Πώς θα ενισχύσετε φυσικά το ανοσοποιητικό σας σύστημα;

Σε γενικές γραμμές, το ανοσοποιητικό μας σύστημα κάνει μια αξιόλογη δουλειά στην προσπάθεια του να μας προστατεύσει από παθογόνους μικροοργανισμούς που προκαλούν ασθένειες. Ωστόσο, μερικές φορές αποτυγχάνει και τότε τα παθογόνα εισβάλλουν στον οργανισμό μας και μας αρρωσταίνουν. Είναι όμως δυνατόν να παρέμβουμε σε αυτή τη διαδικασία και να ενισχύσουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα; Τι γίνεται αν βελτιώσουμε τη διατροφή μας; Αν πάρουμε ορισμένες βιταμίνες ή φυτικά σκευάσματα; Ή αν κάνουμε αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, με την ελπίδα να δημιουργήσουμε μια σχεδόν τέλεια ανοσοαπόκριση;

Η ιδέα της ενίσχυσης της ασυλίας του οργανισμού είναι δελεαστική, τόσο όσο και η πιθανότητα να αποδειχθεί άκαρπη για διάφορους λόγους. Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα σύστημα, όχι μια ενιαία οντότητα. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά απαιτεί ισορροπία και αρμονία και υπάρχουν ακόμη πολλά που οι ερευνητές δεν γνωρίζουν για την αλληλοσύνδεση της ανοσολογικής αντίδρασης.

Σήμερα, δεν υπάρχουν επιστημονικά τεκμηριωμένοι τρόποι που να συνδέουν τον τρόπο ζωής με την ενίσχυση της ανοσολογικής λειτουργίας. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι επιδράσεις του τρόπου ζωής στο ανοσοποιητικό σύστημα δεν είναι ενδιαφέρουσες και δεν πρέπει να μελετηθούν. Οι ερευνητές διερευνούν τις επιδράσεις της διατροφής, της άσκησης, της ηλικίας, του ψυχολογικού στρες και άλλων παραγόντων στην ανοσολογική αντίδραση, τόσο σε ζώα όσο και σε ανθρώπους και υπογραμμίζουν ότι σε γενικές γραμμές ένας υγιεινός τρόπος ζωής μπορεί να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Ποιοι παράγοντες ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα;

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε για να ενισχύσετε το ανοσοποιητικό σας σύστημα, είναι να ακολουθήσετε έναν υγιεινό τρόπο ζωής, ο οποίος θα περιλαμβάνει:

• Διακοπή καπνίσματος
• Διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά
• Τακτική σωματική άσκηση
• Υγειές βάρος
• Αλκοόλ με μέτρο
• Κάλος και επαρκής ύπνος
• Μέτρα πρόληψης μολύνσεων, όπως συχνό πλύσιμο των χεριών
• Διαχείριση άγχους

Πολλά προϊόντα που πωλούνται σε διάφορα καταστήματα, ισχυρίζονται ότι ενισχύουν ή υποστηρίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά η έννοια της ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος δεν έχει ουσιαστική και πάντα θετική σημασία επιστημονικά.  Στην πραγματικότητα, η αύξηση του αριθμού των κυττάρων του σώματος –  κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος ή άλλα – δεν είναι απαραίτητα κάτι καλό. Για παράδειγμα, οι αθλητές που συμμετέχουν σε «ντόπινγκ» -αντλώντας αίμα στο σύστημα τους για να αυξήσουν τον αριθμό των κυττάρων του αίματος τους και να ενισχύσουν την απόδοση τους – διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου.

Η προσπάθεια ενίσχυσης των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος είναι ιδιαίτερα περίπλοκη επειδή υπάρχουν τόσα διαφορετικά είδη κυττάρων στο ανοσοποιητικό σύστημα, τα οποία ανταποκρίνονται σε πολλούς διαφορετικούς μικροοργανισμούς με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Για το ερώτημα μάλιστα «Ποια κύτταρα πρέπει να ενισχυθούν και σε ποιο αριθμό;» οι επιστήμονες δεν έχουν κάποια απάντηση. Εκείνο που γνωρίζουν είναι ότι το σώμα δημιουργεί συνεχώς ανοσοκύτταρα. Σίγουρα, παράγει πολλά περισσότερα λεμφοκύτταρα απ ‘ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει και το περίσσευμα τους απομακρύνεται μέσω της φυσικής διαδικασίας του κυτταρικού θανάτου που ονομάζεται απόπτωση. Κανείς δεν ξέρει, ωστόσο, πόσα κύτταρα ή ποιος είναι ο καλύτερος συνδυασμός κυττάρων που χρειάζεται το ανοσοποιητικό σύστημα για να λειτουργήσει στο βέλτιστο επίπεδο.

Πόσο αποτελεσματικό είναι το ανοσοποιητικό σύστημα των ηλικιωμένων ατόμων;

Όταν ο άνθρωπος φτάσει σε προχωρημένη ηλικία,  η ικανότητα της ανοσολογικής του απόκρισης μειώνεται, γεγονός που με τη σειρά του συμβάλλει στην εμφάνιση περισσότερων λοιμώξεων, αυξάνοντας παράλληλα και τις πιθανότητες καρκίνου. Δεδομένου μάλιστα, ότι το προσδόκιμο ζωής στις ανεπτυγμένες χώρες αυξάνεται, υπάρχει μεγάλος αντίκτυπος στην ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων.

Παρόλο που πολλά άτομα βιώνουν την περίοδο της γήρανσης έχοντας καλή υγεία, το συμπέρασμα πολλών μελετών είναι ότι συγκριτικά με τους νεότερους, οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανόν να προσβληθούν από μολυσματικές ασθένειες και ακόμα πιο πιθανόν να πεθάνουν από αυτές.  Οι αναπνευστικές λοιμώξεις, η γρίπη και ιδιαίτερα η πνευμονία είναι οι κύριες αιτίες θανάτου σε άτομα άνω των 65 ετών παγκοσμίως, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα το γιατί συμβαίνει αυτό. Σε κάθε περίπτωση, οι επιστήμονες θεωρούν ότι ο αυξημένος κίνδυνος συσχετίζεται με τη μείωση των Τ-κυττάρων, λόγω της ατροφίας του θυμού και της αδυναμίας του να παράξει περισσότερα Τ-κύτταρα, τα οποία αντιμετωπίζουν τις λοιμώξεις. Το εάν αυτή η μειωμένη λειτουργία του θυμού, εξηγεί την πτώση των Τ-κυττάρων ή εάν  παίζουν κάποιο ρόλο άλλες αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη γήρανση, δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο. Υπάρχει όμως ένα μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον  να διαπιστωθεί εάν ο μυελός των οστών, κατά την γήρανση, γίνεται λιγότερο αποτελεσματικός στην παραγωγή βλαστικών κυττάρων (ανοσοκυττάρων).

Να υπενθυμίσουμε ότι η μειωμένη ανοσοαπόκριση εναντίον των λοιμώξεων έχει αποδειχθεί από την αντίδραση του οργανισμού των ηλικιωμένων στα εμβόλια. Ειδικότερα, μελέτες εμβολίων κατά της γρίπης, έδειξαν ότι τα εμβόλια ήταν πολύ λιγότερο αποτελεσματικά στα άτομα άνω των 65 ετών συγκριτικά με τα παιδιά 2 ετών, ωστόσο, παρά την μειωμένη αποτελεσματικότητα τους, τα ποσοστά ασθένειας και θανάτου σε όσους εμβολιάστηκαν ήταν σημαντικά μειωμένα συγκριτικά με όσους δεν εμβολιάστηκαν.

Παράλληλα, μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στην διατροφή και την ανοσία των ηλικιωμένων. Ειδικότερα, μια μορφή υποσιτισμού, που παρατηρείται ακόμη και σε εύπορες χώρες, γνωστή ως «μικροθρεπτικός υποσιτισμός» (ανεπάρκεια σε βασικές βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που λαμβάνονται μέσω της διατροφής), μπορεί να επηρεάσει την ανοσολογική απόκριση των ηλικιωμένων και αυτό γιατί οι ηλικιωμένοι τείνουν να τρώνε λιγότερο και συχνά περιορίζουν την διατροφή τους σε συγκεκριμένα τρόφιμα. Ένα σημαντικό ερώτημα που γεννάται σε αυτό το σημείο είναι το κατά πόσον τα συμπληρώματα διατροφής θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να διατηρήσουν την υγεία του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να συζητούν με τον γιατρό τους πριν αρχίσουν να χρησιμοποιούν συμπληρώματα, καθώς πολλά που είναι ωφέλιμα σε άλλες ηλικιακές ομάδες, στα άτομα άνω των 65 ετών μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις.

Μπορεί η διατροφή να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα;

Οι στρατιώτες, για να είναι δυνατοί και να μπορούν να πολεμήσουν χρειάζεται να είναι χορτασμένοι. Το ίδιο συμβαίνει και με τους «στρατιώτες» του ανοσοποιητικού συστήματος, οι οποίοι για να καταπολεμήσουν τις λοιμώξεις πρέπει να είναι επίσης χορτασμένοι. Οι επιστήμονες έχουν αναγνωρίσει εδώ και καιρό ότι οι άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και υποσιτίζονται είναι πιο ευάλωτοι στις μολυσματικές ασθένειες, ωστόσο, δεν μπορούν να πουν με βεβαιότητα ότι τα αυξημένα ποσοστά ασθένειας οφείλονται στην επίδραση του υποσιτισμού στο ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς υπάρχουν λίγες μελέτες για την επίδραση της διατροφής στο ανοσοποιητικό σύστημα και ακόμη λιγότερες που να συνδέουν άμεσα την διατροφή με την καταπολέμηση των ασθενειών.

Από την άλλη, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι διάφορες ανεπάρκειες σε μικροθρεπτικά συστατικά, όπως ο ψευδάργυρος, το σελήνιο, ο σίδηρος, ο χαλκός, το φολικό οξύ και οι βιταμίνες Α, Β6, C και Ε, μεταβάλλουν τις ανοσολογικές αποκρίσεις στα ζώα. Ωστόσο, ο αντίκτυπος αυτών των μεταβολών του ανοσοποιητικού συστήματος στην υγεία των ζώων είναι λιγότερο σαφής και το αποτέλεσμα παρόμοιων ελλείψεων στην ανθρώπινη ανοσοαπόκριση δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί.

Μπορούν τα βότανα και τα συμπληρώματα να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα;

Παρόλο που έχει βρεθεί ότι μερικά συμπληρώματα αλλάζουν ορισμένα συστατικά της ανοσολογικής λειτουργίας, μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει καμία ένδειξη ότι στην πραγματικότητα ενισχύουν την ανοσία και προστατεύουν από τις λοιμώξεις και τις ασθένειες. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν για παράδειγμα, αν ένα βότανο, που φαίνεται να αυξάνει τα επίπεδα των αντισωμάτων στο αίμα, κάνει πραγματικά κάτι για να ωφελήσει την συνολική ανοσία του οργανισμού.

Το ανοσοποιητικό σύστημα επηρεάζεται από το άγχος;

Η σύγχρονη ιατρική καλείται να εκτιμήσει την στενά συνδεδεμένη σχέση του νου και του σώματος. Ένα εύρη φάσμα ασθενειών, όπως διαταραχές του στομάχου, των κυττάρων, ακόμη και οι καρδιακές παθήσεις, συνδέονται με τις συνέπειες του συναισθηματικού στρες.

Οι επιστήμονες, παρά τις προκλήσεις και την περιπλοκότητα του ζητήματος, προσπαθούν να ελέγξουν την σχέση που έχει το άγχος με την ανοσολογική λειτουργία. Το άγχος είναι δύσκολο να καθοριστεί, καθώς αυτό που είναι αγχωτικό για έναν άνθρωπο μπορεί για κάποιον άλλον να μην είναι. Οι άνθρωποι όταν εκτίθενται σε αγχωτικές καταστάσεις δεν μπορούν να μετρήσουν το πόσο άγχος αισθάνονται και ως εκ τούτου είναι δύσκολο για τον επιστήμονα να γνωρίζει εάν η υποκειμενική εντύπωση του ατόμου σχετικά με τον βαθμό του άγχους του είναι ακριβής. Οι επιστήμονες μπορούν να μετρήσουν μόνο τα αποτελέσματα του άγχους, όπως είναι ο αριθμός των φορών που χτυπά η καρδιά ανά λεπτό, αλλά και πάλι, αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να επηρεαστούν και από άλλους παράγοντες.

Οι περισσότεροι επιστήμονες που μελετούν τη σχέση του στρες και της ανοσολογικής λειτουργίας, δεν μελετούν έναν ξαφνικό, βραχυπρόθεσμο στρεσογόνο παράγοντα. Αντίθετα, προσπαθούν να μελετήσουν πιο σταθερούς και συχνούς στρεσογόνους παράγοντες, οι οποίοι προκαλούνται συνήθως από τις σχέσεις με την οικογένεια, τους φίλους και τους συναδέλφους ή τις συνεχιζόμενες προκλήσεις στο εργασιακό περιβάλλον ενός ατόμου. Ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθούν ελεγχόμενα πειράματα στους ανθρώπους. Σε ένα ελεγχόμενο πείραμα, ο επιστήμονας μπορεί να αλλάξει έναν και μόνο έναν παράγοντα, όπως η ποσότητα μιας συγκεκριμένης χημικής ουσίας και στη συνέχεια να μετρήσει την επίδραση της αλλαγής σε κάποιο άλλο μετρήσιμο φαινόμενο, όπως είναι η ποσότητα των αντισωμάτων που παράγονται από έναν συγκεκριμένο τύπο κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος όταν εκτίθεται στη χημική ουσία. Σε ένα ζωντανό οργανισμό, ειδικά σε ένα ανθρώπινο ον, αυτό το είδος ελέγχου δεν είναι εφικτό, γιατί υπάρχουν τόσα άλλα πράγματα που συμβαίνουν την στιγμή που λαμβάνονται οι μετρήσεις. Σε κάθε περίπτωση και παρά τις αναπόφευκτες δυσκολίες στη μέτρηση της σχέσης στρες και ανοσοποιητικού συστήματος, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι επιστήμονες σημειώνουν σημαντική πρόοδο.

Το κρύο αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα;

Μέχρι στιγμής, οι ερευνητές που μελετούν το αν το κρύο αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, πιστεύουν ότι η κανονική έκθεση στο μέτριο κρύο, δεν αυξάνει την ευαισθησία στις λοιμώξεις. Οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες στον τομέα της υγείας συμφωνούν ότι ο λόγος που τον χειμώνα είναι πιο διαδεδομένο το κρυολόγημα και η εποχική γρίπη δεν είναι το γεγονός ότι οι άνθρωποι εκτίθενται στο κρύο, αλλά το ότι περνούν περισσότερο χρόνο σε κλειστούς χώρους και έρχονται σε πιο στενή επαφή μεταξύ τους, γεγονός που βοηθά τα μικρόβια να εξαπλώνονται πιο εύκολα.

Ωστόσο, ορισμένα πειράματα που πραγματοποιήθηκαν σε ποντίκια υποδεικνύουν ότι η έκθεση στο κρύο μπορεί να μειώσει την ικανότητα του σώματος να αντιστέκεται στις λοιμώξεις. Τι ακριβώς συμβαίνει όμως με τον άνθρωπο; Για να απαντήσει αυτό το ερώτημα μια ομάδα ερευνητών μελέτησε ανθρώπους που ζουν και δραστηριοποιούνται στην Ανταρκτική και στον Καναδά. Οι επιστήμονες κατέγραψαν αύξηση των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού σε σκιέρ που ασκούνται έντονα στο κρύο, αλλά παραμένει άγνωστο αν αυτές οι μολύνσεις οφείλονταν στο κρύο ή σε άλλους παράγοντες, όπως η έντονη άσκηση ή η ξηρότητα του αέρα.

Επιπρόσθετα, μια ομάδα Καναδών ερευνητών που έχουν μελετήσει εκατοντάδες ιατρικές μελέτες επί του θέματος και έχουν πραγματοποιήσει κάποιες δικές τους έρευνες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μέτρια έκθεση στο κρύο δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα.

Η άσκηση ενισχύει το ανοσοποιητικό;

Η τακτική άσκηση είναι ένας από τους πυλώνες της υγιεινής διαβίωσης. Βελτιώνει την καρδιαγγειακή υγεία, μειώνει την αρτηριακή πίεση, βοηθά στον έλεγχο του σωματικού βάρους και προστατεύει από διάφορες ασθένειες. Ενισχύει όμως και το ανοσοποιητικό σύστημα; Ακριβώς όπως η υγιεινή διατροφή, έτσι και η άσκηση συμβάλλει στην γενική καλή υγεία και συνεπώς σε ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα.

Οι επιστήμονες, ωστόσο,  θέλουν να προσδιορίσουν εάν η άσκηση επηρεάζει άμεσα την ευαισθησία ενός ατόμου στις λοιμώξεις. Για παράδειγμα, εξετάζουν αν η εντατική άσκηση μπορεί να κάνει τους αθλητές πιο επιρρεπείς στις λοιμώξεις ή αν με κάποιο τρόπο επηρεάζει την ανοσολογική τους λειτουργία. Για να το εξετάσουν αυτό, συνήθως ζητούν από τους αθλητές να ασκηθούν έντονα, έπειτα ελέγχουν το αίμα και τα ούρα τους για να ανιχνεύσουν τυχόν αλλαγές στα συστατικά του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Ωστόσο,  παρόλο που έχουν καταγραφεί κάποιες αλλαγές, οι ανοσολόγοι δεν γνωρίζουν ακόμα τι σημαίνουν αυτές οι αλλαγές όσον αφορά την ανθρώπινη ανοσολογική απόκριση.

Τα πιο πάνω ευρήματα αφορούν αθλητές που υφίστανται έντονη σωματική άσκηση. Τι γίνεται όμως με τη μέτρια άσκηση; Βοηθά το ανοσοποιητικό σύστημα; Προς το παρόν, παρόλο που δεν έχει αποδειχθει κάποια άμεση σχέση, οι επιστήμονες θεωρούν ότι η μέτρια σωματική άσκηση σε συνδυασμό με την υγιεινή διατροφή βελτιώνει την γενική υγεία και πιθανόν να ενισχύει και τη δύναμη του ανοσοποιητικού συστήματος.