Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς στη θεραπεία της ΙΨΔ του παιδιού τους;

Όταν είστε ο γονέας ενός αγχώδους παιδιού, υποθέτετε ότι ο ρόλος σας είναι να παρέχετε καθησυχασμό, άνεση και μια αίσθηση ασφάλειας. Φυσικά θέλετε να στηρίξετε και να προστατεύσετε ένα παιδί που είναι αγχωμένο και, όσο το δυνατόν περισσότερο, να αποτρέψετε τον πόνο του. Στην πραγματικότητα, όμως, όταν πρόκειται για ένα παιδί με αγχώδη διαταραχή όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η προσπάθεια να το προστατεύσετε από πράγματα που πυροδοτούν τους φόβους του μπορεί να είναι αντιπαραγωγική για το παιδί. Κάνοντας αυτό που είναι φυσικό για έναν γονέα, διευκολύνετε άθελά σας τη διαταραχή και της επιτρέπετε να κυριαρχήσει στη ζωή του παιδιού σας.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι γονείς έχουν έναν εκπληκτικά σημαντικό ρόλο στη θεραπεία των αγχωδών διαταραχών στα παιδιά. Το χρυσό πρότυπο στη θεραπεία της παιδιατρικής ΙΨΔ είναι μια μορφή γνωστικής-συμπεριφορικής θεραπείας που ονομάζεται έκθεση και πρόληψη της αντίδρασης. Η θεραπεία περιλαμβάνει την “έκθεση” του παιδιού στα άγχη του με σταδιακό και συστηματικό τρόπο, ώστε να μην φοβάται πλέον και να αποφεύγει αυτά τα αντικείμενα ή τις καταστάσεις- “πρόληψη απόκρισης” σημαίνει ότι δεν του επιτρέπεται να εκτελέσει μια τελετουργία για τη διαχείριση των φόβων. Επειδή οι γονείς εμπλέκονται τόσο πολύ στη ΔΑΔ των παιδιών τους, η έρευνα έχει δείξει ότι η συμμετοχή των γονέων στη θεραπεία και η ανάθεσή τους ως “συνθεραπευτές” βελτιώνει την αποτελεσματικότητα.

Τι θα μάθετε μαζί με το παιδί σας στην θεραπεία του για την ΙΨΔ;

1. Η ιεραρχία των φόβων

Στη θεραπεία το παιδί, οι γονείς και ο θεραπευτής δημιουργούν μια “ιεραρχία φόβου” στην οποία εντοπίζουν από κοινού όλες τις φοβισμένες καταστάσεις, τις βαθμολογούν σε μια κλίμακα από 0-10 και τις αντιμετωπίζουν μία προς μία. Για παράδειγμα, ένα παιδί με φόβους για τα μικρόβια και την αρρώστια θα αντιμετωπίσει επανειλημμένα “μολυσμένες” καταστάσεις και αντικείμενα μέχρι να υποχωρήσει ο φόβος του και να μπορεί να ανεχθεί τη δραστηριότητα. Το παιδί θα ξεκινούσε με ένα αντικείμενο χαμηλού επιπέδου άγχους, όπως το άγγιγμα καθαρών πετσετών, και θα προχωρούσε σε πιο δύσκολα αντικείμενα, όπως το να κρατάει μισοφαγωμένο φαγητό από τα σκουπίδια.

Η πρόληψη αντίδρασης περιλαμβάνει την παρεμπόδιση του παιδιού να εκτελέσει τη συμπεριφορά που χρησιμεύει για τη μείωση του άγχους. Για παράδειγμα, ένα αγόρι με φόβο για τα μικρόβια θα πρέπει να απέχει από το πλύσιμο των χεριών του αφού αγγίξει το πόμολο της πόρτας, ή τα σκουπίδια. Μέσω της σταδιακής έκθεσης μαθαίνει ότι αυτό που “φοβάται” συνήθως δεν επαληθεύεται, έτσι ώστε να μπορεί να λάβει χώρα νέα μάθηση. Επίσης, του μαθαίνει ότι μπορεί να ανέχεται τα δυσάρεστα συναισθήματα.

2. Εξάσκηση στο σπίτι

Μεγάλο μέρος της εργασίας στη γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία περιλαμβάνει πρακτική εξάσκηση εκτός συνεδριών, απαιτώντας τη συμμετοχή των γονέων στη θεραπεία. Στα παιδιά ανατίθεται “εργασία για το σπίτι” και τους ζητείται να συνεχίσουν να εξασκούνται στην αντιμετώπιση των φόβων τους σε διάφορα περιβάλλοντα. Δεδομένου ότι η πρόληψη της έκθεσης και της αντίδρασης προκαλεί άγχος και απαιτεί σημαντική παρακολούθηση, η συμμετοχή και η υποστήριξη της οικογένειας είναι απαραίτητη.

Για ένα παιδί με φόβο μόλυνσης, οι γονείς μπορεί να το ενθαρρύνουν να πλύνει τα πιάτα ή να γίνει μια “ανθρώπινη ηλεκτρική σκούπα”, όπως αποκαλούν οι κλινικοί το μάζεμα μικρών σκουπιδιών από το χαλί. Ένα παιδί με φόβο για τον έμετο μπορεί να γράψει ένα κόμικ για τον “άνθρωπο του έμετου” σε συνεδρία με τον θεραπευτή του και στη συνέχεια να εξασκηθεί στο να το απαγγείλει δυνατά στους γονείς του.

3. Το πρόβλημα με την επιβεβαίωση

Οι γονείς έχουν μεγαλύτερο ρόλο από την υποστήριξη όταν πρόκειται για την εξάσκηση των εκθέσεων στο σπίτι. Δεδομένου ότι η ΙΨΔ μπορεί να είναι μια παραλυτική διαταραχή για τα παιδιά, οι συγγενείς συχνά εμπλέκονται υπερβολικά στα συμπτώματα του παιδιού προκειμένου να το βοηθήσουν να λειτουργήσει. Για παράδειγμα, πολλά παιδιά με ΙΨΔ, καθώς και με άλλες αγχώδεις διαταραχές, αναζητούν συνεχή επιβεβαίωση από τα μέλη της οικογένειας. Η αναζήτηση καθησυχασμού χρησιμοποιείται από τα παιδιά για τη διαχείριση των φόβων και πολλοί γονείς την παρέχουν, ακόμη και αν είναι υπερβολική, προκειμένου να κάνουν το παιδί τους να νιώσει καλύτερα τη δεδομένη στιγμή.

Η αναζήτηση καθησυχασμού είναι μία από τις πολλές μορφές “οικογενειακής προσαρμογής“. Το φαινόμενο αυτό αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο τα μέλη της οικογένειας συμμετέχουν στις τελετουργίες που χρησιμοποιεί το παιδί για να διαχειριστεί το άγχος του, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο τροποποιούν τις προσωπικές και οικογενειακές ρουτίνες προκειμένου να το διευκολύνουν.

Πολλά παιδιά που πάσχουν από ΙΨΔ δεν μπορούν να ανεχθούν την αβεβαιότητα και ζητούν από τους γονείς τους να τους δώσουν οριστικές απαντήσεις. Για παράδειγμα, δεν είναι ασυνήθιστο να ακούσει κανείς ένα αγχωμένο παιδί να ρωτάει τον γονέα του “Θα αρρωστήσω αν το φάω αυτό;” ή “Όλα θα πάνε καλά;” παρόλο που η απάντηση μπορεί να έχει ήδη δοθεί αρκετές φορές.

Οι γονείς μπορεί εύκολα να απογοητευτούν επειδή νιώθουν ότι όσες φορές και αν απαντηθούν οι ερωτήσεις του παιδιού τους, αυτό δεν ικανοποιείται ποτέ. Το να απαντούν στις ερωτήσεις του παιδιού τους γίνεται ένας φαύλος κύκλος και το παιδί δεν μαθαίνει ποτέ ότι μπορεί πράγματι να ανεχθεί την αβεβαιότητα.

4. Αποδοχή των φόβων

Υπάρχουν πολλές άλλες μορφές προσαρμογής. Οι οικογένειες μπορεί να σταματήσουν να κάνουν διακοπές, να βγαίνουν σε εστιατόρια ή ακόμη και να αλλάξουν τον τρόπο που μιλούν, προκειμένου να αποφύγουν καταστάσεις που προκαλούν άγχος στο παιδί τους. Μπορεί να αποφεύγουν συγκεκριμένα ονόματα, αριθμούς, χρώματα και ήχους που προκαλούν άγχος.

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να είναι πολύ συντριπτική για τις οικογένειες και μπορεί πραγματικά να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο οι οικογένειες μπορούν να λειτουργήσουν κανονικά. Οι οικογενειακές αποφάσεις λαμβάνονται για να εξυπηρετήσουν το άγχος και όχι το συμφέρον της οικογένειας.

5. Ενίσχυση του άγχους

Ενώ οι γονείς που προσαρμόζουν το παιδί τους έχουν καλές προθέσεις, είναι γνωστό ότι η οικογενειακή προσαρμογή ενισχύει τα συμπτώματα του παιδιού τους. Δεδομένου ότι το άγχος διατηρείται μέσω της αποφυγής, τα μέλη της οικογένειας που προσαρμόζουν το παιδί τους προκαλούν την ακόμα μεγαλύτερη εμμονή των συμπτωμάτων.

Η ονομασία της ΙΨΔ του παιδιού είναι ένας τρόπος για να μειωθεί το στίγμα που συνδέεται με αυτήν και κάνει το παιδί να αισθάνεται ότι το άγχος δεν είναι αυτό που είναι. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να ονομάσει την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή του “Ο νταής” ή “Η μάγισσα”. Τώρα η οικογένεια έχει έναν κοινό εχθρό, όλοι συμμετέχουν στη μάχη. Πριν ήταν ένας ανώνυμος εισβολέας. Τώρα ξέρετε ποιον πολεμάτε.

6. Ανάπτυξη δεξιοτήτων αντιμετώπισης

Μέσω της θεραπείας, οι γονείς μαθαίνουν νέους τρόπους να αντιδρούν όταν τα παιδιά τους “κολλάνε” και πώς να ενθαρρύνουν το παιδί τους να στηρίζεται σε δεξιότητες αντιμετώπισης ή να “διοικεί” το άγχος του, αντί να βασίζεται στους γονείς του για να το βοηθήσει να το ξεπεράσει. Τα παιδιά γίνονται τελικά πολύ πιο ανεξάρτητα και οι γονείς μπορεί να αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι το άγχος δεν είναι πλέον υπεύθυνο για την οικογένειά τους.

Οι παππούδες και τα αδέλφια μπορούν επίσης να εμπλακούν στην οικογενειακή φιλοξενία, αν και συνήθως δεν συμπεριλαμβάνονται στη θεραπεία τόσο τακτικά όσο οι γονείς.

Δεδομένου ότι οι παππούδες και τα αδέλφια είναι περισσότερο μέρος του εξωτερικού κόσμου του παιδιού, μπορεί να είναι πιο πιθανό να προσαρμοστούν επειδή θέλουν να διατηρήσουν την ειρήνη στο σπίτι. Θα πρέπει να συμμετέχουν στη θεραπεία, ώστε να μην την υπονομεύουν.

7. Βοηθώντας τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τους φόβους

Μέσω της θεραπείας, τα μέλη της οικογένειας μαθαίνουν να βοηθούν τα παιδιά τους να αντιμετωπίζουν τους φόβους τους αντί να τους αποφεύγουν. Αντί να παρηγορούν το παιδί, γίνεται δουλειά του γονέα να του υπενθυμίζει τις δεξιότητες που έχει αναπτύξει στη θεραπεία και να τις χρησιμοποιεί τη στιγμή που χρειάζεται.