Πώς η ψυχική υγεία επιδεινώνεται από την πανδημία;

Αν πάμε λίγους μήνες πριν, κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι ο κόσμος θα ερχόταν αντιμέτωπος με μια πανδημική κρίση. Τώρα, σε έναν κόσμο που πιέζεται από τον φόβο ενός ιού, η ψυχική υγεία αποτελεί βασική προτεραιότητα.

Πώς η ψυχική υγεία επιδεινώνεται από την πανδημία;

Η αντίδραση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των κυβερνήσεων στην επιδημία, συνέβαλε δραματικά στο άγχος. Ο δραματικός τρόπος, με τον οποίο ο όρος «πανδημία» ανακοινώθηκε από τον ΠΟΥ, μετά από εβδομάδες παρακολούθησης της επιδημίας που εξελισσόταν σε όλο τον κόσμο, ήταν μια κρίσιμη στιγμή. Ακολούθησαν αποκαλυπτικά μηνύματα για εκατομμύρια νεκρούς σε διάφορες πόλεις, παρόλο που οι ειδικοί είχαν εντοπίσει από πολύ νωρίς ότι ανήκαν σε ευάλωτους πληθυσμούς, όπως ηλικιωμένα ή χρόνια άρρωστα άτομα και εκείνοι που ζουν σε ομαδικές εγκαταστάσεις, όπως γηροκομεία.

Τη στιγμή εκείνη, άρχισαν και οι δύσκολες ερωτήσεις. Πότε θα επέστρεφε η ζωή στην κανονικότητα; Μέσα σε ένα πραγματικό χείμαρρο μικτών επιστημονικών μηνυμάτων, τι ήταν πραγματικό και τι ψεύτικο; Πώς θα ήταν στην πραγματικότητα το σενάριο της καραντίνας και του γενικού lockdown; Πράγματα άγνωστα για την πλειοψηφία του κόσμου, που όλα τους έπαιζαν σημαντικό ρόλο, ειδικά τις πρώτες ημέρες, ενώ στη συνέχεια το παζλ του τρόμου ήρθε να ολοκληρώσει ένα συνεχές κύμα ενημέρωσης για νοσηλείες και θανάτους σε όλο τον κόσμο, ακόμη και κοντά στο σπίτι μας.

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι το άγχος, ο φόβος, τα προβλήματα ύπνου και το αίσθημα απελπισίας είναι ευρέως διαδεδομένα. Όλα αυτά, αποτελούν τις ορθολογικές απαντήσεις του μυαλού μας, στις άγνωστες πραγματικότητες που αντιμετωπίζουμε. Όμως, η οικονομική ύφεση, η διεύρυνση των ανισοτήτων, η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τα κύματα της πανδημίας που αναμένεται να έρθουν και ο συναισθηματικός αντίκτυπος των κοινωνικών αποστάσεων, θα συνεχίσουν να διογκώνουν βαθύτερα την ψυχική μας υγεία. «Μπορεί να ακολουθήσει μια αύξηση στις ψυχικές ασθένειες και τις αυτοκτονίες», υπογραμμίζουν οι ειδικοί.

Η ανεργία και η οξεία φτώχεια συνδέονται στενά με την κακή ψυχική υγεία. Μια πρόσφατη έκθεση τεκμηριώνει τους «θανάτους απόγνωσης», κυρίως μέσω αυτοκτονίας και χρήσης ουσιών, ως αιτία για την αυξημένη θνησιμότητα και το μειωμένο προσδόκιμο ζωής στους Αμερικανούς σε ηλικία εργασίας, μετά την οικονομική ύφεση του 2008. Η βαθιά ανισότητα στις ΗΠΑ, σε συνδυασμό με το αδύναμο δίχτυ της κοινωνικής ασφάλισης, τη βαθιά πολωμένη κοινωνία και το κατακερματισμένο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, αποτελούν μια τοξική συνταγή για μια παρόμοια αύξηση θανάτων απόγνωσης και σε αυτή την περίπτωση.

Τέλος, αναδυόμενα στοιχεία, υποδηλώνουν ότι πολλές υπηρεσίες ψυχικής φροντίδας, λόγω του ιού δεν είναι προσβάσιμες σε πολλά μέρη του κόσμου, τόσο για τακτικούς ασθενείς, όσο και για πολλούς ανθρώπους που βιώνουν νέα επεισόδια κατάθλιψης και άγχους, γεγονός που επιδεινώνει την όλη κατάσταση.

Πώς μπορεί να μετασχηματιστεί η ψυχική υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο;

Σε απάντηση στην πανδημία, η πρωτοβουλία GlobalMentalHealth @ Harvard που ξεκίνησε το 2017, δίνει προτεραιότητα σε δράσεις που αφορούν τον μετασχηματισμό και τη δημιουργία ανθεκτικών συστημάτων ψυχικής υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο, χρησιμοποιώντας τρεις στρατηγικές:

• Η στρατηγική EMPOWER, αναπτύσσει μια σειρά ψηφιακών εργαλείων, για τη δημιουργία εργατικού δυναμικού ψυχικής υγείας. Επιτρέπει σε παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, όπως οι νοσοκόμες, να μάθουν και να προσφέρουν σύντομες ψυχοκοινωνικές θεραπείες. Δύο παραδείγματα είναι η συμπεριφορική ενεργοποίηση για την κατάθλιψη και οι πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας για οξείες κρίσεις.
• Η στρατηγική CHAMPIONS, βασίζεται στην εκπαίδευση ηγετικών στελεχών, σε συνδυασμό με πρακτική καθοδήγηση από έμπειρους καθηγητές. Στόχος της είναι να δημιουργήσει ηγετική ικανότητα, για να αυξήσει την τεκμηριωμένη φροντίδα της ψυχικής υγείας. Σημειώνεται ότι η CHAMPIONS, θέλει να δημιουργήσει μια παγκόσμια ομότιμη ομάδα ηγετών ψυχικής υγείας σε όλες τις ΗΠΑ και τον κόσμο, για να προωθήσει το κρίσιμο έργο της οικοδόμησης και βελτίωσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
• Η στρατηγική COUNTDOWN, αναπτύσσει ένα σύνολο κοινών βασικών μετρήσεων, όπως η διαθεσιμότητα εξειδικευμένων παροχών και η ποιότητα της περίθαλψης, για να αξιολογήσει την απόδοση των συστημάτων ψυχικής υγείας και να τα καταστήσει πιο υπεύθυνα. Η COUNTDOWN μπορεί να παίξει πολλούς ρόλους στο πλαίσιο της πανδημίας, όπως η παρακολούθηση της ψυχικής υγείας σε πληθυσμιακό επίπεδο εντός διαφόρων χωρών, προσδιορίζοντας το πού υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για υπηρεσίες.

Μαζί, αυτές οι τρεις βασικές, αλληλένδετες στρατηγικές, μπορούν να επιτύχουν τον μετασχηματισμό των συστημάτων ψυχικής υγείας που χρειάζεται επειγόντως η παγκόσμια κοινότητα.

Ωστόσο, οι ειδικοί τονίζουν ότι «μόνο με σημαντικούς πόρους μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τέτοια φιλόδοξα έργα. Αλλά εδώ πρέπει να προβλέψουμε τη μεγαλύτερη απειλή της πανδημίας, που αφορά την ψυχική υγεία και να σπρώξουμε, για άλλη μια φορά, την ψυχική υγεία στην παγκόσμια ατζέντα υγείας».

Τη δεκαετία του 1990, θεωρήθηκε ότι οι κορυφαίοι αναπτυξιακοί οργανισμοί του κόσμου, θα αναγνώριζαν τελικά την ψυχική υγεία ως προτεραιότητα. Ωστόσο, οι Αναπτυξιακοί Στόχοι του 2000, την άφησαν εκτός πίνακα. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, η ψυχική υγεία βρήκε τη σωστή θέση της στους Στόχους της Αειφόρου Ανάπτυξης. Τώρα, για άλλη μια φορά, όλη η χρηματοδότηση και η δράση της υγειονομικής περίθαλψης στρέφονται προς μια ασθένεια, η οποία επιδεινώνει τους κινδύνους για την ψυχική υγεία.

«Η επένδυση στην ψυχική υγεία θα επιτρέψει στους ανθρώπους να ελπίζουν για το μέλλον και θα συμβάλει ώστε να καταστούν οι κοινωνίες πιο υγιείς, οικονομικά παραγωγικές και κοινωνικά συνεκτικές», καταλήγουν οι ειδικοί.