τον ακρωτηριασμό υψηλότερης έντασης και μεγαλύτερης διάρκειας
3. Ακρωτηριασμός άνω άκρου
4. Γυναικείο φύλο
5. Μεγαλύτερη ηλικία
6. Υπολειπόμενος πόνος στο μη ακρωτηριασμένο τμήμα του άκρου

Πώς θα βοηθήσει ο φυσικοθεραπευτής έναν ασθενή που βιώνει πόνο μέλους φάντασμα;

1. Θα εξετάσει προσεκτικά τα οστά και τους μαλακούς ιστούς του κολοβώματος για να εντοπίσει πιθανή δερματική βλάβη, μόλυνση ή μη φυσιολογική πίεση στα σημεία επαφής με το βάρος.
2. Θα χτυπήσει απαλά το άκρο για να εντοπίσει πιθανό τραυματισμό νεύρου.
3. Θα ελέγξει την εφαρμογή του προσθετικού μέλους. (Είναι σύνηθες το σχήμα του κολοβώματος να αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, επηρεάζοντας την εφαρμογή και την άνεση του προσθετικού μέλους).
4. Θα ελέγξει για να βεβαιωθεί ότι χρησιμοποιείτε τις σωστές κάλτσες για το κολόβωμα και ότι φοράτε σωστά το προσθετικό μέλος.
5. Θα εξηγήσει πως οποιαδήποτε από τις παραπάνω αλλαγές μπορεί να προκαλέσει δερματολογική βλάβη και να προκαλέσει προβλήματα πόνου.
6. Θα συνεργαστεί με τον γιατρό σας για να καθορίσει την ανάγκη για πρόσθετες εξετάσεις για να αποκλείσει άλλες παθήσεις, όπως η κακή κυκλοφορία και μπορεί να λάβει ακτινογραφίες για να εντοπίσει μη φυσιολογικούς οστικούς σχηματισμούς.

Ο πόνος στα φανταστικά άκρα πρέπει να αντιμετωπιστεί για να αποφευχθεί η αναζωπύρωση των συμπτωμάτων ή για να επιλυθεί το πρόβλημα. Η διαχείριση του πόνου περιλαμβάνει τη θεραπεία των βιολογικών και σύνθετων μηχανισμών του προβλήματος με διάφορες στρατηγικές. Η προσέγγιση ανάλογα με το σύμπτωμα περιλαμβάνει τη χρήση φαρμάκων που συνταγογραφούνται από τον ιατρό, ψυχολογικές και συμπεριφορικές θεραπείες και ενίοτε χειρουργική παρέμβαση. Ο φυσικοθεραπευτής σας μπορεί να παρέχει χειροπρακτική θεραπεία και άλλες παρεμβάσεις και ασκήσεις.

Τι μπορεί περιλαμβάνει το πρόγραμμα θεραπείας για πόνους σε ακρωτηριασμένα μέλη;

1. Ηλεκτρική διέγερση

• TENS
• Ηλεκτρομυοανάδραση
• Βιοανάδραση ηλεκτρομυογραφήματος

2. Χειροπρακτική θεραπεία

• Μάλαξη
• Ειδικές τεχνικές κινητοποίησης μαλακών μορίων

3. Διαχείριση του μέλους

• Φροντίδα του δέρματος
• Χρήση κάλτσας
• Χρήση συρρικνωτή κολοβώματος (μια ελαστική κάλτσα για την πρόληψη του οιδήματος)

4. Προσαρμογή και εκπαίδευση στη σωστή χρήση

Ο φυσικοθεραπευτής σας μπορεί να σας βοηθήσει ή/και να σας παραπέμψει για τη σωστή επιλογή της προσθετικού μέλους και να σας εκπαιδεύσει στην ασφαλή του χρήση.

5. Τεχνολογία

Εφαρμογές για κινητά, μπορούν να βοηθήσουν στην “επανεκπαίδευση” του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος στέλνει τον πόνο σε μια περιοχή του σώματος. Ο φυσικοθεραπευτής σας θα σας συστήσει τη χρήση οποιασδήποτε τεχνολογίας που μπορεί να βοηθήσει τη συγκεκριμένη πάθησή σας.

6. Θεραπείες του νευρικού συστήματος

Η θεραπεία που επικεντρώνεται στη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο το νευρικό σύστημα επεξεργάζεται τις αισθήσεις από το ακρωτηριασμένο μέλος μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή της εικόνας του εγκεφάλου για το κολόβωμα και στη βελτίωση της λειτουργίας του νευρικού συστήματος. Ο φυσικοθεραπευτής σας μπορεί να σας συνταγογραφήσει τις ακόλουθες θεραπείες/ασκήσεις:

• Απευαισθητοποίηση: Αυτή η θεραπεία βοηθά στην τροποποίηση του πόσο ευαίσθητη είναι μια περιοχή σε παράγοντες όπως η πίεση των ρούχων ή το άγγιγμα.
• Διαβαθμισμένη κινητική απεικόνιση/εκπαίδευση απεικόνισης κινήσεων: Αυτές οι ασκήσεις απεικόνισης βοηθούν τον εγκέφαλό σας να επεξεργάζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια τις πληροφορίες σχετικά με το ακρωτηριασμένο μέλος, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει να σχηματίσετε μια σαφέστερη εικόνα του προσβεβλημένου μέλους για να βελτιώσετε ή να επιλύσετε τον πόνο-φάντασμα.
• Θεραπεία οπτικής ανατροφοδότησης με καθρέφτη: Αυτή η θεραπεία χρησιμοποιεί έναν καθρέφτη ή ένα κουτί καθρέφτη για να “ξεγελάσει” τον εγκέφαλο ώστε να πιστέψει ότι η αντανάκλαση του μη ακρωτηριασμένου μέλους είναι στην πραγματικότητα το αντίθετο άκρο σας. Ο εγκέφαλος προσαρμόζει τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται την αντίληψη και την αίσθηση του ακρωτηριασμένου μέλους, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των αισθήσεων φαντάσματος.

Οι παραπάνω ασκήσεις πρέπει να εκτελούνται μόνο υπό την καθοδήγηση εκπαιδευμένου φυσικοθεραπευτή.

Υπάρχει πρόληψη για τον πόνο μέλους φάντασμα;

Επειδή ο κίνδυνος εμφάνισης πόνου-φαντάσματος είναι μεγαλύτερος για τα άτομα που έχουν βιώσει πόνο στο άκρο πριν από τον ακρωτηριασμό, ορισμένοι γιατροί συνιστούν τοπική αναισθησία (νωτιαία ή επισκληρίδιο) κατά τις ώρες ή ημέρες που προηγούνται του ακρωτηριασμού. Αυτό μπορεί να μειώσει τον πόνο αμέσως μετά τη χειρουργική επέμβαση και να μειώσει τον κίνδυνο μόνιμου πόνου-φαντάσματος στο άκρο.