Πώς να μιλήσετε στα παιδιά σας για τον πόλεμο

Ο πόλεμος αποτελεί στις μέρες μας το μεγαλύτερο ζήτημα προς συζήτηση. Όλοι μιλάμε για τον πόλεμο που γίνεται αυτή την στιγμή ανάμεσα στην Ρωσία και την Ουκρανία. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μας βομβαρδίζουν με ειδήσεις για την έκβαση του πολέμου. Παντού επικρατεί ο φόβος για την ύπαρξη ενός παγκοσμίου πολέμου. Τι συμβαίνει όμως με την γνώση των παιδιών για τον πόλεμο; Ευτυχώς, τα περισσότερα παιδιά βρίσκονται μακρυά από τη βία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι γονείς δεν πρέπει να μιλούν στα παιδιά για τη σύγκρουση.

Τα παιδιά είναι πιθανό να μάθουν για τον πόλεμο κάποια στιγμή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Και οι τρομοκρατικές ενέργειες μπορεί να είναι πολύ πιο κοντά στο σπίτι, γεγονός που μπορεί να κάνει ακόμη πιο περίπλοκες τις συζητήσεις με τα παιδιά.

Πώς εξηγείτε μια βομβιστική επίθεση που σκότωσε αθώους ανθρώπους; Ή πώς απαντάτε σε ερωτήσεις σχετικά με το αν μια άλλη επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου θα μπορούσε να ξανασυμβεί; Παρόλο που αυτές οι συζητήσεις μπορεί να είναι δύσκολες, είναι σημαντικό να δίνετε στα παιδιά πληροφορίες σχετικά με τον πόλεμο που είναι κατάλληλες για την ηλικία τους.

Η τρομοκρατία και ο πόλεμος προκαλούν φόβο, ακόμη και για στους ενήλικες. Για ένα παιδί που μπορεί να μην καταλαβαίνει τα γεγονότα ή να μην αντιλαμβάνεται πού πραγματικά γίνεται ο πόλεμος, είναι σίγουρα ακόμα πιο τρομακτικό. Ακόμα κι αν προσπαθείτε να αποτρέψετε το παιδί σας από το να βλέπει εικόνες πολέμου, είτε στην τηλεόραση είτε κάπου αλλού, θα πρέπει να κρατάτε τις γραμμές επικοινωνίας ανοιχτές.

Πώς να ξεκινήσετε μια συζήτηση με το παιδί σας για τον πόλεμο;

Ενώ ορισμένες οικογένειες θυσιάζονται σαφώς όταν ένας γονέας ή άλλο μέλος της οικογένειας υπηρετεί στο στρατό, οι μη στρατιωτικές οικογένειες μπορεί να είναι λιγότερο πρόθυμες να μιλήσουν στα παιδιά για τον πόλεμο. Αλλά επειδή η οικογένειά σας δεν επηρεάζεται άμεσα από τον πόλεμο αυτή τη στιγμή, δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να αναφέρετε το θέμα.

Το να μιλάτε για το γιατί κάποιοι άνθρωποι πληγώνουν σκόπιμα τους άλλους και πώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πόλεμο είναι ένα πολύπλοκο θέμα. Και για πολλά παιδιά, μπορεί να είναι τρομακτικό και ανατρεπτικό. Εξάλλου, πολλές από τις έννοιες είναι πιθανό να έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα μηνύματα που προσπαθείτε να διδάξετε στο παιδί σας σχετικά με την καλοσύνη, τον σεβασμό και τη συμπόνια.

Ξεκινώντας όταν ένα παιδί είναι περίπου 4 ή 5 ετών, είναι σημαντικό να είστε ανοιχτοί στο να συζητήσετε τα γεγονότα που περιβάλλουν τον πόλεμο, αν το παιδί σας το αναφέρει. Ωστόσο, να το κάνετε με τρόπο που να είναι κατάλληλο για την ηλικία του.

Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να πείτε στο νήπιο σας: “Κάποιοι άνθρωποι σε μια άλλη χώρα διαφωνούν σε ό,τι είναι σημαντικό γι’ αυτούς, και μερικές φορές όταν συμβαίνει αυτό, γίνεται πόλεμος. Ο πόλεμος δεν συμβαίνει κοντά μας και δεν κινδυνεύουμε”.

Ως γονιός, είναι δική σας δουλειά να το διαβεβαιώσετε ότι είναι ασφαλές, καθώς είναι ζωτικής σημασίας ένα παιδί να αισθάνεται ασφάλεια και σιγουριά. Η έναρξη μιας απλής συζήτησης μπορεί επίσης να αποτελέσει ευκαιρία να διορθώσετε τυχόν παρεξηγήσεις που μπορεί να έχει το παιδί σας.

Αν το παιδάκι σας δεν ενδιαφέρεται να μιλήσει για τον πόλεμο, τότε δεν υπάρχει λόγος να το πιέσετε – μπορεί να μην ανησυχεί ακόμα γι’ αυτόν και τα μικρά παιδιά δεν πρέπει να εξαναγκάζονται να ευαισθητοποιηθούν.

Πώς να μάθετε τι γνωρίζει το παιδί σας για τον πόλεμο;

Για να πάρετε μια ιδέα για το τι γνωρίζει ήδη το παιδί σας, κάντε ερωτήσεις όπως: “Μιλάει κανείς από τους δασκάλους σου γι’ αυτό το θέμα στο σχολείο;” ή “Μιλάει ποτέ κάποιος από τους φίλους σου γι’ αυτό το θέμα;”.

Το παιδί σας μπορεί να έχει ακούσει κομμάτια πληροφοριών και να δυσκολεύεται να κατανοήσει τα πράγματα. Ή μπορεί να έχει δει κάποιες εικόνες από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που δεν γνωρίζατε ότι παρακολουθούσε.

Το να μάθετε τι γνωρίζει ήδη το παιδί σας μπορεί να σας δώσει ένα καλό σημείο εκκίνησης για τις συζητήσεις σας. Να είστε καλός ακροατής και να δείχνετε στο παιδί σας ότι επενδύετε στο να ακούσετε τι σκέφτεται.

Πώς να εξηγήστε τον σκοπό του πολέμου στο παιδί σας;

Το παιδί σας πιθανότατα θα θέλει να μάθει γιατί κάποια χώρα βρίσκετε σε πόλεμο. Κρατήστε την εξήγησή σας απλή, λέγοντας κάτι όπως: “Ο πόλεμος έχει σκοπό να αποτρέψει περισσότερα άσχημα πράγματα από το να συμβούν στο μέλλον”.

Μπορείτε επίσης να μιλήσετε για το πώς ο πόλεμος έχει σκοπό να προστατεύσει ορισμένους πληθυσμούς. Ξεκαθαρίστε ότι η βία δεν είναι ένας καλός τρόπος επίλυσης της σύγκρουσης, αλλά μερικές φορές οι χώρες αποφασίζουν ότι πρέπει να ξεκινήσουν έναν πόλεμο για να κρατήσουν τους ανθρώπους πιο ασφαλείς στο μέλλον.

Συνήθως, οι γονείς πρέπει να είναι ειλικρινείς με τα παιδιά τους. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να κατακλύζετε το παιδί σας με περιττές πληροφορίες.

Κρατήστε τις συζητήσεις σας κατάλληλες για το ηλικιακό επίπεδο και προτιμήστε την προσοχή – το τελευταίο πράγμα που θέλετε είναι το παιδί σας να βγει από τη συζήτηση νιώθοντας ακόμα πιο φοβισμένο για τον πόλεμο. Μην υποτιμάτε τη σοβαρότητα του πολέμου, αλλά να έχετε κατά νου ότι το παιδί σας δεν χρειάζεται να γνωρίζει όλες τις αιματηρές λεπτομέρειες για το τι συμβαίνει.

Μείνετε στα γεγονότα χωρίς να μιλάτε πολύ για το εύρος των επιπτώσεων. Και μην προβλέπετε τι μπορεί να συμβεί στη συνέχεια ή μη μιλάτε για το πόσο φρικτά πράγματα θα συνεχίσουν να συμβαίνουν στο μέλλον.

Γιατί πρέπει να αποφύγετε τα επιβλαβή στερεότυπα σε μια συζήτηση με το παιδί σας για τον πόλεμο;

Το να μιλάτε για μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων ή μια συγκεκριμένη χώρα μπορεί να οδηγήσει το παιδί σας στην ανάπτυξη προκαταλήψεων. Να είστε λοιπόν προσεκτικοί με τις δηλώσεις που χρησιμοποιείτε όταν μιλάτε για τον πόλεμο και την τρομοκρατία. Κρατήστε την εστίασή σας στην ενημέρωση και την εκπαίδευση, σε αντίθεση με την εκδίκηση.

Αν πρόκειται να μοιραστείτε τις απόψεις σας, μιλήστε για το πώς αισθάνεστε για τον πόλεμο γενικά. Υπάρχει περίπτωση να μη συμφωνείτε με τον σκοπό του πολέμου ή την πράξη της στρατιωτικής επέμβασης. Μπορείτε να το μοιραστείτε αυτό με τα παιδιά σας, ιδίως αν αισθάνεστε ότι το σκεπτικό πίσω από τις πεποιθήσεις σας αποτελεί μέρος των αξιών της οικογένειάς σας.

Ωστόσο, όταν το παιδί σας μπει στην προεφηβική και εφηβική ηλικία, μπορεί να αρχίσει να μοιράζεται τις δικές του απόψεις για τον πόλεμο – και ποτέ δεν ξέρετε αν αυτές θα συμφωνούν με τις δικές σας ιδέες.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την κάλυψη του πολέμου μαζί με μεγαλύτερα παιδιά και εφήβους;

Είναι σημαντικό να περιορίσετε την κάλυψη των μέσων ενημέρωσης για τα μικρότερα παιδιά. Η παρακολούθηση ανατρεπτικών σκηνών που αναπαράγονται στις ειδήσεις, όπως μια τρομοκρατική επίθεση, θα μπορούσε να είναι αρκετά τραυματική για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ή δημοτικού.

Απενεργοποιήστε την κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης όταν το παιδί σας είναι κοντά. Λάβετε υπόψη σας ότι τα μικρά παιδιά συχνά παρακολουθούν τηλεόραση ή κοιτάζουν πάνω από τον ώμο σας, ακόμη και όταν νομίζετε ότι είναι απασχολημένα με κάτι άλλο.

Οι έφηβοι είναι πιθανό να αντιληφθούν κάποια κάλυψη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όσο κι αν προσπαθείτε να περιορίσετε την έκθεσή τους. Θα δουν πολλές από τις ειδήσεις στον υπολογιστή και τα smartphones τους.

Εσείς γνωρίζετε καλύτερα πόσο ώριμο είναι το παιδί σας και πόσες πληροφορίες μπορεί να διαχειριστεί. Αν όμως θέλει να δει τις ειδήσεις ή να παρακολουθήσει μια ταινία που διαδραματίζεται σε καιρό πολέμου και πιστεύετε ότι μπορεί να το αντέξει, παρακολουθήστε την μαζί.

Ενθαρρύνετέ το να κάνει ερωτήσεις και, αν δεν ξέρετε την απάντηση, πείτε του ότι θα μάθετε και θα το παρακολουθήσετε την επόμενη μέρα.

Μπορείτε να σκεφτείτε να συζητήσετε με τα παιδιά σας για τη στρατιωτική θητεία και για το τι συνεπάγεται αυτή. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να γνωρίζουν κάποιον από το σχολείο που έχει γονέα που υπηρετεί, οπότε μπορείτε να μιλήσετε για το πώς μπορεί να επηρεάσει την οικογένεια του μαθητή αυτού.

Αυτό είναι επίσης ένα μάθημα συμπόνιας, βοηθώντας το παιδί σας να καταλάβει ότι μια οικογένεια που έχει ένα μέλος της στο εξωτερικό σε έναν πόλεμο μπορεί να χρειάζεται λίγη επιπλέον βοήθεια. Μιλήστε στο παιδί σας για εθελοντισμό και παροτρύνετε το να βρείτε μαζί τρόπο να βοηθήσετε τους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη (πρόσφυγες). Με αφορμή αυτό μπορείτε επίσης να μιλήσετε στο παιδί σας για τους πρόσφυγες που διαφεύγουν από τον πόλεμο σε άλλη χώρα και να κάνετε δωρεές σε σκοπούς που τους υποστηρίζουν. Τα παιδιά συχνά νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια και αυτοπεποίθηση όταν γνωρίζουν ότι υπάρχει κάτι που μπορούν να κάνουν για να βοηθήσουν. Ακόμα και μια μικρή πράξη, όπως η δωρεά σε μια φιλανθρωπική οργάνωση που βοηθάει τα παιδιά σε χώρες που μαστίζονται από τον πόλεμο ή η δημιουργία ενός πακέτου φροντίδας για τους στρατιώτες που υπηρετούν στο εξωτερικό, μπορεί να βοηθήσει πολύ το παιδί σας να νιώσει ότι είναι σε θέση να κάνει τη διαφορά.

Πρέπει να επισημάνετε τους καλούς ανθρώπους που βοηθούν σε έναν πόλεμο;

Παρόλο που οι τρομοκρατικές ενέργειες και ο πόλεμος είναι τρομερές, μπορείτε πάντα να βρείτε καλούς ανθρώπους που εργάζονται σκληρά για να βοηθήσουν τους άλλους. Επισημάνετε αυτές τις πράξεις προσφοράς και καλοσύνης στα παιδιά σας, ώστε να θυμούνται ότι, παρόλο που υπάρχουν μερικοί κακοί άνθρωποι στον κόσμο, υπάρχουν πολλά περισσότερα ευγενικά και αγαπητά άτομα.

Μπορεί να βρείτε κάποια ιστορικά παραδείγματα από στιγμές που οι άνθρωποι συνέδραμαν για να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον. Η χώρα μας έχοντας περάσει πολλούς πολέμους , από εμφύλιους έως την συμμετοχή σε παγκόσμιους πολέμους μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα στις συζητήσεις σας. Όπως για παράδειγμα οι γυναίκες που βοηθούσαν τους στρατιώτες στα βουνά είτε με ρούχα είτε με τρόφιμα σε καιρούς πολέμου.

Μπορείτε επίσης να επισημάνετε ότι υπάρχουν πολλοί επαγγελματίες που εργάζονται σκληρά για να φροντίζουν τους άλλους. Το στρατιωτικό προσωπικό, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, οι αστυνομικοί, οι γιατροί και οι νοσηλευτές είναι μερικοί μόνο από τους ανθρώπους που βοηθούν τους άλλους κατά τη διάρκεια πολεμικών και τρομοκρατικών ενεργειών.

Το παιδί σας θα μάθει πώς να αντιμετωπίζει τα παγκόσμια γεγονότα παρακολουθώντας τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεστε τα ζητήματα. Γι’ αυτό να έχετε επίγνωση του τρόπου με τον οποίο αντιδράτε στο στρες και του τρόπου με τον οποίο επικοινωνείτε με τους άλλους.

Είναι φυσιολογικό να νιώθετε άγχος για τον πόλεμο και τις τρομοκρατικές ενέργειες. Και ενώ είναι εντάξει να πείτε στο παιδί σας ότι αισθάνεστε φοβισμένοι, μην επιβαρύνετε το παιδί σας υπερβολικά με τα συναισθήματά σας. Αντ’ αυτού, επικεντρωθείτε στα βήματα που παίρνετε για να αντιμετωπίσετε προληπτικά τα συναισθήματά σας με υγιή τρόπο.

Πώς να κατανοήσετε την αγωνία του παιδιού σας για τον πόλεμο;

Είναι φυσικό το παιδί σας να αισθάνεται άγχος, σύγχυση και αναστάτωση για την προοπτική του πολέμου. Και αυτό μπορεί να επηρεάσει μερικά παιδιά περισσότερο από άλλα.

Τα μικρά παιδιά δεν είναι σε θέση να εκφράσουν λεκτικά το άγχος τους, γι’ αυτό να είστε σε επιφυλακή για αλλαγές στη συμπεριφορά τους, όπως δυσκολία στον ύπνο, υπερβολική προσκόλληση, επιστροφή στη βρεφική γλώσσα, πιπίλισμα του αντίχειρα ή βρέξιμο του κρεβατιού(νυχτερινή ενούρηση).

Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να εκφράζουν περισσότερους φόβους σχετικά με το θάνατο ή μπορεί να αναφέρουν επίμονες ενοχλητικές σκέψεις αν είναι αγχωμένα. Να είστε σε επιφυλακή και για την ενασχόληση με τον πόλεμο ή την τρομοκρατία. Ένα παιδί που μιλάει συνεχώς γι’ αυτό ή ένα παιδί που θέλει να καταναλώνει όσο το δυνατόν περισσότερες ειδήσεις μπορεί να παλεύει να διαχειριστεί το άγχος του.

Τα παιδιά με προβλήματα ψυχικής υγείας ή εκείνα που έχουν βιώσει τραυματικές καταστάσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα. Τα παιδιά οικογενειών προσφύγων ή μεταναστών μπορεί επίσης να έχουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν άγχος και αγωνία.

Εάν το παιδί σας φαίνεται να δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τις εικόνες που είδε ή τις πληροφορίες που άκουσε, μιλήστε με τον παιδίατρο του παιδιού σας. Ο γιατρός μπορεί να αξιολογήσει το παιδί σας και να κάνει τις κατάλληλες παραπομπές σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας, αν χρειαστεί.