Πώς η ντοπαμίνη επηρεάζει τον εγκέφαλο στη λήψη αποφάσεων;

Σε μια πρόσφατη μελέτη, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μερικά φάρμακα, όπως το Ritalin, μετατοπίζουν την προσοχή του ατόμου από την δυσκολία μιας εργασίας στην ανταμοιβή της. Συγκεκριμένα, τα ευρήματα αυτά, δείχνουν ότι τα εν λόγω φάρμακα, ουσιαστικά δεν ενισχύουν την γνωστική ικανότητα του ατόμου, αλλά επηρεάζουν τα κίνητρα του, μέσω μιας χημικής ουσίας που εκκρίνεται στον εγκέφαλο και ονομάζεται ντοπαμίνη.

Πως λειτουργούν τα φάρμακα μεθυλοφαινιδάτης;

Τα φάρμακα μεθυλοφαινιδάτης, τα οποία πωλούνται με το εμπορικό σήμα Ritalin και άλλα εμπορικά σήματα, συνταγογραφούνται για τη θεραπεία διαταραχών ελλειμματικής προσοχής (ΔΕΠΥ). Επιπρόσθετα, χρησιμοποιούνται και από μαθητές που δεν πάσχουν από ΔΕΠΥ, για την ενίσχυση της προσοχής τους στα μαθήματα. Σύμφωνα όμως με τους ειδικούς, δεν είναι σαφές το αν λειτουργούν τα φάρμακα αυτά ως βοηθήματα για τη βελτίωση της πνευματικής απόδοσης.

Βιολογικά, η μεθυλοφαινιδάτη, εν μέρει, εμποδίζει την επαναπορρόφηση της ντοπαμίνης, από τους νευρώνες του εγκεφάλου. Η ντοπαμίνη είναι μια χημική ουσία που εμπλέκεται στην αναζήτηση ανταμοιβής, στην κίνηση και στα κίνητρα. Αυτή η ενέργεια της μεθυλοφαινιδάτης, αυξάνει αυτόματα την ποσότητα ντοπαμίνης στο ραβδωτό σώμα του εγκεφάλου, που είναι μια περιοχή που εμπλέκεται στην κινητική λειτουργία και την ανταμοιβή. Μάλιστα, παλαιότερες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι η αύξηση της ντοπαμίνης στο ραβδωτό σώμα του εγκεφάλου, ωθεί τους ανθρώπους και τα ζώα να επιδοθούν σε πιο σκληρές σωματικές εργασίες. Με βάση αυτά τα δεδομένα, οι ερευνητές υποπτεύονταν ότι η ντοπαμίνη, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αξιολογεί το εάν η ανταμοιβή μιας εργασίας αξίζει τον κόπο.

Τι σχέση έχει η ντοπαμίνη με τα κίνητρα και την λήψη αποφάσεων;

Μια ομάδα, με επικεφαλής τον Δρ. Μάικλ Φρανκ, από το Πανεπιστήμιο Brown, πραγματοποίησε μια σειρά πειραμάτων για να αξιολογήσει τον ρόλο που παίζει η ντοπαμίνη στα κίνητρα. Σημειώνεται ότι στην μελέτη συμμετείχαν 50 άτομα, ηλικίας 18 -43 ετών.

Αρχικά, οι επιστήμονες μέτρησαν τα φυσικά επίπεδα της ντοπαμίνης στο ραβδωτό σώμα των συμμετεχόντων και ακολούθως οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να επιλέξουν διάφορες εργασίες μνήμης διαφορετικού επιπέδου δυσκολίας. Σημειώνεται ότι η πιο δύσκολες εργασίες ανταμείβονταν με περισσότερα χρήματα.

Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι όσοι είχαν υψηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης σε μια περιοχή του ραβδωτού σώματος του εγκεφάλου, που ονομάζεται πυρήνας υπερηφάνειας, είχαν περισσότερες πιθανότητες να επικεντρωθούν στα οφέλη (τα χρήματα) και να επιλέξουν τις πιο δύσκολες εργασίες. Εκείνοι με τα χαμηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης ήταν πιο ευαίσθητοι στη δυσκολία της εργασίας και δεν τους ένοιαζε τόσο η ανταμοιβή, έτσι είχαν λιγότερες πιθανότητες να επιλέξουν τις δύσκολες εργασίες.

Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες έλαβαν ένα ανενεργό εικονικό φάρμακο, μεθυλοφαινιδάτη ή σουλπιρίδη ή ένα αντιψυχωτικό φάρμακο που σε χαμηλές δόσεις αυξάνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης. Οι ερευνητές διαπίστωσαν, ότι η αύξηση της ντοπαμίνης ενίσχυσε το πόσο πρόθυμοι ήταν εκείνοι με χαμηλά φυσικά επίπεδα ντοπαμίνης στον πυρήνα υπερηφάνειας, να επιλέξουν πιο δύσκολες εργασίες.

Τέλος, για να συλλέξουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, οι ερευνητές παρακολούθησαν την κίνηση των ματιών των συμμετεχόντων, καθώς εξέταζαν τις πληροφορίες σχετικά με τη δυσκολία της εργασίας και το ποσό των χρημάτων που θα λάμβαναν. Η κίνηση των ματιών έδειξε ότι η ντοπαμίνη αύξησε το βάρος που έδωσαν οι συμμετέχοντες στα οφέλη (χρήματα), αλλά το ενδιαφέρον τους για το κόστος (δυσκολία εργασίας) παρέμεινε στα ίδια αρχικά επίπεδα.

Συμπερασματικά

Τα ευρήματα αυτής της μελέτης υποδηλώνουν ότι το Ritalin και άλλα παρόμοια φάρμακα, λειτουργούν περισσότερο ως κίνητρα, παρά ως ενισχυτικά της γνωστικής λειτουργίας. Για τους ανθρώπους που τα φυσικά επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο τους είναι πιο χαμηλά, τα φάρμακα αυτά, επηρεάζουν την ψυχική τους διεργασία σχετικά με το κόστος και το όφελος και τους κάνουν να επικεντρώνονται στην ανταμοιβή παρά στο κόστος. Αυτό, με τη σειρά του, αυξάνει την προθυμία τους να αναλαμβάνουν πιο δύσκολες εργασίες.